TÜRK EDEBİYATINDA SÜLEYMÂN-NÂMELER

Klasik edebiyatta gazâvât-nâme, fetih-nâme, zafer-nâme, Selimnâme, Süleymân-nâme adları ile bilinen türlerin esin kaynağı büyük ölçüde Firdevsî'nin Şeh-nâme'sidir. Söz konusu eserler edebî, tarihî, sosyolojik, antropolojik pek çok bilgiyi ihtiva etmektedir. Önemli bir kısmı dönemlerine şahitlik eden müelliflerce kaleme alındığı için ilk elden belge edebî metinler (vesikalar) hükmündedir. Edebiyat tarihimiz içinde hem Süleyman Peygamber hem de Kanunî Sultan Süleyman'ın hayatlarını ayrı ayrı işleyen eserler yazılmıştır. Tümüne müşterek olarak Süleymân-nâme ismi verilmiştir. Süleyman peygamberin hayatını anlatan Süleymân-nâmeler genellikle Kur'ân'da anlatılan kıssalar çerçevesinde kurgulanmıştır. Kanunî Sultan Süleyman'ın hayatı etrafında telif edilen Süleymân-nâmeler ise Sultan'ın tahta cülûs ettiği dönemden ölümüne kadar olan safhayı ya da belli bir bölümünde geçen olayları anlatmaktadır. Her iki Süleymân-nâme türü de, birbiriyle bağlantılı olmasa da, daha ziyade Osmanlı Devleti'nin yükseliş döneminde telif edilmiştir. Kanunî döneminden sonra da yazılan Kanunî konulu Süleymân-nâmeler mevcuttur. Süleyman Peygamberle ilgili olan eserler ise on sekizinci yüzyıldan sonra görülmemektedir. Saltanat sahibi olmaları ve uzun yıllar hüküm sürmelerinin yanında isimlerinin aynı olması, Süleymân-nâmelerin muhtevalarını zengin kılmıştır. Çalışmada, Süleymân-nâmeler hakkında bugüne kadar yapılmış araştırmalar hakkında toplu bir bilgilendirme yapılmakla birlikte literatürde bulunmayan Süleyman Peygamber konulu bir Süleymânnâme hakkında kısa bir tanıtım yapılmış; diğer taraftan biyografik kaynaklarda adı geçen ancak muhtevası hakkında pek fazla bir bilgi bulunmayan Kanunî Sultan Süleyman konulu başka bir Süleymânnâme'nin muhteva özelliklerinden söz edilmiştir

SÜLEYMÂN-NÂME IN TURKISH LITERATURE

In our classical literature, the source of inspiration of the works known with the names of gazâvât-nâme, fetih-nâme, zafer-nâme, Selimnâme, Süleymân-nâme is mostly Firdevsî’s Şeh-nâme. These works include a lot of literary, historical, sociological, anthropological information. They are accepted as the literary documents since a great deal of them were written by the poets witnessing the era. In our literature history, lots of works which separately analyze the lives of Süleyman the Prophet and Süleyman The Magnificient have been written, and they have been all called Süleymân-nâme. Suleymânnâmes that narrating the Prophet Suleyman are composed with regard to the life of Suleyman in the Kur’ân. Those Süleymân-nâmes narrating Kanunî Sultan Süleyman depict the life of the sultan from his accent to the throne to the end of his life. These two genre were composed much in the period of development of Ottoman state. There are e few Süleymân-nâme after the death of Kanunî. Those narrating the Prophet Suleyman’s life don’t exist after the 18th century. Süleymân-nâmes include a much variety of knowledge because two Süleymans had longterm ruling and a long life. In this study we gave a general information about the genre of Süleymân-nâmes, and then we intoduced a Süleymân-nâme of Prophet Süleyman, which was not examined before. After that we examined a generally unknown Süleymân-nâme which narrates Kanunî Sultan Süleyman

PDF

___

ADIGÜZEL TOPRAK, Filiz (2007). “Arifî’nin Süleymannâme’sindeki Minyatürlerde Saltanata İlişkin Simgeler”, Sanatta Yeterlik Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi GSE.
AFYONCU, Erhan (2007). “Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi”, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
AKKAYA, Hüseyin (1997). “The Prophet Solomon in Otoman Turkish Literature and The Süleymaniye of Şemseddin Sivasi”, Harvard University Pres., ABD.
AKKAYA, Hüseyin(1988). “Şemseddin Sivasî’nin Süleymâniyyesi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi SBE.
AKKUŞ, Mehmed (1991). “Eyyûbî-Menâkıb-ı Sultân Süleyman Han (Risâle-i Pâdişâh-nâme)”, Kültür Bak. Yay., Ankara.
AKSOY, Hasan (2005). “Şemseddin Sivâsî, Hayatı, Şahsiyeti, Tarikatı, Eserleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 9, Sivas, s. 1-43.
ALPER, Kadir (2012). “XVII. Yy. Divan Şairi Mülhimî ve Şehen-şeh-nâme-i Murâdî Mesnevisi”, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi SBE.
ALPER, Kadir, “Hâkî’nin Kıssa-i Süleymân’ı”, (Yayımlanmamış Metin-İnceleme).
ARGUNŞAH, Mustafa (2009). “Türk Edebiyatında Selîm-nâmeler”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8 Fall, Doi Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/TurkishStudies.936, p. 31-47.
Âşık Çelebi (2010). “Meşâirü’ş-Şuârâ”, Haz. Filiz Kılıç, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay. C. II., İstanbul.
ATIL, Esin (1986). “Süleymanname: The İllustrated History of Süleyman the Magnificent”, National Gallery of Art, Harry N. Abrams, New York.
AYNUR, Hatice (1993). “Mahremî ve Şeh-nâme’si: I. Kısım Yavuz Sultan Selim Dönemi: İnceleme-Metin-Sozlük-Dizin”, Doktora Tezi, Istanbul Üniversitesi SBE.
BABİNGER, Franz (1982). “Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri”, Çev. Coşkun Üçok, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara.
Beyânî (2008). “Tezkiretü’ş-Şu‘arâ”, Haz. Aysun Sungurhan Eyduran, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
ÇATIKKAŞ, M. Ata (1983). “Türk Firdevsî’si ve Süleymannâme-i Kebîr”, Türk Dünyası Araştırmaları, İstanbul, s. 169-178.
ÇATIKKAŞ, M. Ata (1975). “ Firdevsî-i Rûmî’nin Satranç-nâme-i Firdevsî’si”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 37, İstanbul, s. 186-198.
ÇELİK, Ahmet Faruk (2009). “ Fethullah Ârifî Çelebi'nin Şah-nâme-i Âl-i Osmân'ından Süleymannâme”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi SBE.
DEMİREL, Şener (2005). “16. yüzyıl Divan Şairlerinden Mahremi ve Şütür-nâmesi”, Milli Folklor Dergisi Uluslararası Halkbilimi Dergisi, 65, Nisan, s. 49-66.
ERDEM, Mehmet Dursun (2005). “Kitâb-ı Kıssanâme-i Süleymân Aleyhisselâm Üzerine Söz Dizimi Çalışması (Süleymân-nâme 74. cilt)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi SBE.
ERDEM, Mehmet Dursun (2005). “Kitâb-ı Kıssanâme-i Süleymân Aleyhisselam ve Söz Dizimi Özellikleri”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, C. 4, S. 1, s. 1-8.
ERKAN, Davut (2011). “Matrâkçı Nasûh’un Hayatı ve Eserleri Üzerine Notlar”, Osmanlı Araştırmaları, The Journal of Ottoman Studies, İSAM, S. 37, s. 181-197.
GENÇ, Gülnaz (1995). “Firdevsî-i Rûmî-Süleymân-nâme [XXV ve XXVI. ciltler] Giriş, Metin, Sözlük”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE.
GÜL, Meltem (2013). “Kanunî’nin Macaristan Seferine Işık Tutan Bir Eser: Enîsü’l- Guzzât”, Türkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/5 Spring,Doi Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/TurkishStudies.4286, p. 311-319.
GÜLEÇ, Hamdi (2006). “Süleymânnâme’de Eski Türk Destanlarına Ait Unsurlar, Dil-Üslûp ve Motifler”, Bilig, S. 36, s. 243-260.
GÜLTEKİN, Emine (2006). “Âşık Edebiyatında Peygamber Kıssaları”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi SBE.
KARATAŞ, Ahmet (2009). “Süleymân-nâmeler”, Yağmur, Sayı 42, C. 42, s. 55-59.
Kâtib Çelebi (2007). “Keşfü’z-Zünûn”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Çev. Rüştü Balcı, C. II, İstanbul.
KAYTAZ, Fatma (2014). “Târih-i Sefer-i Zafer – Rehber-i Alaman Adlı Eserinin Tanıtımı Dolayısıyla Celâlzâde Salih’in Süleymannâme’si Hakkında Bazı Yeni Çıkarımlar”, Osmanlı Araştırmaları, The Journal of Ottoman Studies, İSAM, S. 43, s. 145-163.
Kınalızâde Hasan Çelebi (2009). “Tezkiretü’ş-Şu‘arâ”, Haz. Aysun Sungurhan Eyduran, Ankara.
İslam Ansiklopedisi (1988). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 3, 28, 38, İstanbul. KÖPRÜLÜ, M. Fuat (1988). “İslam Ansiklopedisi, Firdevsî-i Tavîl maddesi”, MEB Yay., C.IV., Ankara.
Latifî (2000). “Tezkiretü’ş -Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nüzemâ (inceleme-Metin)”, Haz. Rıdvan Canım, AKM Başkanlığı, Ankara.
LEVEND, Âgâh Sırrı (2000). “Gazâvât-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazâvât-nâmesi”, TTK Basımevi, Ankara.
Mehmed Süreyyâ (1996). “Sicill-i Osmânî”, Haz. Nuri Akbayır, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, C. IV, İstanbul.
MERCAN, İsmail (2003). “Türk Tarihinin Kaynaklarından Olan Bazı Menakıb-name Gazavatnameler Hakkında”, Balıkesir Üniversitesi SBE Dergisi, C. VI, S: 10, Aralık, s. 107-130.
OLGUN, İbrahim (1978). “Uzun Firdevsî’nin Türkçeciliği” (Ömer Asım AKSOY Armağanı), TDK Yayınları, Ankara, s. 185-200.
OLGUN İbrahim-PARMAKSIZOĞLU İsmet (1980). “Firdevsî-i Rumî Kutb-nâme”, TTK Yayınları, Ankara.
ÖZCAN, Abdülkadir (2006). “Kanuni Sultan Süleyman Devri Tarih Yazıcılığı ve Literatürü” (Prof. Dr. Mübahat Kütükoğluna Armağan), İstanbul, s. 113-154.
ÖZCAN, Abdülkadir (2013). “II. Bayezid Devri Tarihçiliği ve İlk Standart Osmanlı Tarihleri”, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S. 2, Güz, İstanbul, s. 141-153.
ÖZYAŞAMIŞ ŞAKAR, Sezer (2007). “Firdevsî-i Rûmî ve Terceme-i Câmeşûy-Nâme”, Turkish Studies- International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall, Doi Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/TurkishStudies.201, p. 723-730.
PARLATIR, İsmail (2009). “Macaristan’da Türk Kültürünün İzleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, C. 15, S. 39, s. 235- 240.
PARLATIR, İsmail (2011). “Osmanlı Türkçesi Sözlüğü”, Yargı yay., Ankara.
PARMAKSIZOĞLU, İsmet (1950). “Abdurrahman Gubârî’nin Hayatı ve Eserleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 2, s. 347-356.
RÖMER, Claudia (1997). “The Language and Prose Style of Bostan's Süleymanname”, Humanism, Culture, and Language in the Near East, Studies in Honor of Georg Krotkoff, ed. by Asma Afsaruddin and A.H. Mathias Zahniser, Eisenbrauns, s. 401–418.
SEVERCAN, Şefaettin (2007). “Dönem Kaynaklarında Fransa’dan Kanuni’ye Gelen İki Mektup ve Osmanlı Büyüklüğü”, Bilimname, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XII, s. 9-22.
SEVERCAN, Şefaettin (1999). “Süleymannâmeler”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, C. VIII, Ankara.
Sinan Çavuş(1998). “Süleymannâme, Tarih-i Feth-i Sikloş, Estergon ve İstol-Belgrad”, Haz. Tülay Duran, Tarih Araştırmalar Vakfı, İstanbul.
ŞAHİN, Kürşat Şamil (2012). “Gazavâtnâmeler Üzerine Yapılan Çalışmalar Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3296, p.997-1022.
TANYILDIZ, Ahmet (2007). “Uzun Firdevsî ve Münâzara-i Seyf ü Kalem”, TÜBAR-XXII, s. 163-188.
Tayyâr-zâde Ahmet Atâ (1292). “Târih-i Atâ”, C. 4, Dersaadet.
TEKİN, Başak Burcu (2013). “Busbecq Mektupları İle Arifi Süleymannamesi Tasvirlerinin Karşılaştırması: Kanuni Dönemi Osmanlı Kültür ve Sanatı”, Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, Vol. 5, No. 1, s. 65-87.
TOKLUCU, Ahmet (2010). “Matrakçı Nasuh’un Süleymannâmesi”, Beşinci Bölüm/ Arkeoloji Müzeleri Ktp. nr. 379, vr. 96a-185b, Değerlendirme ve Transkripsiyon, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
USTA, Halil İbrahim (2009). “Firdevsî-i Rûmî’nin Bir Münazarası”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 49, 1, s. 61-93.
YURDAYDIN, Hüseyin Gazi (1950). “Ferdî’nin Süleyman-nâmesi’nin Yeni Bir Nüshası”, DTCF Dergisi, Ankara, C. 8, S. 1–2, s. 201-223.
YURDAYDIN, Hüseyin G. (1955). “Bostan’ın Süleymân-nâmesi”,(Ferdî’ye Atfedilen Eser) Belleten, XIX, 74, Nisan, s. 137-202.
YURDAYDIN, Hüseyin G. (1965). “Matrakçı Nasuh’un Hayatı ve Eserleri ile ilgili Bilgiler”, Belleten, XXIV, 114, Nisan, s. 329-354.
Hatice Aynur, www. Ottoman Historian.org./
Aysun Sungurhan Eyduran, www.kulturturizm.gov.tr