98/3 NUMARALI ŞER’İYE SİCİLİNE GÖRE GAZİANTEP’İN SOSYAL, HUKUKÎ DURUMU VE BU DÖNEM GAZİANTEP’TEKİ YER ADLARI

Selçuklularda, Memlüklerde ve özellikle Osmanlı Devleti'nde kadıların verdiği kararlar ve tuttuğu zabıtlar, tarih sırasına göre kadı sicili denen defterlere kaydedilmiştir. Bu defterlere şer'iye sicilleri, mahkeme defterleri, zabt-ı vakayi sicilleri veya sicillat defteri de denmektedir.Tarihî kaynaklarımızın en önemlilerinden birisi de şer'iye sicilleridir. Bu siciller, kadıların gittikçe genişleyen yetki ve hizmet alanlarına göre önem kazanmışlardır. Şer'iye sicilleri Osmanlı Devleti'nin askerî, hukuki, iktisadî, dinî ve idarî müesseseleri gibi birçok alanı hakkında önemli bilgiler içermektedir. Şer'iye sicilleri XV. asrın yarısından XX. asrın ilk çeyreğine kadarki Türk kültür ve tarihine ışık tutması açısından Osmanlı tarihinin en önemli kaynakları arasındadır. Bu siciller kadıların merkezle yaptığı resmî yazışmaları; ilgili olduğu yerin tarihi, sosyal, kültürel, ekonomik, dinsel, hukukî ve idarî gelişmelerini içermesi bakımından önemlidirler. Siciller, ait olduğu yerin eski yerleşim birimlerini, buradaki insanlara verilen lakapları, insanların birbiriyle olan ticâri münasebetlerini, sosyal yaşamlarını, ekonomik durumlarını, hukukî münasebetlerini içermektedir ve şer'i mahkemeler hakkında önemli bilgiler vermektedir. Son zamanlarda ortaya çıkan şehir tarihleri ve yurdun çeşitli bölgelerindeki mahallî hayata ait ilmi araştırmaların birinci derecede kaynağı şer'iye sicilleridir. Sadece Türkiye sınırları içinde yer alan toprakların değil, Osmanlı Devleti'nden ayrılan toprakların da gerçek tarihi bu vesikalar incelendikten sonra yazılabilir. Bu nedenle Osmanlı tarihini açıklığa kavuşturmak için bu belgelerin günümüz Türkçesine çevrilmesi ve dikkatle incelenmesi gerekmektedir. 98/3 numaralı Gaziantep Şer'iye Sicili'nin mikrofilmleri Ankara'daki Millî Kütüphane'de bulunmaktadır. İçinde 74 tane belge vardır. Biz bu çalışmada Gaziantep'in 1742-1743 yıllarındaki sosyal, hukukî durumunu ve bu dönemde adı geçen şehirdeki yer adlarını ortaya koymaya çalıştık

Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

In the Seljuks, Mamluks and the Ottoman Empire, particularly the endowed decision and the kept minutes by kadis chronologically was recorded the book called kadi records. This books is called as the registers of şer’iye, the court books, the record of the event registers or record book. One of our most important historical sources are registers of şer’iye. This registers have gained importance, according to the everexpanding authority and service areas of the kadis. The registers of şer’iye include important information about Ottoman Empire in lots of fields, such as military, legal, economical, religious and administrative. The registers of şer’iye are one of the most important resources of Ottoman Empire, in terms of determining Turkish culture and history from middle of 15th century to the first quarter of 20th century. These registers are important with regard to containing official writings between kadi and central management, besides historical, social, cultural, economical, religious, legal and administrative progresses of related places. The registers comprise old accommodation units; nicknames, which are given to that place’s people; commercial relationships, social lives, economical conditions and legal relationships between people who live there. In addition, they include important information about sherry court. The registers of şer’iye is the primary source of history of cities resulting recently and science research belonging the local life in various regions of the country. Not only of the land located within the borders of Turkey, but also be able to writed real history of the land seperated from the territory of the Ottoman Empire. Therefore, in order to clarify Ottoman history, these documents need to been translated into Turkish and analyzed attentively. The microfilms of 98th/3 numbered Gaziantep Register of Şer’iye are in Millî Kütüphane in Ankara. In its have seventyfour documents. In this study, we examined Gaziantep's social and legal situation during the years 1742-1743 and the place names in the mantioned city at this period according to the 98/3 numbered Gaziantep Ser'iye Sicili

PDF

___

AKGÜNDÜZ, Ahmet. (1993), İslâm’da İnsan Hakları Beyannâmesi, Timaş Yayınları, İstanbul. _______________(1988), Şer’iye Sicilleri Mahiyeti, Toplu Kataloğu ve Seçme Hükümler, C.I, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.

Altunel, İbrahim. (2000), “Gaziantep ve Yöresi Halk Kültüründe Mahallî Fıkra Tipleri ve Bu Tiplere Bağlı Fıkra Örnekleri”, Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu (22 Ekim 1999),Gaziantep, s. 337-340.

AKTAN, Ali. (1998), “Kayseri Kadı Sicillerindeki Tereke Kayıtları Üzerinde Bâzı Değerlendirmeler (1738-1749)”, II. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (16-17Nisan 1998), Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi Yayınları no:3, Kayseri, s. 47- 68.

__________ (2000), “Osmanlı Belgelerine Göre Kayseri’deki Gayrimüslim Tebaanın Durumu”, III. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (06-07 Nisan 2000),Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi Yayınları no:4, Kayseri, s. 7-34.

__________ (1995), Osmanlı Paleografyası ve Siyasî Yazışmalar, Osmanlılar İlim ve Arifan Vakfı Yayınları, İstanbul.

__________ (1997), “XVII. Yüzyıl Kayseri Kadı Sicillerinde Bulunan Köle ve Cariyelerle İlgili Bâzı Belgeler Üzerinde Bir Değerlendirme”, I. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (11-12 Nisan 1996), Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi Yayınları no:1, Kayseri, s. 13-21.

ALTINÖZ, İsmail. (1999), “Dulkadir Eyaleti’nin Kuruluşunda Antep Şehri (XVI. Yüzyıl)”, Cumhuriyet’in 75. Yılına Armağan Gaziantep, Gaziantep Üniversitesi Vakfı Kültür Yayınları, Gaziantep, s. 95-121.

ARMAĞAN, Servet. (2001), İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, (4.baskı), Diyanet İşleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.

ASLAN, Nasi. (1999), İslâm Yargılama Hukukunda “Şühûdü’l-hâl” Jüri Osmanlı Devri Uygulaması, Beyan Yayınları, İstanbul.

CİN, Halil; AKGÜNDÜZ, Ahmet. (1995), Türk Hukuk Tarihi, Cilt 1, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.

CİN, Halil. (1988), İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, (2. Baskı), Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya.

ÇAY, Abdülhaluk M.; KALAFAT, Yaşar. (1990), Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Kuvay-ı Millîye Hareketleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.

ÇELİK, Kürşat. (2009), “565 Numaralı Karahisar-ı Sahib Şer’iye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi 1839-1840 ( H. 1255-1256)”, TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Hamza Zülfikar Armağanı), Volume 4/3, Spring 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.694, p. 550-582.

ÇEKER, Orhan. (2006), İslâm Hukukunda Akidler, A.H.İ.Yayıncılık, İstanbul.

DALGIN, Nihat. (2001), İslâm Hukukunda Boşama Yetkisi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.

DEVELLİOĞLU, Ferit. (2005). Osmanlıca Türkçe Lügat, (22. Baskı), Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.

ERGEÇ, Rifat. (2000), “Antep Kalesi ve Hamamı”, Osmanlı Döneminde Gaziantep Sempozyumu (22 Ekim 1999), Gaziantep, s. 269-278.

( 2002), Gaziantep İl Yıllığı, Başbakanlık Basımevi, Ankara.

GÜZELHAN, Mustafa. (1959), Ayıntap Tarihinden Notlar, Gaziantep Kültür Derneği Yayınları, Gaziantep.

HALAÇ, Hicran Hanım. (2012), “1714-1715 Yılları Arasında Konya’daki Mahallelerin Konut Yayılımlarının 45 Numaralı Şeriye Sicil Defterindeki Menzil Satış Belgeleri Işığında Çözümlemesi”, TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages,

Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Mehmet Aydın Armağanı), Volume 7/4-II, Aralık 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4191, p. 1979-1991.

KARAMAN, Hayreddin. (1986), Mukayeseli İslâm Hukuku I, 1.Cilt, (3. Baskı), Nesil Yayınları, İstanbul.

________________ (1990), Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku 2 Hususi Hukuk, (3. Baskı), Ensar Neşriyat, İstanbul.

KOŞUM, Adnan. (2004), İslâm Hukuk Doktrininde Yargı Hataları Önleyici Tedbirler ve Hatalardan Doğan Sorumluluk, (1. Baskı), Fakülte Kitabevi Yayınları, Isparta.

KAZICI, Ziya. (1985), İslâmî ve Sosyal Açıdan Vakıflar, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.

ÖZCAN, Ruhi. (1996), İslâm Hukukunda Hısımlık Nafakası, Çağlayan Yayınları, İzmir.

ÖZDEĞER, Hüseyin. (1996), “Gaziantep”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. XIII., Güzel Sanatlar Matbaası, İstanbul, s. 466-475.

ÖZLÜ, Zeynel. (1999), Gaziantep’in 120 No’lu Şer’iye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirme, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, s. 1- 464.

ÖZTÜRK, Ayhan. (1994), Millî Mücadele’de Gaziantep, Geçit Yayınları, Kayseri.

ÖZTÜRK, Said. (1995), Askerî Kassama Ait On Yedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (SosyoEkonomik Tahlil),Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul.

SAK, İzzet. (2003), 19 Numaralı Gaziantep Şer’iye Sicili’ne Göre Mülk Satışları (1647-1648), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, s. 1-245.

ŞEN, Mehmet Emin; SALTEKİN, Faruk. (2012), “Osmanlı Toplumunda Kadınların Mahkeme Önündeki Hukuk Mücadelesi: 235 No’lu Şeydişehir Şer’iye Sicil Defterine Göre”, TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Mehmet Aydın Armağanı), Volume 7/4, Fall 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3932, p. 2793-2807.

ŞIVGIN, Hale. (1997), 19. Yüzyılda Gaziantep, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Ankara.

TOK, Özen. (2008), “Osmanlı Dönemi Hekim-Hasta İlişkileri (Kadı Sicillerine Göre XVII. ve XVIII. YüzyıllardaKayseri Örneği)”, TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (Fahrettin Kırzıoğlu Armağanı), Volume 3/4, Summer 2008, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.391, p. 788-805.

YALÇIN, Semih, TURAN, Mustafa, EKİNCİKLİ, Mustafa ve Diğerleri (2003), Türk İnkılap Tarihi ve Atatürk İlkeleri, Siyasal Kitabevi, Ankara.

YÜCETÜRK, Zemzem. (2009), 98/3 Numaralı Gaziantep Şer’iye Sicili (H.1155/M.1742–1743) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, s. 1-251.(1994), Merkez İlçe ve Bağlı Köylerin Asgari m2 Birim Değer Cetveli, Gaziantep-Şahinbey Belediye Başkanlığı.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Gaziantep_Kalesi