208194

THERIACS IN TURKISH LITERATURE

Tiryaklar, hazırlanışlarındaki gizem ve karmaşıklığın yanı sıra içerdikleri maddelere atfedilen büyülü etkileri nedeniyle de antik çağlardan beri büyük bir üne sahip olmuştur. Bu kadim ilaç şekli, afrodizyak etkiye sahip olduğuna inanılan mesir macunu örneğinde olduğu gibi Türkiye'de halen revaçtadır. Halk arasında padişah macunu adıyla da bilinen bu tiryak türünün her yıl Manisa'da, baharın başlangıcı kabul edilen Nevruz'da halka dağıtılışı büyük kutlamalara sahne olmaktadır. Nevruz kelimesinden köken alan nevruziye ise Osmanlı saraylarında padişah ve maiyeti için hazırlanmış olan bir başka tiryak türüdür. Tiryak, macun ve nevruziye kelimelerine Türk edebiyatında hikâye, roman, şiir ve gezi yazısı türündeki pek çok eserde rastlanmaktadır. İçerisinde tiryak kelimesi geçen en eski edebi örnekler arasında Yunus Emre'nin şiirleri yer almaktadır. Evliya Çelebi ünlü Seyahatname'sinde tiryakın yüzden fazla hastalığa iyi geldiğinden abartılı bir dille bahsetmiştir. Modern Türk edebiyatında ise Elif Şafak'ın da aralarında bulunduğu birçok yazar, eserlerinde bu "her derde deva" macunların formüllerini vermektedir

TÜRK EDEBİYATINDA TİRYAKLAR

Since ancient times, theriacs have been among the most popular remedies due to their complex and mysterious preparation as well as their purported magical properties. In Turkey, this kind of remedy is still in use due to its attributed aphrodisiac effects. This is particularly the case for mesir macunu (mesir paste), better known as electuary of sultans, which is distributed to the public during the festivals celebrated on the first day of spring called nevruz (literally, ‘new day’). We find this word in the term nevruziye, another sort of paste that was developed for the use of the sultan and his entourage. The Turkish words tiryak, macun, and nevruziye appear in many literary texts including novels, poems, and travel writings. One of the earliest examples of the word tiryak appears in the 13th century, in the works of the Turkish poet and humanist Yunus Emre (1241–1321). In the 17th century, in his famous Seyahatname, the Ottoman traveler Evliya Çelebi (1611–1682), attributed over one hundred healing properties to theriacs with a possible exaggeration. Today, some Turkish writers like Elif Şafak (1971–) remember these panaceas and use its formulae to adorn their writings

PDF

___

AKÇA BERK, Neval (2012). “Tarihsel Canlandırmanın Tanımı, Sınıflandırılma Çabası, Tarih Eğitimi ile Olan İlişkisi,” TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 7/3, Summer 2012, www.turkishstudies.net, DOI number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3683, p. 75-95.
BAYAT, Ali Haydar (1981). Manisa Mesir Bayramı ve Darüşşifası, Manisa, p. 3-14.
BAYLAV, Naşid (1953). Fatih Sultan Mehmed Devrinde Telif, Terceme ve İstinsah Edilen Tıb Eserleri ile İlaçlar, Türkiye Tıbbi Müstahzarat Derneği Yayınları, İstanbul, p. 39-40.
BAYTOP, Turhan (2001). Türk Eczacılık Tarihi, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, İstanbul, p. 20.
CUMALI, Necati (1976). Senin İçin Ey Demokrasi, Tekin Yayınevi, İstanbul, p. 175.
ERDOĞAN, Kenan., KOYUNCU, Fatih (2014). “Nâbî’nin Manisa’daki Sanat Çevresi ve Birrî- Nâbî Dostluğu,” TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 9/3, Winter 2014, www.turkishstudies.net, DOI number: 10.7827/turkishstudies.6532, p. 631-646.
ERKAL, Abdulkadir (2007). “Divan Şiirinde Afyon ve Esrar,” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt 14/33, p. 25-61.
ERSOY, Mehmed Akif (1943). Safahat – Basılan ve Basılmayan Bütün Şiirleri, İnkılap Kitabevi, İstanbul, p. 27.
EVLİYA ÇELEBİ (2013). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Cilt 9, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, p. 425.
IŞIN, Mary (2013). Sherbet and Spice: The Complete Story of Turkish Sweets and Desserts, I.B. Tauris, London, p. 86-90.
KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (1999). Anamın Kitabı, İletişim Yayınları, İstanbul, p. 99- 101.
KEMİKLİ, Bilal (2007). “Divan Şiirinde Hastalık ve Tedavi,” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 16/1, p. 19-36.
NICOLAS, Michèle (2009). “Le Marché aux drogues de Constantinople,” Revue d’Histoire de la Pharmacie, Tome 56/360, p. 495-506.
_______ (1992). “Les fêtes du renouveau,” Mélanges Offerts à Louis Bazin par ses Disciples, Collègues et Amis, L’Harmattan, Paris, p. 143.
_______ (1982). “Un électuaire de jouvence et une fête de printemps à Manisa (Turquie),” Le Cuisinier et le Philosophe, Maisonneuve et Larose, Paris, p. 71-80.
SAZYEK, Esra (2013). “Elif Şafak’ın Romanlarında Çokkültürlülüğe Giden Aşamalar,” TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 8/4, Spring 2013, www.turkishstudies.net, DOI number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4660, p. 1221-1242.
ŞAFAK, Elif (2000). Pinhan, Metis Yayınları, İstanbul, p. 145.
TEKİNER, Halil., MAT, Afife (2009). “Pharmacopées turques de langue française,” Revue d’Histoire de la Pharmacie, Tome 57/361, p. 17-22.
TERZİOĞLU, Arslan (1992). Helvahane Defteri ve Topkapı Sarayında Eczacılık, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, p. 21-23.
UNESCO (2014). Patrimoine culturel immatériel, http://www.unesco.org/culture/ich/fr /RL/00642, accès: 16 février 2014.
ÜNVER, A. Süheyl (1952). Osmanlı Türklerinde Hekimlik ve Eczacılık Tarihi Hakkında, İstanbul, p. 22.
YENİTERZİ, Emine (1998). “Divan Şiirinde Sağlık ve Hastalıklarla İlgili Bazı Hususlar,” SU Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 1/4, p. 87-103.