MARY CAROLİNE HOLMES’UN “URFA’DA ERMENİ YETİMHANESİ” ADLI ESERİNDE URFA’DAKİ İŞGAL YILLARIVE ERMENİ YETİM ÇOCUKLARI

Bu çalışmada günümüzde Ermeni sorunu olarak bilinen 1915 Olaylarının öncesinde ve sonrasında Ermenilere yönelik eğitim, sağlık, finansal ve toplumsal konularda çalışmaları olan American Boards of Comissioner for Foreign Mission'ın (Amerikan Yakın Doğu Yardım Komisyonu) Urfa'daki çalışmaları üzerinde durulacaktır. Bu çerçevede kısa adı YDYK olan Amerikan Yakın Doğu Yardım Komisyonu hakkında kısaca bilgi verildikten sonra bu komisyonun Urfa temsilcisi olan Mary Caroline Holmes'un, Urfa'daki görevi sırasında kaydetmiş olduğu anıları ve bu anılarda Holmes'un Türk, Ermeni, Kürt, Fransız, İngiliz, Alman ve diğer gruplarla olan ilişkileri üzerinde durulacaktır. Çalışmada ilk olarak Holmes'un kim olduğu, ne tür faaliyetlerde bulunduğu ve bölgeye dair izlenimlerine yer verildikten sonra, yazarın misyonerlik faaliyetleri kapsamında "Urfa'da Ermeni Yetimhanesi" adlı eseri incelenecektir. Daha sonra Holmes'un hangi görevle bölgede bulunduğu, bölgede bulunduğu sırada çalıştığı misyon hakkında kısaca bilgi verilecektir. Ardından Holmes'un eserinde 1919-1921 yılları arasında Urfa'da yaşanan gelişmeleri Ermeniler ve Türkler açısından nasıl ele aldığı değerlendirilmeye çalışılacaktır. Bu kapsamda konuyla ilgili bir literatür araştırması yapıldıktan sonra yazarın konuya yaklaşımı, eserin söylem analizi ve Urfa'daki Ermeni yetimhanesinde yaşananların bir misyonerin kaleminden nasıl ele alındığı değerlendirilecektir. Çalışmada ayrıca Holmes'un işgal döneminde Türklerle işgal kuvvetleri arasında nasıl bir rol oynadığına da dikkat çekilecektir. Böylelikle gerek Sevk ve İskân öncesi gerekse Sevk ve İskân'ın ardından misyonerlik faaliyetlerinin bölgede nasıl bir politika çerçevesinde gerçekleştirildiği ve söz konusu misyonerlerin bölgedeki asıl toplumsal hedeflerinin ne olduğuna açıklık getirilmeye çalışılacaktır

INVASION YEARS IN URFA AND ARMENIAN ORPHANS IN THE BOOK OF MARY CAROLINE HOLMES’S NAMELY “ARMENIAN ORPHANAGE IN URFA”

In this article, Works of American Boards of Commissioner for Foreign Missions which worked in areas of education, healthcare, finance and social subjects for Armenians before and after 1915 Events as known as Armenian Problem in Urfa, will be emphasized. In this context, Information about American Boards of Commissioner for Foreign Mission (shortly known as ABCFM) will be given briefly. After that brief information, Mary Caroline Holmes’s, who was ABCFM’s represent of Urfa, memories and in that memories Holmes’s relations with Kurds, French, British, German and other communities will be examined. Firstly, Holmes’s personality, occupation and her memories about Urfa will be given. And then, her book namely “Armenian Orphanage in Urfa” will be studied in context of her missionary activity. After that, events between Armenians and Turks in Urfa between the years of 1919-1921 will be evaluated in the perspective of Holmes’s book. In this scope, after the extended literature survey, approach of Holmes to subject, discourse analysis of Holmes’s book and events in Armenian Orphanage by the book of a missioner view will be propound. Besides it will be pointed out the role of Holmes in occupation era between Turks and occupation forces in this article. So it will be tried to clarify how to be carried out missionary activities in pre-relocation and post-relocation years in which the scope of policy in region and social aims of aforementioned missionaries

PDF

___

AÇIKSES, Erdal, Amerikalıların Harput'taki Misyonerlik Faaliyetleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
ATNUR, İbrahim Ethem, Türkiye'de Ermeni Kadınları ve Çocukları Meselesi, 1915-1923, Babil Yayıncılık, Ankara, 2005.
GENCER, Fatih, Ermeni Soykırım Tezinin Oluşum Sürecinde Amerikan Yakın Doğu Yardım Komitesi, Alternatif Yayınları, 2006.
HOLMES, Mary Caroline, Between the Lines in Asia Minor, Fleming H. Revell Com., Chicago, 1923.
HOLMES, Mary Caroline, Urfa’da Ermeni Yetimhanesi (1919-1921), Çev: Vedii İlmen, Yaba Yayınları, 2008.
Liberty's Victorious Conflict: A Photographic History of The World War Book 1918, Magazine Circulation Co., Chicago, 1918.
PASDERMADJIAN, Garegin, Aram Torossian, Why Armenia Should be Free: Armenia's Rôle in the Present War., Hairenik Pub. Co., Armenia, 1918.
Yay. Haz. Ahmet Tetik, Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, Cilt I, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005.
Yay. Haz. Ahmet Tetik, Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, Cilt II, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005.AÇIKSES, Erdal, “Amerika’dan Harput’a Harput’tan Amerika’ya Göç”, Dünü ve Bugünüyle Harput Sempozyumu I (Elazığ, 24–27 Eylül 1998), Elazığ 1999, s. 45–168.
AÇIKSES, Erdal, “Osmanlı Devleti’ndeki Misyonerlik Faaliyetleri İle İlgili Bir Değerlendirme (İki Merkezden Örnekler), Osmanlı II, Ankara 1999, s.192–203.
ARIG, Ayten Sezer, “Dünden Bugüne İstanbul’daki Misyonerlik Faaliyetleri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 8, Sayı 15 (Bahar 2012).
AYKAÇ, Nurullah, “I. Dünya Savaşı’nda Ermeni İsyanları ve Faaliyetleri”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2003.
BAKAR, Bülent. "Mondros Mütarekesi’nden Sonra Yaşanan Önemli Bir Problem: Türk ve Ermeni Yetimleri Sorunu", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 62. Cilt XXI s. 569-589.
ÇUKUROVA, Bülent, “Antep'te Ermeni Ulusçuluğunun Doğuşunda Amerikalılar ve Kolejin Etkisi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Kasım 2007, s. 40.
DAĞCI, Mehtap, “Osmanlının Son Dönemlerinde Devlet - Toplum Arasındaki İnsani Boyut: Osmanlı Devleti’nin Ermeni Yetimlerine Karşı Tutumu”, Yay. Haz. Metin Hülagü, Gülbadi Alan, Süleyman Demirci, Şakir Batmaz, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler / Cilt III, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri, 2007.
DERVİŞOGLU, Fatih M, "4 Eylül 1919 Şafağında Sivas Şehri ve Bir Ermeni Hâdimi: Miss Graffam", Journal of International Social Research, 1.6, 2009.
DERVİŞOĞLU, Fatih M., “4 Eylül 1919 Şafağında Sivas Şehri ve Bir Ermeni Hâdimi: Miss Graffam”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 2/6 Winter 2009.
DOĞANAY, Rahmi, “Amerikalıların Antep Misyonunun Kuruluş ve Faaliyetleri Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, History Studies, Volume I/I, 2009.
GÜLLÜ, Ramazan Erhan, “1895-1896 Ermeni İsyanlarının Osmanlı Vilayet İdaresine Etkileri”, OTAM, 32/Güz 2012.
KANTARCI, Şenol, “Tarihi Boyutuyla Ermeni Sorunu”, Ermeni Sorunu El Kitabı, ASAM Yayınları, Ankara, 2002.
KARAKIŞLA, Yavuz Selim. "Kadınları Çalıştırma Cemiyeti himayesinde savaş yetimleri ve kimsesiz çocuklar: Ermeni'mi, Türk'mü?", Toplumsal Tarih 12, 1999.
MCCARTHY, Justin, “Bırakın Tarihçiler Karar Versin”, Ermeni Sorunu: Temel Bilgi ve Belgeler, Terazi Yayınları, Ankara, 2009.
SARI, Nil, “Amerikalı Misyonerler ve Ermeni Sorunu”, Selçuk Erez, Mehmet Saray, Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2001.
SEZER, Ayten, “Osmanlı'dan Cumhuriyet'e; Misyonerlerin Türkiye'deki Eğitim ve Öğretim Faaliyetleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, Ekim 1999.
SAKAOĞLU, Nejdet, “Darüleytamlar”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.II, İstanbul 1994.
İNTERNET ADRESLERİ
http://tr.wikipedia.org/wiki/Levant (24.02.2014).
GAZETELER
The Reading Eagle, Relief Worker to Speak in First Presbyterian, Will tell of Experience in Turkey During War, 17 Ekim 1925.