İBRAHİM SÜREYYA BEY (YİĞİT) 'İN HAYATI VE PARLAMENTER FAALİYETLERİ

Bu makalede Osmanlı Devletinin son döneminde hayata gözlerini açan ve imparatorluğun çöküşüne şahitlik ederek, onu kurtarma mücadelesi veren İbrahim Süreyya Bey (Yiğit)'in hayatı ve parlamenter faaliyetleri ele alınmaktadır. Mekteb-i Mülkiye'yi bitirdikten sonra memuriyet göreviyle mesleğe başlayan İbrahim Süreyya Bey'in hayatının neredeyse büyük bir bölümü tehlikeli maceralarla geçmiştir. İki senelik memuriyeti sürecinde, İttihat ve Terakki Cemiyeti ile olan ilişkileri, II. Abdülhamit döneminin baskıcı günlerinde onun Sinop Cezaevi'nde kalmasına neden olmuş, üç senelik mahkûmiyet sürecinden sonraki yıllarda, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin iktidarı ele geçirmesi ile birlikte memuriyetine idari görevlerle devam etmiştir. İbrahim Süreyya Bey, Osmanlı Devletinin Rumeli topraklarından birinde kaymakamlık görevini sürdürürken, Trablusgarp Savaşının başlamasıyla birlikte, hiç tereddüt etmeden idari görevinden istifa etmiş ve gönüllü bir nefer olarak savaşa katılmıştır. Bu savaşta Mustafa Kemal'in emrine girmiş ve aralarında yıllar boyu sürecek bir dostluk başlamıştır. I. Dünya Savaşı yıllarında Gelibolu Mutasarrıfı olduğu sıralarda Mustafa Kemal ile yolları yine kesişen İbrahim Süreyya Bey, savaşın hezimetlerini bilfiil yaşamış, ülkenin parçalanmaya çalışıldığı felaket günlerinde yakın dostu Mustafa Kemal ile birlikte her türlü riski göze alarak Anadolu'daki mücadeleyi başlatan isimler arasında yer almıştır. Millî Mücadeleden sonra da Mustafa Kemal ile birlikte yürüyen, savaşın yıkıntılarından yeni bir devlet yaratan isimlerden biri olan İbrahim Süreyya Bey, 1950'li yıllara dek uzanan yaşam yolculuğu boyunca önemli hizmetlerde bulunmuştur.

İBRAHİM SÜREYYA BEY (YİĞİT)'S LIFE AND PARLIAMENTARY ACTIVITIES

In this article, life and parliamentary activities of İbrahim Süreyya Yiğit who first saw the light of day in the last period of Ottoman Empire and who witnessed decline of the Empire and struggled to save it were addressed. Having graduated from Faculty of Political Sciences, İbrahim Süreyya entered upon his career in duty position. He lived out nearly best part of his life with risky adventures. During his biennial officialism process, his relationship with the Party of Union and Progress caused him to stay in Sinop prison in repressive days of the period of II. Abdülhamit. In subsequent years after his three year imprisonment, Party of Union and Progress came into power; therefore he continued his mission with administrative duties. While İbrahim Süreyya was a provincial district governor in one of Rumelian lands, Turco- Italian War broke out; therefore he resigned from his administrative duty without any hesitation and crusaded as a volunteer. In this war, he entered into Mustafa Kemal's service and their friendship which would last for long years began. When İbrahim Süreyya was governor of Gallipoli during First World War years, their paths with Mustafa Kemal crossed again. İbrahim Süreyya experienced trashing of war actually and he was one of the people who commenced struggle in Anatolia by taking chances with his intimate friend Mustafa Kemal during catasrtophic days in which enemies were trying to split the country. İbrahim Süreyya who took sides with Mustafa Kemal even after War of Independence and who was one of the individuals having established a state from wrecks of the war, served in the government throughout his life lasting till 1950s.

PDF

___

ALDAN, Mehmet, Ulusal Kurtuluşumuzda Atatürk Yolunda Yöneticiler, Atatürk Ara?tırma Merkezi, Ankara, 2001.

ARIBURNU, Kemal, Sivas Kongresi Samsun'dan Ankara'ya Kadar Olaylar ve Anılarla, Atatürk Ara?tırma Merkezi, Ankara, 1997.

A?KUN, Vehbi Cem, Sivas Kongresi, ?nkılâp ve Aka Kitabevleri, ?stanbul, 1963.

AV?AR, Abdülhamit, Bir Partinin Kapanmasında Basının Rolü Serbest Cumhuriyet Fırkası, Kitabevi Yayıncılık, ?stanbul, 1998.

CEBESOY, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, ?stanbul, 2010.

ÇANKAYA, Mücellidoğlu Ali, Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, C.II, Örnek Matbaası, Ankara,1954.

Ç?L, Yücel, Erzurum Kongresi'ne Katılan Delegeler, Atatürk Ara?tırma Merkezi, Ankara, 2005.

ÇOKER, Fahri, Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, C.III, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara, 1995.

EMRENCE, Cem, 99 Günlük Muhalefet Serbest Cumhuriyet Fırkası, ?leti?im Yayınları, ?stanbul,2006.

ERG?N, Osman Nuri, ?stanbul Şehreminleri, ?stanbul Büyük?ehir Belediyesi Kültür ??leri Daire Ba?kanlığı, ?stanbul, 1996.

GOLOĞLU, Mahmut, Milli Mücadele Tarihi I Erzurum Kongresi, Türkiye ?? Bankası Kültür Yayınları, ?stanbul, 2011.

?ĞDEM?R, Uluğ, Sivas Kongresi Tutanakları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1986.

KARACA, Taha Niyazi, Meclis-i Mebusan'dan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Geçiş Sürecinde Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2004.

KAYA, Halit, Refet Bele Askeri ve Siyasi Hayatı (1881-1963), Bengi Yayınları, ?stanbul, 2010.

KAYRA, Cahit, Cumhuriyetin Kuruluş Yıllarında Bir Devrimci Doktorun Anıları Dr. Mehmet Fuat Umay, Türkiye ?? Bankası Kültür Yayınları, ?stanbul, 2003.

KEND?RC?, Hasan, Meclis-i Mebusan'dan Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne Kopuş ve Süreklilikler, Kitap Yayınevi, ?stanbul, 2009.

KOCABA?OĞLU, Uygur, Güven Sak, Sinan Sönmez, Funda Erkal, Özgür Gökmen, Nesim ?eker, Murat Uluğtekin, Türkiye İş Bankası Tarihi, ?? Bankası Kültür Yayınları, ?stanbul, 2001.

KUTAY, Cemal, Çerkez Ethem Dosyası, I-II C. , Boğaziçi Yayınları, ?stanbul, 1989.

MENÇ, Hüseyin, Milli Mücadele Yıllarında Amasya, yy, Ankara, 1992.

ORBAY, Rauf, Siyasi Hatıralar, Örgün Yayınevi, ?stanbul,2005.

ÖNAL, Sami, Hüsrev Gerede'nin Anıları, Literatür Yayıncılık, ?stanbul, 2003.

ÖZDEM?R, Zekeriya, Balıkesir Bölgesi'nde Milli Mücadele Önderleri, Balıkesir Belediyesi, Balıkesir, 1998.

SARIKAYA, Makbule Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti, Atatürk Ara?tırma Merkezi, Ankara, 2011.

TANSEL, Selahattin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, C.II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, ?stanbul. 1991.

TUFAN, Osman, Osman Tufan Paşa'nın Kurtuluş Savaşı Hatıraları, Arma Yayınları, ?stanbul, 1998.

ÜNAL, Muhittin, Kurtuluş Savaşında Çerkeslerin Rolü, Kafkas Derneği Yayınları, Ankara, 2000.

YETK?N, Çetin, Atatürk"ün Vatana ?hanetle Suçlandığı S.C.F. Olayı, Otopsi Yayınları, ?stanbul, 2004.

Y?Ğ?T, Nuyan, Atatürk'le 30 Yıl İbrahim Süreyya Yiğit'in Öyküsü, Remzi Kitabevi, ?stanbul, 2006.