KILIÇZADE HAKKI’NIN YAZILARINDA DİN VE LAİKLİK

II. Meşrutiyet dönemi düşün akımlarından Batıcılık, Osmanlı Devleti’nin çöküşünü önlemek ve Avrupa devletlerinin gelişmişlik düzeyini yakalamak için, onların geçirdikleri aşamaları geçirmek ve onların maddi ve manevi uygarlığını alma gerekliliğine duyulan inançtan doğmuştu. Temel amacı batılılaşma yoluyla Osmanlı’nın çöküşüne engel olmaktı. Bu görüşü savunanların başında gelen Kılıçzade Hakkı, Batıcı görüşlerin savunulduğu Abdullah Cevdet’in sahibi olduğu İçtihad Dergisi’nde yazım hayatına başlamıştı. Biyolojik materyalizm düşüncesinin etkisi altındadır. Daha ilk yazısı olan “Pek Uyanık Bir Uyku” makalesi büyük yankı bulmuş ve dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştı. Daha sonraki yazılarında ise, Osmanlı’nın geri kalmışlığını, sahte dervişlerin ve softaların topluma empoze etmeye çalıştıkları dinsel cehalete bağlamıştır. Din ve devletin birbirinden ayrılmasının gerekliliğini ileri sürerek, Arap harfleri yerine Latin harflerinin kabul edilmesi gerektiğini savunmuştur. Savunduğu düşünceler nedeniyle dindar çevrelerin ve İttihat ve Terakki Hükümeti’nin tepkisini çekmiştir. 1923 yılı başında toplanan İzmit Basın Toplantısı sırasında Mustafa Kemal’e çekinmeden yeni devletin dini olup olmayacağını sormuştur. İstediği yanıtı tam olarak alamamasına rağmen, cumhuriyetin ilanıyla birlikte bir rüya olarak yazdığı pek çok yeniliğin gerçekleşmesinden dolayı oldukça memnun olan Kılıçzade, İzmit’te yayınladığı Hür Fikir gazetesinde; dinin toplumdaki etkisinin kırılması ve laikliğin gerçekleştirilmesini savunmuştur. Sahte softa ve dervişlere karşı mücadeleyi yaşamının temel amacı saymıştır. Yazılarının büyük bir kısmı dinin özüne dönülmesini, hurafelerden arındırlmasını; din adına Arap kültürünün benimsenmemesini laikliğin devlet ve toplum yaşamına yerleştirilmesini savunmuştur.

RELIGION AND LAICISM IN THE WRITINGS OF KILIÇZADE HAKKI

Westernism, one of the currents of thought of the II. Constitutional Era, was born from the belief in the necessity to prevent the collapse of the Ottoman Empire and to pass through the stages of the European states in order to achieve their level of development and to adopt their material and spiritual civilization. Its main aim was to prevent the collapse of the Ottoman Empire through westernization. Kılıçzade Hakkı, who is one of the advocates of the view, started his writing career in the İçtihad Journal, owned by Abdullah Cevdet, which defended westernist ideas. He was under the influence of the idea of biological materialism. His first article “Pek Uyanık Bir Uyku” [A Sleep Very Awake] had attracted attention. In his later writings, he attributed the backwardness of the Ottoman Empire to the religious ignorance that the dervishes and religious fanatics were trying to impose on society. Asserting the necessity to separate religion and state, he argued that Latin letters should be accepted instead of Arabic letters. Because of his ideas, he got reaction from the religious circles and the Committee of Union and Progress. He openly asked Mustafa Kemal whether the new state would have a religion in İzmit Press Conference held at the beginning of 1923. Although he could not get the answer he exactly wanted, Kılıçzade, who was very pleased that many innovations he wrote as a dream came true with the proclamation of the republic, advocated the diminishing effect of religion on society and the realization of secularism in Hür Fikir Newspaper published in İzmit. His main objective in life was to struggle against false religious fanatics and dervishes. In most of his writings, he defended reverting to the essence of religion, freeing of religion from superstition, not adopting the Arab culture in the name of religion, and placing secularism in the context of state and society.

PDF

___

“Kılıçzade Hakkı Bey’in İki Mektubu” İçtihad, 10 Şubat 1923, s.3132-3134.
Abdullah Cevdet, “Kılıçzade Hakkı Bey Kardeşimize Açık Mektup”, Hür Fikir 1 Temmuz 1925.
Akman, Zekeriya (2012), Kılıçzade Hakkı’nın Siyer Yazıcılığı İle İlgili Görüşleri, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XIV, Sayı: 26.
Akşin, Sina (ed.)(2008), Türkiye Tarihi C. IV, Cem Yayınları, İstanbul.
Altıntaş, Ramazan (2008), “Batılılaşmış bir Doğulu: Kılıçzȃde Hakkı ve Projesi”, Eski Yeni Dergisi, Sayı 8, s.93-102.
Berkes, Niyazi (1975), Türk Düşününde Batı Sorunu, Ankara, Bilgi Yayınevi.
Çavdar, Tevfik (1981), “İleri Gazetesi’nde 1919 Seçimleri”, Amme İdaresi Dergisi, C. 14, S.2, s.17- 33.
Jaeschke, Gotthard (1972), Yeni Türkiye’de İslamlık, Ankara, Bilgi Yayınevi.
Kılıçzade Hakkı (1331), Akvamü’s-siyer Münasebetiyle Son Cevap, Yeni Osmanlı Matbaası ve Kütübhanesi, İstanbul.
Kılıçzade Hakkı (1329), “İ’tikȃdȃtı Bȃtılaya İlȃnı Harb”, Sancakciyan Matbaası, 1.tab.
Kılıçzade Hakkı“Azadamard Gazetesi Ser Muharrirliğine”, İçtihad, 4 Temmuz 1329;1539-1541.
Kılıçzade Hakkı “Bir Küçük Hatıra”, Hür Fikir, 24 Mart 1926.
Kılıçzade Hakkı“Cevab Yerine Dayak!”, Hür Fikir, 20 Teşrin-i Evvel 1926.
Kılıçzade Hakkı, “Cevab Yerine Dayak,” Hür Fikir, 20 Teşrini-Evvel 1926.
Kılıçzade Hakkı, “Cumhuriyet Bir Fazilet Sistemidir”, Hür Fikir, 2 Kanunu Sani 1928.
Kılıçzade Hakkı, “Cumhuriyete Sadık Taraftar Olabilirler mi?”, Hür Fikir, 9 Mart 1925.
Kılıçzade Hakkı, “Dualar Münasebetiyle”, Hür Fikir 26 Kanunu Sani 1925.
Kılıçzade Hakkı, “İnsanların Serencamlarından Garip Yiğidin Başına Neler Gelmez” Hür Fikir, 23 Ocak 1930.
Kılıçzade Hakkı, “İnsanların Serencamlarından Garip Yiğidin Başına Neler Gelmez” Hür Fikir, 19 Ocak 1930.
Kılıçzade Hakkı, “İnsanların Serencamlarından Garip Yiğidin Başına Neler Gelmez” Hür Fikir, 25 Nisan 1927.
Kılıçzade Hakkı, “İnsanların Serencamlarından Garip Yiğidin Başına Neler Gelmez Hür Fikir”, 23 Ocak 1930.
Kılıçzade Hakkı-, “Karilerimle Yarenlik”, Hür Fikir, 11 Mayıs 1925.
Kılıçzade Hakkı, “Karilerimle Yarenlik”, Hür Fikir, 11 Mayıs 1925.
Kılıçzade Hakkı, “Layiklik İşte Bu Demektir”, Hür Fikir, 16 Nisan 1928.
Kılıçzade Hakkı, “Manevi Amil” Hür Fikir, 18 Mayıs 1925;1)
Kılıçzade Hakkı, “Muhammet 1”, Hür Fikir, 10 Nisan 1930.
Kılıçzade Hakkı, “Muhammet 2” Hür Fikir, 17 Nisan 1930.
Kılıçzade Hakkı, “Muhammet 3” Hür Fikir, 24 Nisan 1930.
Kılıçzade Hakkı, “Reisicumhur”, Hür Fikir, 16 Mart 1925.
Kılıçzade Hakkı, “Türkiye Cumhuriyeti ve Hür Fikir Beşer Yaşında”, Hür Fikir, 2 Kanunu Sani 1928.
Kutay, Cemal (1997), Atatürk’ün Beraberinde Götürdüğü Hasret: Türkçe İbadet, 3. B., İstanbul.
Mustafa Kemal (1993), Eskişehir-İzmit Konuşmalaraı, Kaynak Yayınları, İstanbul.
Pekdoğan, Celal (1999), Batıcı Bir Düşünür Olarak Kılıçzade Hakkı (1872-1960), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktor Tezi, Ankara.
Pekdoğan, Celal , (2002), “Kılıçzade Hakkı”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 25, s. 415-416.
Server Bedii, “İçtihadın Dördüncü Senesi”, İçtihad, 3 Nisan 1913. Süleyman Nazif, Hür Fikir, 18 Nisan 1924.
Tunaya, Tarık Zafer (1996), Batılılaşma Hareketleri, 2. B., İstanbul, Arba Yayınları.
Türk Parlamento Tarihi (1996), TBMM III. Dönem 1927-1931, C.III, Ankara, TBMM Vakfı Yayınları.
Ülken, Hilmi Ziya (1992), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul.