KADI SİCİLLERİNE GÖRE VADELİ ALACAKLARIN TEMİNATINDA REHİN UYGULAMALARI (XVII. YÜZYIL ORTALARINDA KAYSERİ ÖRNEĞİ)

Osmanlı dönemine ait kadı sicilleri özellikle Tanzimat'a kadar zengin bir malzemeyi ihtiva etmektedir. Mahallinde tutulan kadı sicilleri, ait olduğu yerin askerî, siyasi, sosyal ve iktisadi tarihinin araştırılmasında birinci elden kaynaklar arasında yer almasıyla özel bir önem taşır. Bu bağlamda sicillerde eşya, borçlar ve ticaret hukukuna dair alım satım, kira, takas, kefalet, vekâlet, rehin vs. muamelelerle ilgili belgeler yer alır. Rehin, uzun veya kısa vadeli alacakların teminat altına alınmasını sağlayan yollardan biri olarak işlev görmüş konulardandır. Ayrıca yeterli nakde sahip olmayan kişilerin acil kredi ihtiyacını karşılamalarına imkân sağladığından finansal alanda da önem arz etmiştir. Konunun Osmanlı döneminde uygulama yönü, Kayseri örneğinde, ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, yeri geldikçe teorik yönüne de temas edilmiştir. Çalışmanın kaynağını, XVII. yüzyıl ortalarına ait Kayseri kadı sicillerinde kaydedilmiş alacak verecek muamelelerinde teminat oluşturmaktadır. Bu cümleden olarak rehine konu olan menkul ve gayrimenkullerin neler olduğu, rehin muamelelerinin sonuçları, taraflar arasında rehin konusuyla ilgili karşılaşılan ihtilaflar üzerinde durulmuştur. Çalışmada ayrıca borçlunun vefatı durumunda borcun terekeden tahsili, borcun tahsili için rehine konu olan menkul ve gayrimenkulün satışı ve tahsilatta yaşanan bazı meseleler ve para vakıflarının kredi muamelelerinde rehin uygulamaları gibi çeşitli konularda karşılaşılan sorunlar ve hukuki zeminde bu sorunlara getirilen çözümlerin neler olduğu ele alınmıştır

IMPLEMENTATIONS OF PLEDGE ON THE COLLATERAL OF FIXED TERM RECEIVABLES ACCORDING TO KADI REGISTERS (EXAMPLE OF KAYSERİ IN MID XVII CENTURY)

Kadi registers relating to Ottoman period contain a rich material, especially until the Tanzimat Era. Kadi registers held in situ are of special importance taking place among the first hand references in the research of the military, political, social, and economic history of the place where they belong to. In this context, documents concerning the transactions such as purchase and sales, rent, exchange, surety, power of attorney, pledge with respect to law of property, law of obligations, and commercial code are contained in the registers. Pledge is one of the subject matters which has functioned as one of the ways to collateralize short or long term receivables. Moreover, as it has provided opportunities for immediate credit needs for those who were not in possession of ready cash, it had also been important in the financial field. Practical aspects of the subject in the Ottoman period has been dealt with in the case of Kayseri. Besides this, theoretical aspects have been discussed when the occasion has arisen. Resource of the study consists of the documents, which have been recorded in the kadi registers of Kayseri in mid XVII century, with respect to pledge that has been used as collateral in transactions of receivables and payables. In this connection, movable and immovable properties which are the subject of pledge, the results of the pledge actions, disputes, and conflicts between the parties with respect to pledge have been emphasized. In addition, various problems encountered with respect to debt collection from the succession, for the debt collection sales of the mixed properties which have been the subject matter of the pledge, and some issued experienced in the collection in case of the borrower's death, and pledge application by the monetary foundations on credit transactions, as well as remedies to such problems on legal grounds have been dealt with

PDF

___

AKGÜN, Ayla, 63/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1063-1064 / M. 1653-1654) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2009.
AKKAN, Meltem, 60/II Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1065 / M. 1655) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2003.
ANSAY, Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslâm Hukuku, Ankara 1953.
ATAR, Fahrettin, İslâm İcra ve İflâs Hukuku, İstanbul 1990.
AYBAKAN, Bilal, İslam Hukukunda Borçların İfası, İstanbul 1998.
AYDIN, M. Akif, “Borç”, DİA, C. 6, İstanbul 1992, s. 285-291.
BERKİ, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye), İstanbul 1982.
____________, Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Vesikalarda Geçen Istılah ve Tâbirler, Vakıflar Genel Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara 1966.
BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu, C. 7, İstanbul 1970.
CİN, Halil - Ahmet Akgündüz, Türk Hukuk Tarihi, C.2, Konya 1989.
ÇALIŞ, Halit - Hasan Hacak, “Rehin”, DİA, C. 34, İstanbul 2007, s. 538-542.
ÇAPAR, Ahmet, 61/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1061 / M. 1650) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2002.
ÇEKER, Orhan, İslam Hukukunda Akidler, İstanbul 2006.
ÇİFTÇİ, Cafer “18. Yüzyılda Bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C.23, Sayı: 36, Yıl: 2004, s. 79-102.
ÇİZAKÇA, Murat, Risk Sermayesi Özel Finans Kurumları ve Para Vakıfları, İstanbul 1993.
DEMİR, Abdullah, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 2011.
DEMİR, Erdinç, 61/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1061 / M. 1651) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2002.
DEMİRYÜREK, Mehmet, “Kıbrıs Şer’iye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kıbrıs’ta Kurulan Para Vakıfları (Vakf-ı Nükûd)” TURKISH STUDIES -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 6/1 Winter 2011, www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1784, s. 965-984.
DOĞAN, Mesude, 60/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1065 / M. 1655) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2001.
EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku, İstanbul 2008.
HALAÇ, Hicran Hanım, “1714-1715 Yılları Arasında Konya’daki Mahallelerin Konut Yayılımlarının 45 Numaralı Şeriye Sicil Defterindeki Menzil Satış Belgeleri Işığında Kadı Sicillerine Göre Vadeli Alacakların Teminatında Rehin Uygulamaları 81 Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/7 Summer 2014 Çözümlemesi”, TURKISH STUDIES -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 7/4, Fall 2012, www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/ 10.7827/TurkishStudies.4191, s.1979-1991.
_____________, “45 Numaralı Konya Şeriyye Sicil Defterindeki Menzil Satışları Işığında Yol Ağları ve Kat Sayısına Göre Konut Tipolojisi (1714-1715)”, TURKISH STUDIES - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 7/3, Summer 2012, www.turkishstudies.net, Doi Number :http://dx.doi.org/ 10.7827/TurkishStudies. 3662, s. 1437-1448.
KALIPÇIOĞLU, Muhammet, 65 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1066 - 1067 / M. 1655 - 1656) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 1996.
KALLEK, Cengiz, “Müzayede”, DİA, C. 32, İstanbul 2006, s. 236-238.
KARAMAN, Hayreddin, Anahatlarıyla İslâm Hukuku-2 Hususî Hukuk, İstanbul 1990.
___________, Anahatlarıyla İslâm Hukuku-3 Hususî Hukuk, İstanbul 1997.
KAYA, Süleyman, “Para Vakıfları Üzerine”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. I, Sayı: 1, İstanbul 2003, s. 189 - 203.
KELEŞ, Hamza, “Osmanlılarda 19. Yüzyıldaki Para Vakıflarının İşleyiş Tarzı ve İktisadi Sonuçları Üzerine Bir Çalışma”, Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 21, Sayı: 1(2001), s. 189 - 207.
KESKİOĞLU, Osman, Fıkıh Tarihi ve İslâm Hukuku, Ankara 2003.
KIVANÇ, Vehbi, 64/1Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H.1066/M.1655–1656) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2010.
KOYUNOĞLU, H. Hüsnü, “Para Vakıfları: Muhasebe Defterlerine Göre 17. Yüzyıl İstanbul Uygulaması”, Dinbilimleri Dergisi, C.8, Sayı:1, Yıl: 2008, s. 253-304.
KURT, İsmail, Para Vakıfları Nazariyat ve Tatbikat, İstanbul 1996.
MOLLA HÜSREV, Gurer ve Dürer Tercümesi (İslâm Fıkhı ve Hukûku), C. III, Mütercim: Arif Erkan, İstanbul 1980.
OĞUZ, Mustafa, 59 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1062 / M. 1652) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 1998.
ÖZCAN, Tahsin, Osmanlı Para Vakıfları Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği, TTK, Ankara 2003.
ÖZDEMİR, Ali, 64/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H.1066/M.1655–1656) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 2009.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, MEB, İstanbul 1993.
ŞEN, Gültekin, 69 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1069 / M. 1658-59) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 1996.
82 Özen TOK Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/7 Summer 2014
ŞİMŞEK, Mehmet, “Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerinde Münâkaşalar”, A.Ü. İ.F. Dergisi, C.XXVII, Ankara 1985, s. 207 - 220.
TAN, Murat, 66/2 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1067-68 / M. 1656-57) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 1998.
TOK, Özen, Kadı Sicillerine Göre XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Kayseri Para Vakıfları, Kayseri 2008.
ÜLKER, Yakup -Cengiz Toraman, “Osmanlı Devleti’nin Sosyal ve Ekonomik Hayatında Para Vakıflarının Rolü ve Muhasebe Uygulamaları”, Manas Sosyal Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, Yıl: 2012, s. 55- 84.
ÜNAL, Mehmet Ali, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul 2011.
YILMAZ, Fehmi, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul 2010.
YURTLAK, Rıdvan, 66/1 Numaralı Kayseri Şer’iyye Sicili (H. 1067 / M. 1657) Transkripsiyon ve Değerlendirme, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri 1998.