LİDER-ÜYE ETKİLEŞİMİ İLE ÖRGÜTSEL GÜVEN ARASINDAKİ İLİŞKİ
Lider-üye etkileşimi, geleneksel liderlik teorilerinden farklı olarak, liderin özelliklerinden ziyade, lider ile ast arasındaki ilişkiyi temel almaktadır. Örgütsel güven ise, tüm örgütlerin başarısında, örgüt içi pozitif ortamın oluşturulması açısından önem gösteren bir olgudur. Konu ile ilgili literatür incelendiğinde gerek lider-üye etkileşimi, gerekse örgütsel güven üzerine son yıllarda yapılan araştırmalarda artış kaydedildiği, ancak bu iki konuyu birlikte ele alan sınırlı sayıda araştırmanın olduğu gözlenmektedir. Bu araştırmada; lider-üye etkileşimi ile örgütsel güven arasındaki ilişkiler öğretmenler üzerinde incelenmektedir. Amaç doğrultusunda, kişisel bilgi formu, “Çok Boyutlu Lider-Üye Etkileşimi 12” ölçeği ve “Örgütsel Güven Ölçeğinden oluşan veri toplama aracı, İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan bir il merkezindeki Anadolu liselerinde görev yapan 336 gönüllü öğretmene uygulanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi bilgisayar ortamında SPSS 22.0 programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Lider-üye etkileşimi ile örgütsel güven arasındaki ilişkilerin belirlenmesinde korelasyon analizinden, Lider-üye etkileşiminin örgütsel güven üzerindeki etkilerinin incelenmesinde ise regresyon analizinden faydalanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda; lider-üye etkileşiminin (genel) artması, öğretmenlerin örgütsel güven (genel) düzeylerini artırmakta olduğu belirlenmiştir. Lider-üye etkileşimi alt boyutlarından profesyonel saygının örgütsel güven (genel) ve örgütün kendisine güven düzeyini artırdığı, etki ve bağlılık boyutlarının ise yöneticiye güven düzeyini artırdığı saptanmıştır. Diğer Lider-üye etkileşim alt boyutlarının örgütsel güven ve alt boyutları üzerinde anlamlı etkilerinin olmadığı saptanmıştır. Çıkan sonuçlar doğrultusunda okul yöneticileri ve öğretmenlerin profesyonelleşmelerini geliştirecek kurum içi ve kurum dışı eğitim ve seminerlerin düzenlenmesi önerilmektedir. Bu araştırma İç Anadolu Bölgesi’nde bulunan bir il merkezindeki Anadolu Liseleri’nde görev yapan 336 öğretmenin görüşü ile sınırlı olup, daha genel verilere ulaşabilmek için, daha geniş örneklemler üzerinde ve farklı veri toplama araçları kullanılarak araştırmalar yapılabilir.
THE RELATIONSHIP BETWEEN LEADER MEMBER EXCHANGE AND ORGANIZATIONAL TRUST
Leader-member exchange, unlike traditional leadership theories, is based on the relationship between the leader and its subordinate, rather than the characteristics of the leader. Organizational trust, however, is an important phenomenon in the success of all organizations regarding creating a positive intra-organizational environment. Upon examining the literature on the topic, it is observed that there has been an increase in the research studies conducted on leader-member exchange and organizational trust in recent years, but there are merely a limited number of studies which involve in both issues at once. In this study; the relationship between leader-member exchange and organizational trust is examined on teachers. In line with this objective, a personal information form, “Multidimensional Leader-Member Exchange 12” scale, and data collection tool which consists of “Organizational Trust” scale are applied to totally 336 volunteering teachers employed at Anatolian high schools located in a province of the Central Anatolian Region. The evaluation of the obtained data is realized using SPSS 22.0 computer software. Correlation analysis is utilized to determine the relationship between leader-member exchange and organizational trust, while the regression analysis is carried out to examine the impacts of leader-member exchange on organizational trust. As a result of the conducted analyses; it is determined that the rise in leader-member exchange (general) increases the teachers’ levels of organizational trust. It is stated that professional respect, as one of the sub-dimensions of leader-member exchange, increases organizational trust (general) and trust toward the organization (general), while affect and loyalty sub- dimensions increase the level of trust toward the school administrators. It is found that the other sub-dimensions of leader-member exchange have no significant impacts on organizational trust and its sub- dimensions. According to the results, it is recommended to organize in- house and external training and seminars to improve the professionalization of school administrators and teachers. This research study is limited to the opinions of 336 teachers working in Anatolian High Schools in a province located at the Central Anatolian Region and future research studies should be done on larger samples and using different data collection tools to obtain more general data.
___
- Arslantaş, C. C. (2007). Lider-üye etkileşiminin yöneticiye duyulan güven üzerindeki etkisini
belirlemeye yönelik görgül bir çalışma. TİSK Akademi, 2 (3), 160- 173.
- Aslan, İ. ve Özata, M. (2009). Lider-üye etkileşiminin (LMX) yöneticiye duyulan güven düzeyine
etkisi. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 11 (17), 95-111
- Asunakutlu, T. (2001). Klasik ve neo-klasik dönemde örgütsel güvenin karşılaştırılması üzerine bir
deneme. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 1-13
- Ayduğ, D. (2014). İlkokulların örgüt sağlığı ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki
ilişkilerin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi,
Eskişehir.
- Baş, T., Keskin, N.İ, Mert, S., (2010), Lider-üye etkileşimi modeli ve ölçme aracının Türkçe’de
geçerlik ve güvenilirlik analizi. Ege Akademik Bakış, 10 (3), 1013-1039.
- Bauer, Tayla N. ve Green, Stephen G., (1996). Development of leader-member exchange: a
longitudinal test. Academy of Management Journal, 39 (6), 1538-1567.
- Brower H. H., Schoorman, D. F. and Tan, H. H. (2000). A model of relational leadership: the
ıntegration of trust and leader-member exchange. Leadership Quarterly, 11 (2),227-250.
- Bulut, M.Ş. (2012). Lider-üye etkileşiminin yöneticiye güven ve iş tatmini üzerine etkisinin
araştırılması: öğretmenler üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Cevrioğlu, E. (2007). Lider-üye etkileşimi ile bireysel ve örgütsel sonuçlar arasındaki iliski: ampirik
bir inceleme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
- Ceylan, A., Özbal, S., Dinç, A. ve Kesgin, M. (2005). Lider-üye etkileşimi ve güvenin psikolojik
güçlendirmeye etkileri üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
Dergisi, 15 (2), 25-40
- Çekmecelioğlu, H. G.,Ülker, F.,(2014), Lider - üye etkileşimi ve çalışan tutumları üzerindeki etkisi:
eğitim sektöründe bir araştırma. KOSBED, (28), 35 – 58
- Dienesh, R.M., Liden, R., (1986). Leader member exchange model of leadership a critique and
further development. Academy of Management Review, 11 (3), 618-634.
- Gök, S. G. (2011). Örgütsel güven ile örgütsel bağlılık ve örgütsel bağlılığın alt boyutları arasındaki
ilişkinin saptanmasına yönelik ampirik bir çalışma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.
- Graen,G.B., Uhl-Bıen, M., (1995). Relationship-based approach to leadership: development of
leader-member exchange (LMX) theory of leadership over 25 years: applying a multi-level
multi-domain perspective. Published in Leadership Quarterly, 6 (2), 219-247.
- İslamoğlu, G., Birsel, M. ve Börü, D. (2007). Kurum içinde güven: Yöneticiye, iş arkadaşlarına ve
kuruma yönelik güven ölçümü (Alan araştırması ve sonuçları). İstanbul: İnkılap.
- Karamil Köy, A. (2011). Yöneticiye güvenin is tatmini üzerindeki etkisinde lider-üye etkileşiminin
aracı rolü: İstanbul ve Kocaeli illerinde beyaz yakalılar üzerinde bir araştırma
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
İstanbul.
- Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. 21. Baskı, Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Koç, H. ve Yazıcıoğlu, İ. (2011). Yöneticiye duyulan güven ile iş tatmini arasındaki ilişki: kamu ve
özel sektör karşılaştırması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12 (1), 46-57
- Liden, R. C., and Maslyn , J. M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: An
empirical assessment through scale development. Journal of Management, (24), 43-72.
- Maslyn, J. M. and M. Uhl-Bıen (2001), Leader-member exchange and ıts dimension: effects of self-
effort and other's effort on relationship quality. Journal of Applied Psychology, 86 (4), 697-
708.
- Mishra, A. K. (1996). Organizational responses to crisis: the centrality of trust. In R.M.Kramer &
T.R.Tyler (Eds.). Trust in organizations: Frontiers of theory and research. 261-287,
Thousand Oaks.
- Neves, P. and Caetano A. (2006). Social exchange processes in organizational change: the roles of
trust and control. Journal of Change Management, 6 (4), 351-364.
- Omarov, A. (2009). Örgütsel güven ve iş doyumu: özel bir sektörde uygulama. (Yayımlanmamış
Yüksek lisans tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Özan, M. B. ve Özdemir, T. Y. (2013). İlköğretim kurumu öğretmenlerinin örgütsel güven düzeyleri:
Nitel bir çalışma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12 (3), 469-486.
- Özdamar K (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi (çok değişkenli analizler). 5. Baskı,
Eskişehir: Kaan kitabevi.
- Özer, N., Demirtaş, H., Üstüner, M., ve Cömert, M. (2006). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel
güven algıları. Ege Eğitim Dergisi, 7 (1), 103-124
- Özutku, H., Ağca, V. ve Cevrioglu, E. (2008). Lider-üye etkileşim teorisi çerçevesinde, yönetici-ast
etkilesimi ile örgütsel bağlılık boyutları ve is performansı arasındaki ilişki: Ampirik bir
inceleme. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22 (2), 193-210.
- Power, R.L. (2013) Leader-member exchange theory in higher and distance education. The
İnternational Review Of Research İn Open And Distance Learning, 14 (4), 277-284
- Schriesheim, C. A., Castro, S. L., Zhou, X., & Yammarino, F. J. (2001). The folly of theorizing "A"
but testing "B" A selective level-of-analysis review of the field and a detailed Leader-
Member Exchange illustration. Leadership Quarterly, 12 (4), 515-551.
DOI: 10.1016/S1048-9843(01)00095-9
- Şener Pars, M. ve
Elma
C. (2018). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile
öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki. Turkish Studies Eğitim Bilimleri
Dergisi, 13, (4), 1097-1112 Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12892
- Tan, H.H., ve Lim, A.K.H. (2009). Trust in coworkers and trust in organizations. The Journal of
Psychology, 143 (1), 43-66.
- Tokgöz, E., Aytemiz Seymen, O. (2013). Örgütsel güven, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel
vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki: bir devlet hastanesinde araştırma. Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hakemli Dergisi, 10 (39), 61-79.
- Türk
Dil
Kurumu
(TDK)
(2018).
Güven
maddesi, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5bab8
9a8b04030.20341543 (Erişim tarihi: 15.08.2018).