XIX. YÜZYILDA BUHARA MEDRESELERİ

Buhara medreselerinin XIX. yüzyıldaki mevcut durumunun incelendiği çalışmada, medreselerin düzeni ve geri kalış sebepleri hakkında bilgi verilmiştir. Ceditçiler ve faaliyetleri konumuz dışında olduğundan ayrıntılı olarak verilmemiş, bazılarının isimleri zikredilerek, XIX. yüzyılda yeni usulde açtıkları birkaç mektep ve bazı faaliyetlerinden bahsedilmekle yetinilmiştir. Türkistan'ın genelinde fakat Buhara'da bilhassa görülen muhafazakâr anlayış, eğitimi ile meşhur olan Buhara medreselerinin sonunu getirmiştir. Timurlular döneminde eğitim denildiğinde ilk olarak akla gelen Buhara medreseleri, zaman içerisinde yaşanan olumsuzlukların da etkisi ile bu özelliğini kaybetmiştir. Biz bu durumun sebeplerini vererek medreselerdeki kötü gidişatın hangi şartlar altında gerçekleştiğinden söz etmeye çalıştık. Bu durumda Rus hükümetinin payının ne kadar olduğunu, din adamlarının bu duruma nasıl baktığını anlatmaya çalıştık. Bu doğrultuda medreselerin genel özellikleri hakkında bilgi verilmiş, dersleri, tatilleri, eğitim kademeleri anlatılmıştır. Verilen dersler din bilimine ait olduğu için derslerin içerikleri hakkında ayrıntılı olarak bilgi verilmemiştir. Din eksenli eğitimi ile diğer ilimlere kapalı oluşu medreselerin çağın gerisinde kalmalarında en önemli etken olmuştur. Asıl sorun ise din adamlarının bu durumdan rahatsız olmamaları, aksine şikâyetçi olup reform yolunda adım atmak isteyenlerin de önüne geçmeleridir. Onlara göre mevcut durum kendilerini Rus tesirinden muhafaza etmek için idealdir. Eğer medreseler reform edilirse Rus eğitim sistemi ile karşı karşıya kalınacak ve bu da eğitim vasıtası ile kimliklerini kaybetmelerine sebep olacaktır. Bu görüşlerin doğrultusunda çalışmamızda medreselerin vaziyeti anlatılmaya çalışılmıştır

IN THE 19TH CENTURY BUKHARA MADRASSAH

The current state of the XIX century, devoted to the study on the Madrasah, Bukhara, are given information about the scheme and the reasons for the stay back Madrasah. Because the information has not been granted as innovators and activities is, some of the names given to the XIX century the new yet, they have been promised a few schools and some activities. Particularly in Bukhara in Turkestan, but across the conservative understanding of the training with the famous Bukhara on the end. During the training, the first thing that comes to mind as Timur when Bukhara and the negativity effect in madrasas, with this feature. We are giving the reasons for this situation, the bad bad, tried to explain the conditions under which has occurred. In this case, the Russian Government is, how much of the clergy tried to explain how he looks at this situation. In this respect, the Madrasah was given information about the properties, lessons, holidays, training stages. Introduction to the contents of the courses given lessons about religion as knowledge that belongs to this document. The fact that their training and other sciences religion off behind the most important factor has been the lowering of the age. The problem is they're not bothered about this situation, on the contrary the clergy are complaining about those who want to take a step towards reform in front of the geçmeleridir. According to them, the current situation is ideal for maintaining the Russian had eaten themselves. If you are faced with the Russian education system reform of madrasas and lose their identity through education and will cause this. This is in line with the views in the Madrasah was telling her

PDF

___

Buhara Cumhuriyeti’nin Kuruluşu”, Türkistan’ın Bağımsızlığına Hizmet Eden “Yeni Türkistan”dan Seçilmiş Makaleler (1927-1931), Ayaz Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı, Editör: A. Ahat Andican, İstanbul, 2005, s. 459-467.
Abdürreşid İbrahim. Âlem-i İslam ve Japonya’da İslamiyet’in Yayılması, cilt 2, İşaret Yayınları, İstanbul, 2003.
ANDİCAN, A. Ahat. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye ve Orta Asya, Doğan Egmont Yayıncılık, İstanbul, 2009.
BIÇAKCI, Ahmet Salih. “Bukharan Madrassahs: Usul-i Kadim”, Reform Movements and Revolutions in Turkistan: 1900- 1924, yay. haz. Timur Kocaoğlu, Haarlem, 2001, s. 135- 149.
BİGİ, Muhammed Zahir. Maveraünnehr’de Seyahat, yay. haz. Ahmet Kanlıdere, Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2005.
CURAYEVA, Barçınay. “İsmail Bey Gaspıralı ve Türkistan’da Cedidçilik Hareketi”, İsmail Bey Gaspıralı İçin, Editör: Hakan Kırımlı, Ankara, 2004, s. 595-604.
ESHENKULOVA, Kishimjan. “ Modern Bilimlerin Türkistan’a Girişi (1800-1917)”, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2007.
GASPIRALI, İsmail. “Buhara’da Ne Gördüm?”, İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri: III DilEdebiyat- Seyahat Yazıları, neş. Haz. Yavuz Akpınar, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008, s. 415-443.
HAYİT, Baymirza. Sovyetler Birliğindeki Türklüğün Ve İslamın Bazı Meseleleri, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1987.
İSMETULLAH, Hayrullah H. , “İsmail Bey Gaspıralı’nın Türkistan’ı Uyandırma Yolundaki Teşebbüsleri”, İsmail Bey Gaspıralı İçin, Editör: Hakan Kırımlı, Ankara, 2004, s. 583-593.
KANLIDERE, Ahmet. “Islah: Tataristan, Kafkasya ve Orta Asya’da”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 19, İstanbul, 1999, s. 163-167.
KASIMOV, Begali. Milli Uyanış, çev. Fatma Açık, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 2009.
LAZZERİNİ, J. Edward. “Bahçesaray’dan Buhara’ya İsmail Bey Gaspıralı’nın 1893’deki Orta Asya Seyahati”, İsmail Bey Gaspıralı İçin, Ankara, 2004, s. 611-623.
SOMUNCUOĞLU, B. Tümen. “Türkistan’da Eğitim (1895-1917) ve Çarlık Rusya’sının SosyoPolitik Açıdan Eğitime Yaklaşımı”, Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yakınçağ Tarih Bilim Dalı, Ankara, 2006.
TİMUROĞLU, “Türkistan’da Okul Meselesi”, Yaş Türkistan’dan Seçilmiş Makaleler, Ayaz Tahir Türkistan İdil-Ural Vakfı, Editör: A. Ahat Andican, İstanbul, 2006, s. 237-241.TURDİYEV, Şirali. “İsmail Bey Gaspıralı ve Türkistan”, İsmail Bey Gaspıralı İçin, Editör: Hakan Kırımlı, Ankara, 2004, s. 625-627.
TÜRKOĞLU, İsmail. “Özbekistan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 34, İstanbul, 2007, s.111-113.