AŞAR VERGİSİ’NİN SON YILLARINDA NİĞDE VE CİVARINDAKİ SUİSTİMALLER ÜZERİNE BAZI GÖZLEMLER

Osmanlı İmparatorluğu'nun altı asrı aşan tarihi boyunca varlığını koruyan Aşar vergisi, devletin en önemli ve temel gelir kaynaklarından biri olmuştur. Aşar, Arapça "öşr" sözcüğünün çoğuludur. Arapça'da "öşr" sözcük anlamı olarak, 1/10 oranını ifade etmektedir. İslam sınırları içerisinde Müslümanlara ait topraklara "öşri" topraklar deniliyordu. Müslüman toprak sahipleri ellerinde bulundurdukları bu topraklar için herhangi bir toprak vergisi ödememekle birlikte, ürettikleri ürünlerin onda birlik bir kısmını öşür olarak devlete veriyorlardı. Fakat "öşr", sözcük anlamı olarak onda birlik bir oranı ifade etse de, çeşitli nedenlerden dolayı farklı oranlarda alındığı da görülmüştür. Ekonomisi hayvancılığa ve özellikle de tarımsal faaliyetlere dayanan, sanayileşme anlamında henüz fazla bir yol alamamış Osmanlı İmparatorluğu için aşar vergisi gelirleri oldukça önemliydi. Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar yürürlükte kalan aşar vergisi 17 Şubat 1341 (1925) tarihinde "Aşarın İlgası, Yerine İkame Edilecek Mahsulat-ı Arziye Vergisi Hakkındaki Kanun" ile kaldırılmıştır. Bu çalışmada aşar vergisinin tarihsel gelişimi ortaya konmaya ve başta Niğde olmak üzere İç Anadolu'nun çeşitli kentlerinde bu verginin tahsilâtı sırasında yaşanan bir takım sıkıntılar ve suiistimaller Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki belgeler ışığında gün yüzüne çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu aynı zamanda 600 yıllık köklü bir devlet geleneği olan Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde yaşanan genel sıkıntının yerel düzeydeki yansımalarını görmemiz açısından da önemlidir

SOME OBSERVATIONS ON MISUSE OF ASHAR TAX IN NİĞDE AND NEARBY IN ITS LAST YEARS

The ashar tax kept its place as the main source of income for the Ottoman Empire for more than 6 centuries. 'Aşar' was the plural form of 'öşr' in Ottoman Turkish. In Arabic, 'öşr' means a 1/10 proportion. The land with Muslim owners were also called 'öşri' land. These Muslim land owners, didn't have to pay a tax for the land they own, but instead, give the 1/10 of their harvest to the state. Although 'öşr' literally means 1/10, for various reasons, it was a common practice to change the proportion.The 'aşar' tax was so important for the Ottoman Empire, considering its economy based primarily on agriculture and stockbreeding but not on any kind of industrialisation. This taxation system, still practiced in the first years of the Republic, was abolished in 17.02.1341 (1925) with the "Law on the repeal of 'aşar' and the replacement of it by the tax 'mahsulat-ı arziye'".In this study, we have tried to bring into relief the historical developpement of Ashar tax and to reveal, in light of the documents in Prime Ministry Ottoman Archive, set of problems and exploitations that came to being at the time of collection of this tax in various cities of Central Anatolia Region, especially in Nigde. This is also important in terms of seeing the effects of this general problem of Ottoman Empire's last periods, that came to be a radical state tradition for 600 years, on local levels

PDF

___

BOA DH.MKT 2170/104, 15/L/1316.
BOA DH.MKT. 130/1, 08/Ra/1275.
BOA DH.MKT. 1319/33, 10/N/1294.
BOA DH.MKT. 1447/5, 26/Z/1304.
BOA DH.MKT. 1463/21, 27/S/1305.
BOA DH.MKT. 1485/112; 1480/42, 11/Ca/1305.
BOA DH.MKT. 1485/119, 03/Ca/1305.
BOA DH.MKT. 1600/83, 01/B/1306.
BOA DH.MKT. 1674/92, 23/Ra/1307.
BOA DH.MKT. 1709/120, 28/B/1307.
BOA DH.MKT. 1736/35, 07/Za/1307.
BOA DH.MKT. 1791/121 02/Ca/1308.
BOA DH.MKT. 1798/88, 29/Ca/1308.
BOA DH.MKT. 1823/19, 19/Ş/1308.
BOA DH.MKT. 1936/104, 25/Ş/1309.
BOA DH.MKT. 2248/64, 13/Ca/1317.
BOA DH.MKT. 2492/29, 14/S/1319.
BOA DH.MKT. 252/56, 24/Z/1311.
BOA DH.MKT. 294/1, 11/R/1312.
BOA DH.MKT. 429/49, 27/Ra/1313.
BOA DH.MKT. 47/1, 08/Za/1310.
ALTINKAŞ, Evren (2013). “Tarih ve İktisat: Hakim Sınıfın Meşrulaştırıcıları”, Turkish StudiesInternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 8/11 Fall 2013, s. 31-38.
BARKAN, Ömer Lütfi (1963). “Öşür”, İslâm Ansiklopedisi, 96. Cüz, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
ÇAĞATAY, Neşet (1947). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Reayadan Alınan Vergi Ve Resimler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakülte Dergisi, C. 5, S. 5, TTK Basımevi, Ankara, Kasım-Aralık.
DEVELİOĞLU, Ferit (2006). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitapevi, Ankara.
ELMALILI MUHAMMED HAMDİ YAZIR (1999). “En’am Suresi, 141. Ayet”, Kur’an-ı Kerim ve yüce meâli, (Sadeleştirenler) M. Sadi Çögenli Nevzat H. Yanık, Sabah yay. İstanbul.
Erim H. Neşe– Aslıhan Nakiboğlu (2013). “Osmanlı Bürokrasisinde Yenileşme: Tütün Nizamnameleri”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 8/2, Winter 2013, s. 319-344.
KARAKAŞ, Mehmet (2003). Tanzimat Dönemi Aşar Vergisi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
KARTA, Nurullah (2013). “17. Ve 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Avrupa İle İktisadi İlişkileri”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 8/11 Fall 2013, s. 163-173, Ankara.
KİTAB-I MUKADDES. Tevrat, Levililer Bölümü, 27/ 30–32. Ayetler.
QUATAERT, Donald (2006). “19. Yüzyıla Genel Bakış – Islahatlar Devri 1812–1914”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, 1600–1914, C. 2, Ed. Halil İnalcık-Donald Quataert, Çev. Süphan Andıç, Eren Yayıncılık, İstanbul.
ŞEMSETTİN SAMİ (1995). Şemsettin, Kamus-i Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul.
ŞENEL, Alâeddin (2004). Siyasal Düşünceler Tarihi, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
ŞENER, Abdüllatif (2007). Sona doğru Osmanlı. Osmanlı ekonomisi ve maliyesi üzerine yazılar, Birleşik Kitabevi, Ankara.
ŞENER, Abdüllatif. Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İşaret Yayınları, Bilimsel Araştırmalar Dizisi–6, Ankara, (yılı yok)
ZÜRCHER, Erik Jan (2006). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, çev. Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul.