1929 DÜNYA EKONOMİK BUNALIMI ÇERÇEVESİNDE YERLİ MALI VE TUTUM HAFTASI KUTLAMALARI

Sanayi inkılabıyla birlikte ortaya çıkan hammadde ve pazar arayışı sonucunda 19. yüzyılın ilk yarısından itibaren Osmanlı Devleti, İngiltere başta olmak üzere birçok gelişmiş Avrupalı devletin açık pazarı haline gelmiştir. Bu süreci dış borçlanma ve beraberinde özellikle 1850 yılından itibaren verilmeye başlanılan demiryolu imtiyazları takip etmiştir. Lakin gelinen noktada yerli üreticinin Avrupa malları karşısında zor durumda kalması daha o günlerde yerli malı kullanımını artırma düşüncesinin sıklıkla dile getirilmesine neden olmuştur. Bu söylem iç ve dış ticarette Türk-Müslüman unsurun hakimiyetini sağlamaya çalışan İttihat ve Terakki'nin, II. Meşrutiyet sonrasında liberalizmden koparak, millî iktisat politikasını hayata geçirmesiyle daha da artmış, Cumhuriyet'in ilk yıllarında uygulamaya konulan birtakım kararlarla devam ettirilmeye çalışılmıştır. Ancak 1929 dünya ekonomik buhranı ile içine girilen zor süreçte, yerli malı ve tasarruf anlayışına karşı daha ciddi bir yaklaşım sergilenmek durumunda kalınmıştır. İlk iş olarak Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kurulmuş ve her yıl Aralık ayının 12 ile 19'u arasındaki yedi günün "Yerli Malı ve Tutum Haftası" olarak kutlanması kararlaştırılmıştır. Söz konusu kutlamalar; mekteplerden halkevlerine, camilerde okunan hutbelerden yerli malı satan müesseseler arasında yapılan vitrin yarışmalarına kadar pek çok farklı uygulamayı içine alacak şekilde yapılarak, hem halk nezdinde yerli malının hak ettiği itibarı kazanması sağlanmaya çalışılmış, hem de mali anlamda ülke ekonomisine destek olunmak istenmiştir.

CELEBRATIONS OF DOMESTIC GOODS AND ECONOMY WEEK IN THE FRAME OF 1929 WORLD ECONOMIC CRISIS

As a result of the search for raw material and market which started with the Industrial Revolution, starting from the first half of 19thcentury, Ottoman Empire had become an open market for many developed European countries including England. This process was followed by foreign borrowing and railway privilege that was especially started in 1850. However at that time, as the country's domestic producers had difficulties because of European goods, there emerged the thought of using domestic goods and this idea started to be put into words often. This discourse increased when Party of Union and Progress (İttihat ve Terakki), which attempted to ensure Turkish-Muslim dominance in domestic and foreign trade, separated from liberalism after the 2nd Constitutionalist Period and actualized the national economic policy and it was continued through some rulings in the first years of Republic. But during the difficult process started with the 1929 world economic crisis, a more serious approach towards the understanding of domestic goods and economy became compulsory. Firstly, National Economy and Saving Association was established and it was decided that each year, seven days between 12th and 19th of December should be celebrated as "Domestic Goods and Economy Week". These celebrations included many activities in various institutions such as schools, community centers, mosques -by telling the idea in sermons- and shops that sell domestic goods -by reflecting the idea in store windows. The aim of this process was to give domestic goods its deserved prestige in the eye of the public and financially support country economics.

PDF

___

BCA, Dosya No: 1. Büro, Fon Kodu:490.1, Yer No: 237.491.4.
BCA, Dosya No: A6, Fon Kodu:30.1.0, Yer No: 11.63.10.
BCA, Dosya No: A6, Fon Kodu:30.1.0, Yer No: 11.63.4.
BCA, Dosya No: A6, Fon Kodu:30.1.0, Yer No: 11.63.9.
BCA, Fon Kodu:490.1, Yer No: 3.11.9,
BCA, Fon Kodu:490.1, Yer No: 4.19.23.
BCA, Fon Kodu:490.1, Yer No: 3.15.1.
BCA, Fon Kodu:490.1, Yer No: 4.21.31
BCA, Fon Kodu:490.1, Yer No: 14.76.2
BCA., Fon Kodu: 490.1, Yer No: 1453.23.1.
BCA, Fon Kodu:51, Yer No: 4.36.9.
BCA, Fon Kodu:30.10, Yer No: 166.154.1
BCA, Sayı: 138392, Fon Kodu:30.18.1.2, Yer No: 91.63.19.
BCA, Sayı: 8292, Dosya No: 179-29 Fon Kodu:30.18.1.2, Yer No: 5.42.20.
TBMM ZC., D.II, C.20, ?. III, 21. ?çtima (9.12.1341).
Ayın Tarihi, C. 23- 24.
Akşam (1929,1931)
Milliyet (1929)
Son Posta (1930)
Tan (1935)
Vakit (1929)
Yeni Asır (1934,1935)
Zaman (1934)
ACARTÜRK Ertuğrul-Ramazan Kılıç, "Osmanlı Devletinde Kapitülasyonların ?ktisadi ve Siyasi Perspektiften Analizi", Hacettepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.29, S.2, 2011, s. 1-21.
AKKU? Turgay, "Bir ?ktisadi Siyasa Projesi Millî ?ktisat ve Bursa", Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, VII/16-17, 2008 (Bahar-Güz), s. 119-141.
"Artırma ve Yerli Mal Yedigünü", İktisat ve Tasarruf, Sonkanun 1935, s. 1-12. BORATAV Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002, ?mge Yayınevi, Ankara 2004, s.64-65.
BORATAV Korkut, Türkiye'de Devletçilik, ?mge Yayınevi, Ankara 2006, s.143.
Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000, (Yay. Kurulu: Hasan Ersel ve diğerleri), C.1, Yapı Kredi Yayınları, ?stanbul 2003.
DUMAN Doğan, "1930'larda Ekonomideki Korumacılık Politikasının Okullardaki Yansımaları", Toplumsal Tarih, C.7, S.40, Nisan 1997, s. 19-22.
DUMAN Doğan, "Yerli Malı Haftaları", Tarih ve Toplum, C.19, S. 111, Mart 1993, s. 143-147.
G?Z Adnan, "Yerli Malı Sloganında Geli?me", İstanbul Sanayi Odası Dergisi, Yıl.6, S.70, 15 Aralık 1971, s.7-8.
HALICI ?aduman, Yeni Türkiye Devleti'nin Yapılanmasında Mahmut Esat Bozkurt, Atatürk
Ara?tırma Merkezi Yayını, Ankara 2004. Hocazade Abdurahman, "Yerli Malına Rağbet Cümlemize Vacibtir", İslam Dünyası, C.1, S.13, 15 Ağustos 1329 (28 Ağustos 1913), s. 199-203.
Kadri Kemal, "Lozan'dan Önce ve Lozan'dan Sonraki Türkiye", İktisat ve Tasarruf, Mayıs 1935, s. 2-5.
KURUÇ, Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi Büyük Devletler ve Türkiye, ?stanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, ?stanbul 2011.
KUYUCAK Hazım Atıf, "Harp Sonrası Yerli Malı Davası", Karınca Kooperatif Dosyası, Yıl.12, S.109, Ocak 1946, s. 4.
Mehmet Zeki, Türkiye Teracimi Ahval Ansiklopedisi, C.III, ?stanbul 1930-1932, s.763-764
Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti Nizamnamesi, ?.?. Matbaası, 1929, s.3-4.
MÜDERR?SOĞLU Alptekin, Kurtuluş Savaşı'nın Mali Kaynakları, 1974.
ÖZBEK Sait Emin, Tasarruf ve Ekonomi İlminde Yeri, Ankara 1936.
PAMUK ?evket, Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, ?leti?im Yayınları, ?stanbul 2009.
PAMUK ?evket, Yüz Soruda Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, ?stanbul 2003.
SANDER Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, ?mge Yayınevi, Ankara 2000.
SAYIN Abdurahman Vefik, Tekâlif-i Kavaidi, Ankara 1999, s.666.
S?LER Abdurahman, "?zmir ?ktisat Kongresi ve Türkiye'de Yerli Malı Anlayı?ı Üzerine", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S.72, Haziran 1991, s. 129-139.
TAYLAN Mustafa, "Yerli Malı Haftaları ve Yerli Sanayi", İstanbul Sanayi Odası Dergisi, Yıl.6, S.70, 15 Aralık 1971, s. 11.
TEKEL? ?lhan-Selim ?lkin, 1929 Dünya Buhranında Türkiye'nin İktisadi Politika Arayışları, Bilge Kültür Sanat Yayını, istanbul 2009.
TEZEL Yahya, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Yurt Yayınları, Ankara 1982.
TOPRAK Zafer, İttihat-Terakki ve Devletçilik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ?stanbul 1995.
TOPRAK Zafer, Millî İktisat-Millî Burjuvazi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ?stanbul 1995.
TÖR Vedat Nedim, "Muallimlere", İktisat ve Tasarruf, Birincikanun 1931, s. 12- 13.
"Ulusal Ekonomi ve Artırma Kurumu'nun Kongresi", İktisat ve Tasarruf, Yıl.4, Haziran 1935, s. 2-5.
Yerli Malı, ?stanbul Millî Sanayi Birliği Ne?riyatından, ?stanbul 1938.
"Yerli Malı", İktisat ve Tasarruf, Nisan 1935, s. 7-8.
"Yerli Malı Kullanalım", Kadınlar Dünyası, C.1, S.126, 11 Kanunusani 1329 (24 Ocak 1914), s. 126.
Yunus Nadi, "Ulusal Artırma Yedigünü", İktisat ve Tasarruf, ?ubat 1935, s. 10-11.