GİRESUN MÜZESİ’NDE BULUNAN OSMANLI DÖNEMİNE AİT BİR GRUP TILSIM MÜHÜR

İnsanlar, nazar, hastalık veya kötülüklerden korunmak, bununla birlikte dilek ve istek gibi bazı beklentilerini karşılamak amacıyla inançları ve gelenekleri doğrultusunda her daim çeşitli şekillerde tılsımlar yapmışlardır. Tılsımların bir nesne üzerine yazılan veya çizilenler ile koruyucu olarak insanlara pozitif etkileri bakımından güç verdiklerine inanmışlardır. Tarihi süreçte tılsımlar yapılış ve uygulanış olarak toplumlara göre değişiklikler geçirse de köken olarak dine dayandırılarak uygulanmıştır. Osmanlı Döneminde ise önemli tılsımlar mühür biçiminde yapılmış ve mühür esnafından Esnaf-ı Mühürkünân-ı Sim Heykel grubu tılsımları şifa için kazımışlardır. Soyut olan tılsımın bir bilim olarak sanatla somutlaştırıldığı mühürler üzerinde belirli bir zaman dilimine uyularak yazılan dualar ve belli kurallara göre dizilen sayı ve harflerin yazılmasıyla meydana gelen vefklerle insanların maddi ve manevi sıkıntılarına çare aranmıştır. Bu mühürlerin üzerindeki vefklerin satır ve sütun sayıları birbirine eşit olup içlerindeki sayıların yatay, düşey olarak toplamları da eşittir. Kazıma tekniğiyle tek yüzlü çeşitli madenler üzerine yapılan işçilikleri ile tılsım mühürler döneminin maden sanatı, üslubu ve bezemesi hakkında Sanat Tarihi için önemlidir. Tılsım mühürlerin kenar çerçevelerinde veya vefklerin köşelerinde Yedi Uyurlar, dört büyük melek ve dört halife isimleri en çok tekrar eden yazılardır. Bu makalede, Giresun Müzesi'nde bulunan 11'i Osmanlı dönemine, 2'si gayri Müslimlere ve 1'i Mısır Hiyeroglif karakteri ile toplam 14 tılsım mühür incelenmiştir

A GROUP SEAL TALISMAN OF THE OTTOMAN PERIOD FOUND IN GİRESUN MUSEUM

Human beings have long been making talisman according to their beliefs and traditions for some purposes such as; protecting themselves against evil eye, illnesses or harm, as well as meeting their expectations or wishes. Talismans, written or drawn on an object, are believed to have positive effects and empower the people. Although talismans have been changed in terms of preparation and application throughout the history, they are always referred and rooted to religion. In the Ottoman Empire, some important talismans were engraved as a seal for healing purpose by a group of craftsman who engraves silver based seals (Esnaf-ı Mühürkünân-ı Sim Heykel). There are some prayers respecting certain period of time and some vefks (charms) on these seals by which an abstract talisman is formalized by a scientific art in order to seek solutions to physical and mental problems of people. Vefks on these seals have equal number of lines and columns, and the vertical and horizontal sum of the numbers in the lines and columns are also equal. With the craftsmanship on the single side of various mines, engraved talisman seals are important style and ornament artifacts for History of Art. Seven-Sleepers, four big angels and four caliphates are the names most widely used on the border frames of the talisman seals and on the corners of vefks. In this study, 14 talisman seals in Giresun Museum are investigated which belongs to Ottoman period (11), non-Muslims (2) and Egypt hieroglyph characters

PDF

___

ACAR, Şinasi (1996), “Mühürcülük Sanatı ve Mühürcüler”, Antik Dekor, S.37, İstanbul, s.94-100.
BERK, Süleyman (2003), “Osmanlı Tılsım Mühürleri”, P Sanat, Kültür, Antika Dergisi, S.29, İstanbul, s.22-31.
BOHAK, Gideon, “Eskiçağ Tılsım Taşları ve Muskalarında Sanat ve Güç”, P Sanat, Kültür, Antika Dergisi, S.29, İstanbul, s.8-15.
CHAMPOLLION, J.f.(1824), Precıs du Système Hıéroglyphıque des Ancıens Égyptıens, ou Recherches, A Parıs.
ÇAM, Nusret (1993), “Türk ve İslam Sanatlarında Altı Kollu Yıldız (Mühr-i Süleyman), Prof. Dr. Yılmaz Önge Armağanı, Konya, s.207-230.
ÇİFTÇİ, Halit Ahmet (2011), Dinlerde Vefkler, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri ABD., Dinler Tarihi Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
DEVELİOĞLU, Ferit (1998), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara.
EGEMEN ENGİN, Fatma (1994), Mühür ve Mühürcülük Sanatımız (Üzerine Derlemeler), İstanbul.
HAMMER, Joseph von–Purgstall (Çev. Ümit Öztürk) (1999), Osmanlı Mühürleri, İstanbul.
İLOĞLU, Mustafa (1976), Gizli İlimler Hazinesi 1.Kitap, İstanbul.
İMAM GAZALİ (Türkçeleştiren: H.Mustafa Varlı), El Afâk Murada Giden Yol Dualar, Tılsımlar, Büyüler ve Çözümleri, Esma Yayınları, 1999, İstanbul
İŞBİLİR Aydın Berna (2007), Kimlik Belirleyici Tasarımlar, Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar ABD., Resim İş Eğitimi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
KAHRAMAN, Seyit Ali-DAĞLI, Yücel (2003), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, 1.Cilt-2.Kitap, İstanbul.
KÖROĞLU, Gülgün, “Haluk Perk Kolleksiyonu’ndan Örneklerle Bizans Uygarlığında Muskalar”, P Sanat, Kültür, Antika Dergisi, S.29, İstanbul, s.16-21.
KUŞOĞLU, M. Zeki (1983), “Hâk Sanatında Mühür”, İlgi, S.36, İstanbul, s.32-35.
KUŞOĞLU, M. Zeki (1994), “Mühür”, Dünkü Sanatımız–Kültürümüz, İstanbul, Ötüken Yayınları, s.23-27.
KUŞOĞLU, M. Zeki (1994), “Mühürcülük-Osmanlı Dönemi” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.6, İstanbul, s.17-18
KUŞOĞLU, M. Zeki (2009), Tarihin Görgü Şahitleri Osmanlı Mühürleri, İstanbul.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat (2006), “Osmanlı’da Mühür”, TDV. İslam Ansiklopedisi C.31, İstanbul, s.530-531.
LUNDE, Paul (ED.) (Çev. Duygu Akın) (2009), İşaretler Semboller Kodlar Gizli Diller Şifreler Kitabı, Çin.
MASARACI, Yasemin (2004), “İnanç Dünyamızın Gizemli Objeleri (2), Tılsımlı Mühürler- Şifa Tasları”, Collectıon, S.17, İstanbul, s.48-51.
MASARACI, Yasemin (2005), “Mühr-i Zaman” Collection, S.18, İstanbul, s.24-26.
ÖLÇER, C. (1997), “Mühür-Osmanlı Mühürcülüğü” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C.2, İstanbul, s.1317-1318.
ÖZBİLGEN, Erol (1987), “Osmanlı Kültüründe Mühür ve Mühürcülük Sanatı”, Antika, S.31, İstanbul, s.6-28.
PALA, İskender (2006), “Mühr-i Süleyman” TDV. İslam Ansiklopedisi, C.31, İstanbul, s.524-526.
PERK, Haluk (2003), “Simgelerin Dili ve Tılsımlar”, Art Decor, S.118, İstanbul, s.132-135.
PERK, Haluk (2010), Osmanlı Tılsım Mühürleri Haluk Perk Koleksiyonu, İstanbul.
PERK, Haluk-BERK Süleyman (2001), “Osmanlı Dünyasının Siyasal, Sosyal ve Ticari İlişkilerinin Bir Aynası Olarak Mühür ve Mühür Sanatı”, Art Decor, Sayı: 100, İstanbul, s.134-142.
RADO, Şevket (1986), “Mühürler ve Kazıcılar”, Türkiyemiz, Yıl:16, S.50, İstanbul, s.1-4.
SERDAR, Murat, “Semavi Dinlerde Dört Büyük Melek (Cebrail, Mikail, İsrafil, Azrail)”Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13:2 (2008), s.227–245.
TALİ, Şerife, “Kayseri Etnografya Müzesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Mühürleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, Cilt: 6 Sayı: 27 Volume: 6 Issue: 27, 2013, pp.520-545.
TEZCAN, Hülya, Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonundan Tılsımlı Gömlekler, İstanbul, 2011.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1940), “Osmanlı Devleti Zamanında Kullanılmış Olan Bazı Mühürler Hakkında Bir Tektik”, Belleten, C.4, Sayı:16, Ankara, s.495-544.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1959), Topkapı Sarayı Müzesinde Mühürler Seksiyonu Rehberi, Şehir Matbaası, İstanbul.
ÜLKER, Muammer (1986), “Mühürler” Antika The Turkısh Journal of Collectable Art, S.2/18, İstanbul, s.6-19.2
YAVİ, Ersal-YAZICIOĞLU YAVİ, Necla (1996), Tarih Öncesi Çağlardan Günümüze Mısır, İzmir.