XX. YÜZYILIN BAŞINDA NASTURİLER: KÜLTÜRLERİ, KÜRTLER VE MERKEZİ OTORİTE İLE İLİŞKİLERİ

Nasturiler, Patrik Nastur'un İsa'nın insani kimliği ile tanrısal kimliğini birbirinden ayrı olduğu öğretisini kabul ederler. Yerleşim alanlarının merkezi bugünkü Hakkâri civarıdır ve XX. Yüzyılın başlarına değin bu coğrafyada kendilerine özgü aşiret yapısı içerisinde ve yarı otonom bir şekilde yaşamlarını sürdürdüler. En parlak çağını X. Yüzyılda yaşayan Nasturiler, XIX. Yüzyılın ortalarına kadar komşuları Kürtlerle ve merkezi otorite ile ciddi bir sorun yaşamadan hayatlarını sürdürdüler. Ancak, XIX. yüzyılın ortalarından itibaren misyonerlik çalışmalarının yol açtığı politik gelişmeler, Rusya ve İngiltere gibi devletlerin nüfuz çabaları ile birleşen Nasturilerin bağımsız bir devlet kurma düşüncesi, onların hem merkezi otorite ile hem de komşuları Kürtlerle ciddi çatışmalar yaşamalarına neden oldu. Nasturiler, ilki 1915, ikincisi 1924 yılında gerçekleşen ayaklanmaların ardından düzenlenen askeri harekât sonunda İngiliz kontrolündeki Irak bölgesine yerleştiler. Temel siyaset olarak etnik gruplar arasındaki ve etnik gruplarla kendi arasındaki çatışmaları ve sorunları önlemek için çaba sarf eden Osmanlı İmparatorluğunun, farklı etnik gruplar arasında, imparatorluğun dört bir yanında devam eden çatışmaların yanı sıra çok farklı cephelerde devam eden savaşlar nedeniyle bunda başarılı olmadığı görülmektedir. Nasturiler üzerine yapılan çalışmalarda, Nasturilerin yaşadığı coğrafyanın bugünkü karşılıkları ile ilgili bir farkındalığın olmadığı anlaşılmaktadır. Böyle bir farkındalığın, geçmişle bugün arasında tarihsel ölçekte bağ kurulması, bugün yaşanan sorunların tarihsel perspektifle ele alınarak nedenlerinin daha iyi anlaşılması açısından oldukça önemli olduğu değerlendirilmektedir. Nasturilerin yaşadığı yer adlarının bugünkü karşılıkları ile beraber verildiği bu çalışmada okuyucuya tarihsel bir perspektif ile XX. Yüzyılın başında yaşanan olaylarla güncel meseleleri bir arada yorumlama imkânı da sunulmaktadır.

THE NESTORIANS AT THE BEGINING OF THE 20TH CENTURY: THEIR CULTURE AND THEIR RELATIONS WITH THE KURDS AND CENTRAL AUTHORITY

The Nestorians' beliefs are mainly based on the Patriarch Nestorius's doctrine of the diversity of Jesus Christ's human identity and Divine identity. The Nestorians central area of living was the vicinity of Hakkari and on this geography, until XX. Century, they lived a semi-autonomous tribal life which was peculiar to them. Having lived their most brilliant era in the X. Century, the Nestorians had encountered no serious problem with the Kurds, their neighbours, and with the central authority until the second half of the XIX. Century. The Nestorians' idea of having an independent state combined with the political development caused by the missionary activities of the mid XIX. Century and the domination struggle of states like Russia and Britain caused serious problems for Nestorians with the Kurds and the Central Authority. The Nestorians settled in the British-controlled region of Iraq after the military operation following the riots of 1915 and 1924. The Ottoman Empire has always followed the fundamental policy of avoiding conflicts between ethnic groups as well as conflicts between ethnic groups and itself. Because of the multiple conflicts going on between different ethnic groups over the empire and ongoing battles in so many different fronts, the Ottoman Empire could not achieve to implement this policy. The studies on the Nestorians reveal that there is lack of awareness about the current locations of the geography inhabited by the Nestorians. It is evaluated that a such awareness is very important to establish a historical bond between the past and the present and for a better understanding of the causes of the today's problems from a historical perspective. Providing the current names of the locations inhabited by the Nestorians, this study also presents to the reader a historical perspective and the opportunity to interpret the events at the beginning of XX. Century together with the contemporary issues.

PDF

___

ALBAYRAK, Kadir. 1997. Keldaniler ve Nasturiler, Ankara: Vadi Yayınları.
ANZERL?OĞLU, Yonca. 1996. Nasturiler ve 1924 Ayaklanması, Hacettepe Üniversitesi Atatürk ?lkeleri ve ?nkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamı? Yüksek Lisans Tezi.
Atatürk (Gazi Mustafa Kemal). 1938. Nutuk, ?stanbul: Devlet Basımevi.
AT?YA, S. Aziz. (1968) 2005. Doğu Hıristiyanlığı Tarihi, ?stanbul: Doz Yayınları. BAYBURT, Deniz. 2010. -Lozan Barı? Konferansı ve Musul Meselesi Görü?melerinde Nasturilerin Durumu?, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 45, S.1-36.
BAYBURT, Deniz. 2010. -Milli Mücadele Dönemi'nde Süryaniler?, Akademik Bakı?, Cilt 3, Sayı 6, S.45-72.
BERKES, Niyazi. (1973) 2008. Türkiye'de Çağdaşlaşma, ?stanbul: Yapı Kredi Yayınları.
DALYAN, Murat Gökhan. 2009. -19. Yüzyıl Nasturi Ya da Doğu Süryani Toplumunda Kadın ve Kadının Sosyal Statüsü?, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 19, S.37-48.
DALYAN, Murat Gökhan. 2011. -XIX. Yüzyıl Nasturilerinde Evlilik ve Düğün?, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of The Turkish or Turkic, Vol. 6/3, P.661-673.
DOĞAN, Cabir. 2010. -1843-1846 Nasturi Olayları ve Bedirhan Bey?, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 22, S.1-18.
EROL, Su. 2011. -Doğu Süryani Kilisesi Tarihi Çerçevesinde ?ran Asurî-Keldanilerine Genel Bir Bakı??, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 4, Sayı 16, S. 129-137.
F?NDLEY, Carter Vaughn. 2010. Turkey, Islam, Nationalism and Modernity, Yale: Yale University Press.
GÜVENÇ, Bozkurt. 2000. Türk Kimliği: Kültür Tarihinin Kaynakları, ?stanbul: Remzi Kitabevi.
?BRAH?M, A. 2000. Gönülsüz Bir Gezginin Hakkâri Günlüğü, ?stanbul: Tohum Yayınları.
?LER?, Cihangir. 2000. Türkiye'de Nasturi Sorunu (1830-1926), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Genel Türk Tarihi) ABD, Yayınlanmamı? Yüksek Lisans Tezi.
JACKH, Ernest. 2008. Yükselen Hilal: Türkiye'nin Dünü, Bugünü, Yarını, ?stanbul:?karus.
KARPAT, Kemal H. 2003. Osmanlı Nüfusu (1830-1914): Demografik ve Sosyal Özellikler, ?stanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
KAYMAZ, ?hsan ?erif. 2010. Memleke:t Siyaset/Yönetim, Cilt: 5, Sayı:14, 2010/14, s.104-149.
K?R??Ç? Kemal ve GARETH M. Wınrow. 1987. Kürt Sorunu-Kökeni ve Gelişimi, ?stanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
LAYARD, Austen Henry. 1873. Nineveh and Its Remains: A Narrative of An Expedition to Assyria During The Years 1845, 1846 & 1847, London: John Murray, Albemarle Street.
LAYARD, Austen Henry. 2000. Ninova ve Kalıntıları: Kürdistan'ın Keldani Hıristiyanları, Yezidiler Ya Da Şeytana Tapanların Ülkesine Bir Gezi Eski Asur'un Töre ve Sanatlarının Araştırılması, ?stanbul: Avesta.
LEACH, Edmund. R. 2001. Revanduz Kürtleri: Toplumsal ve İktisadi Örgütlenme, ?stanbul: Aram Yayıncılık.
MCCARTHY, Justin. 1998. Müslümanlar ve Azınlıklar, ?stanbul: ?nkılap Yayınları.
MCCARTHY, Justin. 2006. Osmanlı'ya Veda: İmparatorluk Çökerken Osmanlı Halkları, ?stanbul: Etkile?im Yayınları.
MET?N, Barı?. 2010. -Urmiye ve Havalisinde Ermeni ve Nasturilerin Faaliyetleri (1917-1918)?, Akademik Bakış, Cilt 4, Sayı 7, S.153-163.
N?K?T?NE, Basil. 2010. Kürtler, ?stanbul: Örgün Yayınevi.
ORTAYLI, ?lber. 2006. Osmanlı Barışı, ?stanbul: Uçar Matbaası.
ÖKE, Mim Kemal. 1995. Musul-Kürdistan Sorunu:1918-1926, ?stanbul: ?z Yayıncılık.
ÖNAL, Sami. 2004. Sadettin Paşa'nın Anıları: Ermeni Kürt Olayları (Van, 1896), ?stanbul: Remzi Kitabevi.
REYNOLDS, Michael A. Shattering Empires: The Clash and Collapse of the Ottoman and Russian Empires (1908-1918), Cambridge: Cambridge University Press.
??M??R, Bilal N. 2007. Kürtçülük: 1787-1923, ?stanbul: Bilgi Yayınevi.
VAN BRU?NESSEN, Martin. 2003. Ağa, Şeyh, Devlet, ?stanbul: ?leti?im Yayınları.
VAN BRU?NESSEN, Martin. 2005. Kürtlük, Türklük, Alevilik: Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri, ?stanbul: ?leti?im Yayınları.
W?GRAM, T.A. Edgar ve W.A. Wigram. 2004. İnsanlığın Beşiği Kürdistan'da Yaşam, ?stanbul: Avesta.
YOHANNAN, Abraham. 2006. Mezopotamya'nın Kayıp Halkı Nasturiler, Ankara: Beybun Yayınları.
YONAN, Gabriele. 1999. Asur Soykırımı: Unutulan Bir Holocaust, ?stanbul: Pencere Yayınları.