MODERNLEŞME SÜRECİNDE MISIR’DA KARMAMAHKEMELER KURULMASI MESELESİ

Müslüman toplumların tarihlerini doğru bir biçimde değerlendirebilmek için kanun anlayışlarını anlamak gerekmektedir. Sosyal hayatın pek çok alanını düzenleyen hukuk kavramı Müslüman medeniyette Hıristiyan Avrupa'dan farklı olarak gelişmiştir. XIX. yüzyılda idari, siyasi ve sosyal sahada meydana gelen Avrupalılaşma akımı kendini hukuk sahasında da göstermiş ve Müslüman toplumun modernleşmesine engel olarak görülen hukuk sistemi değiştirilmek istenmiştir. Böylece Müslüman toplumun Avrupa'nın dinamik toplumuyla etkileşime geçmesi için önemli bir adım atılmıştır. Müslüman toplum için modernleşmeyi temsil eden bu yüzyılda söz konusu etkileşimi zorunlu kılan bir takım iktisadi, siyasi - sosyal sebepler bulunmaktadır. Osmanlı Devleti ile Avrupa arasında artan ticaret, kültürlerarası münasebetlerin yoğunlaşmış olması sonucunu meydana getirmiştir. Dolayısı ile kısa bir zaman sonra Müslüman liman kasabalarına gayri müslimler yerleşmeye başlamıştır. Söz konusu Gayri Müslimler bir ayrıcalık olarak kendi yasalarına tabi olmakla birlikte, kapitülasyonlar aracılığı ile de pek çok alanda geniş haklara sahip olmuşlar ve pek çok zaman bu durumu kötüye kullanmışlardır. Neticede Mısır toplumunun Avrupa toplumu ile ticari ilişkilerinin 1841'den sonra hız kazanması dolayısı ile başta ticari-iktisadi hukuk meselelerine çözüm getirmek için Mısır adli sisteminde düzenlemeler yapılması zorunluluğu doğmuştur. Osmanlı Devleti idaresi altında bulunan Mısır'da modernleşme çalışmalarının önemli ayaklarından biri olan hukuk alanındaki yenileşmedir ve karma mahkemeler meselesi de bu kapsamda eleştirel bir bakışla incelenmelidir

IN THE PROCESS OF MODERNIZATION IS A MATTER OF ESTABLISHING MIXED COURTS OF EGYPT

In order to have an accurate evaluation of the history of Islamic societies, it is necessary to have a clear idea of what their concept of law is. The concept of law which regulates the social life in many ways has developed differently in the Islamic civilization from that in the Christian Europe. The Europeanization Movement of the 19th century which established itself in administrative, political and social fields also came into prominence in the field of law; and the system law which was regarded as an obstacle to the modernization of the Islamic society was sought to be transformed, thus making a significant stride for the Islamic society toward interacting with the dynamic European society. In the 19th century, that is, a period of modernization for the Islamic society, several economic and politico-social reasons necessitated the aforementioned interaction. The increase in the trade between Ottoman Empire and the Europe gave rise to the intercultural relations. Therefore, within a short period of time, non-Muslims began to settle in the Muslim coastal towns. These non-Muslim settlers, despite being subject to their own laws as a privilege, had also many rights in many fields through capitulations and sometimes exploited them. In consequence of the sharp increase in the trade relations between Egyptian society and the European society from 1841 onwards, readjustments in the Egyptian judiciary became obligatory primarily for settling the commercial-economic issues. One of the significant moves of modernization efforts in Egypt under Ottoman rule was the one in the field of law, and within this context, the question of mixed-tribunals must be examined with a critical point of view

PDF

___

1.a. Bâb-ı Ali Tasnifi
1.a.1. İradeler Tasnifi
İrade Eyalet-i Mümtaze Mısır (İ. MTZ. 05.)
AHMET LÜTFİ EFENDİ, Vak’a-Nüvis Ahmet Lütfi Efendi Tarihi, C. XII, (Yay. Haz. Münir Aktepe), T.T.K., Ankara, 1988.
AĞIRAKÇA, Muhammed Hamidullah; XIX. Yüzyıl Mısırında Kanunlaştırma Hareketleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilim Dalı, İslam Hukuku Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul , 2011.
COLLAS, Bernard Camile; 1864’te Türkiye Tanzimat Sonrası Düzenlemeler ve Kapitülasyonların Tam Metni, (Çev. Teoman Tunçdoğan), Ankara, 2005.
EKİNCİ, Ekrem Buğra; Tanzimat ve Sonrası Osmanlı Mahkemeleri, İstanbul, 2004.
İNALCIK, Halil; Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul, 2000.
İRTEM, Süleyman Kâni, Osmanlı Devleti’nin Mısır Yemen Hicaz Meselesi, (Yay. Haz. Osman Selim Kocahanoğlu), İstanbul, 1999.
İS-SİNAFİRİ, İbrahim Muhammed, Osmanlı-Mısır İlişkileri 1863–1882, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 1993.
ÖZTÜRK, Mustafa, ÖZKAYA, Sevda (Yay. Haz.); Mısır Meselesi Râgıb Raif, Rauf Ahmed, Bâb-ı Âli Hâriciye Nezâreti, Elazığ, 2011.
ÖZTÜRK Mustafa, ÖZKAYA Sevda; "Tanzimat'ın Mısır'da Uygulanması (1851 Tarihli Kanunname)", Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi, C.V, S.2, Elazığ 2008, s. 129-181.
RİCHMOND, J. B., Egypt 1798-1952 Her Advance Towards A Modern Identity, Methuen, 1965.
SAMMARCO, Angelo, Historie de L’Eypte Moderne Depuis Mohammed Ali Jusqu’a L’Occupation Britannique (1801-1882), Le Regne du Kheidive İsmail de 1863 a 1875, Tome III, Le Caire, 1937.
SABRY, Mehmet, “Nubar Paşa”, MEB. İA., c. 9, İstanbul, 1964, s. 337-339.
TIGNOR, Robert L.; Modernization and British Colonial Rule in Egypt 1882-1914, New Jersey Princeton University Press, 1966.
VELDET, Hıfzı; “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”, Tanzimat I Yüzüncü Yıldönümü Münasebetiyle, İstanbul Maarif Matbaası, 1940, s. 139-209.