19. YÜZYILA KADAR SULTANÖNÜ (ESKİŞEHİR) SANCAĞI’NIN YÖNETİCİLERİ

Osmanlı Devleti'nin kurulduğu coğrafyada bulunan Sultanönü, 1393 yılında Anadolu Beylerbeyliği'nin kurulmasından sonra bu beylerbeyliğin değişmeyen sancaklarından birisi olarak idari taksimat içerisinde yer almıştır. Sultanönü Sancağı'nın merkezi olan Eskişehir veya adeta onunla özdeşleşmiş olan Karacahisar'da kuruluşun ilk temellerinin atıldığı ifade edilir. Sultanönü Sancağı Anadolu Eyaleti'nin paşa sancağı olan Kütahya'ya yakınlığı sebebiyle beklenen gelişmeyi gösterememiştir. Nitekim Tanzimat sonrası uygulamalarda Kütahya ve Sultanönü sancaklarının birlikte 1 sancak olarak kabul edildiği görülür. 16. yüzyılda Anadolu Eyaleti'nin diğer sancaklarında olduğu gibi Sultanönü Sancağı da müsellemân ve piyadegân sancağı olarak farklı iki ayrı idari birime de ayrılmıştır. Sultanönü Sancağı Osmanlı Devleti'nin ilk askeri gücü olarak kabul edilen yaya ve müsellemlerin teşkilatlandırıldıkları bölge olarak da anılır. Sultanönü Sancağı 17. yüzyılın ilk çeyreğine kadar ağırlıklı olarak sancakbeyleri tarafından yönetilmiştir. Bu durum Osmanlı Devleti'nin genel idari prensiplerine uygundur, Ancak daha sonraları idari sistemde yaşanan gelişmeler neticesinde sancakların da paşalara verilmesi uygulaması başlayınca Sultanönü Sancağı da paşalara tevcih edilmeye başlamıştır. 17. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren birkaç istisnai durum hariç paşalarun arpalık suretiyle tasarruf ettikleri bir sancak olmuştur. Paşaların arpalık veya has suretiyle sancağı tasarruf etmeleri onların sancak merkezi olan Eskişehir'de bulunmalarını gerektirmemiştir. Görev süreleri ortalama bir yıl olan paşaların sancağa gitmeyip yerlerine vergileri toplayacak ve sancağın emniyetini sağlayacak mütesellimler gönderildiği anlaşılmaktadır. Bu uygulama Tanzimat sonrası yapılan idari değişimler dönemine kadar kesintisiz devam etmiştir

THE ADMINISTRATORS OF SULTANONU (ESKISEHIR) SANJAK UNTIL 19th CENTURY

In the geographic regions of the Ottoman State was established Sultanonu, in 1393 after the establishment of the Anatolian Shire flag this as one of the unchanging shire is included within administrative division. Sultanonu of the Sanjak center of Eskisehir and has almost become synonymous with Karacahisar first that the basis of the organization is expressed. Sultanonu Sanjak, Pasha Sanjak of Anatolia Shire did not show the expected improvement because of the proximity to Kütahya. In fact, after the Tanzimat application of Kutahya and Sultanönü starboard to starboard with one that is seen as acceptable. In the 16th century in Anatolia Shire as well as in other starboard to starboard Sultanonu different as the musellemân and piyadegân starboard is divided into two separate administrative units as well. Sultanonu Sanjak of the Ottoman Empire is considered to be the first military yaya and musellem the pedestrian area of the reorganized as they are referred to. Sultanonu starboard until the first quarter of the 17th century was mainly governed by sancakbeys. This situation is in accordance with principles of general administration of the Ottoman Empire, however, then the administrative system as a result of developments in the implementation of the flags given to the Pasha began Sultanonu Sanjak began to be conferred to the pasha. From the first quarter of the 17th century except for a few exceptional cases they pashas saving by the benefice has been a banner. Pasha has the benefice, or by saving their starboard to starboard center in Eskisehir not require their presence. The average tenure of a year did not go to starboard of the pasha, and will collect the taxes in place to ensure the safety of the hoist is understood that sent mutesellims. This application until after the Tanzimat period, the administrative changes have continued uninterrupted

PDF

___

A. NŞT No: 1355
A. NŞT No: 1386
A. NŞT No: 1389
A. NŞT No: 1451/12
A.NŞT, No: 1512
b- Bâb-ı Asafî Ruus Kalemi Defterleri
A. RSK No. 1418
A. RSK No: 1551
A. RSK No: 1573
A. RSK No: 1593
A. RSK No: 1600
A. RSK No: 1601
A. RSK No: 1604
A. RSK No:1568
c- Divân-ı Hümayûn Tahvil Defterleri Divân-ı Hümâyûn Tahvil No: 16
d- Kâmil Kepeci Tasnifi
Kâmil Kepeci No: 262.
Kâmil Kepeci No: 266
e- Maliyeden Müdevver Defterler Maliyeden Müdevver No: 563
2- Yayımlanmış Arşiv Kaynakları
BAŞAR, Fahameddin; Osmanlı Eyâlet Tevcihâtı (1717-1730), TTK, Ankara, 1997.
AKBAL, Fazıla; “1831 Tarihinde Osmanlı İmparatorluğunda İdarî Taksimat ve Nüfus”, Belleten, C. XV, S. 60, Ekim 1951, TTK, Ankara, İkinci Baskı, 1995.
EMECEN, Feridun-M. İlhan Şahin; “Osmanlı Taşra Teşkilâtının Kaynaklarından 957-958 (1550- 1551) Tarihli Sancak Tevcîh Defteri I”, Belgeler, TTK, Ankara, C. XIX, S. 23 (1998), Ankara, 1999.
3- Klasik Kaynaklar KÂTİP ÇELEBİ, Cihânnümâ, (Yayın Editörü: Said Öztürk), İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A. Ş. Yayınları, İstanbul, Mayıs 2010.
4- Araştırma-İnceleme Eserler BAYKARA, Tuncer; Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I Anadolu’nun İdarî Taksimatı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları: 86, Ankara, 1988.
DOĞRU, Halime; XVI. Yüzyılda Eskişehir ve Sultanönü Sancağı, Afa Yayınları, İstanbul, Nisan 1992.
____________; Osmanlı İmparatorluğu’nda Yaya-Müsellem-Taycı Teşkilatı, (XV. ve XV. Yüzyılda Sultanönü Sancağı), Eren Yayıncılık, İstanbul, 1990.
ERGENÇ, Özer; Osmanlı Klasik Dönem Kent Tarihçiliğine Katkı XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları: I, Ankara, Ocak 1995.
KILIÇ, Orhan; “18. Yüzyıl Eyalet ve Sancak Tevcihatının Sistematik Tetkiki”, XV. Türk Tarih Kongresi (XVth Turkish Congress of History), 11-15 Eylül 2006 Kongreye Sunulan Bildiriler, 4. Cilt,- 1. Kısım, Osmanlı Tarihi-A, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2010, s. 1025-1044.
___________; 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı-Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ, 1997.
KRAMERS, J. H.; “Sultanönü”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 11, 2. Baskı, MEB, İstanbul, 1979, s. 35.
KUNT, Metin; Sancaktan Eyalete 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları No: 154, İstanbul, 1978.
MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmanî 2-5, (Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar-Eski Yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Mayıs 1996.
OĞUZOĞLU, Yusuf-Feridun EMECEN, “Eskişehir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 11, İstanbul, 1995.
VARLIK, M. Çetin; “Anadolu Eyaleti Kuruluşu ve Gelişmesi”, Osmanlı, c. 6, Ankara, 1999.