ERZİNCAN BAKIRCILIĞI*

Bakırcılık kendi kültürel geleneği içinde ele alındığı zaman onun her dönemde geliştiği görülmektedir. Erzincan'da bakır el sanatlarının nasıl başladığı hakkında hiçbir bilgi yoktur. Ancak geçmişte halkın bakırcılığı geçim kaynağı olarak ele aldığı ve bakırcılığın gelişmiş olduğu konusunda bilgiye sahibiz. Erzincan'daki bakırcılık oldukça ince ve titiz bir çalışmanın ürünüdür. Doğu Anadolu Bölgesi'nde Erzincan bakır, pirinç, bronzdan yapılmış mutfak kaplarını seri olarak üreten madencilik merkezlerinin başında gelen illerdendir. Erzincan'da bakır kaplar çok çeşitli form ve özellikte karşımıza çıkmaktadır. Erzincan bakır atölyelerinde üretilen bakır eserler, Doğu Anadolu'da kendine özgü özellikleri ile bilinir. Erzincan'da bakırdan yapılmış en önemli eşyaların başında sahan, tas, kevgir, debbe, tava, tabak, bakraç gibi mutfak eşyaları gelmektedir. Makine üretiminin yaygınlaşması, diğer sentetik eşyaların fiyatlarının düşmesi ile bakıra olan talep azalmıştır. Zor şartlar altında çalışan bakırcı esnafı imalatı bırakmak zorunda kalmıştır. Talebin azalması ile bakırcılık sanatı gerilemeye başlamıştır. Erzincan merkezde günümüzde bakırcılık sanatını icra eden sadece bir usta kalmıştır. Bu mesleği oğlu ile birlikte yürütmektedir. Bu çalışma geçmişten günümüze Erzincan bakırcılığını, bakır esnafını ve İl Kültür ve Turizm Müdürlüğündeki 20. yüzyıla tarihlendirilen günlük hayatta kullanılan bakır eserleri çeşit, form ve fonksiyonları açısından yapılacak olan incelemeyi kapsamaktadır. 37 bakır kap incelenmiştir. Bakır kaplar dövme tekniğinde yapılmıştır. Birleşme tekniği olarak perçin, lehim, kaynak kullanılmıştır. Kabartma, kazıma teknikleri ile süslemeler yapılmıştır. Erzincan bakır ürünlerinin Anadolu'nun diğer atölyelerinde üretilenlerden en önemli farkı, eşya ve kapların üzerine, kazıma tekniğiyle stilize edilmiş bitki ve çeşitli geometrik motiflerin işlenmiş olmasıdır1. Bu şekilde sade olan eserlerde canlılık sağlanmış ve Erzincan ürünlerini diğer atölyelerde üretilenlerden farklı kılmıştır

ERZINCAN COPPERSMITH

Coppersmıth, is seen own cultural discussed in the tradition of his time in each period. In Erzincan, copper handicrafts are no information, about how he started. However, in the past the people of copper as a source of livelihood and copper advanced information that we have. Erzincan is pretty thin, copper, and is the product of a meticulous study. Erzincan copper items is encountered in a variety of form and features of the us in Eastern Anatolia, Erzincan copper produced in the workshops of the copper works, is known for its distinctive features. At the beginning of the most important things in Erzincan area made of copper, stone, skimmers, debbie, pans, plates, utensils like copper bucket comes are made from copper forgings and castings. The spread of machine production, with the decrease in the price of other synthetic goods has decreased the demand for copper. Coppersmith working difficult conditions, manufacturing trades were forced to leave. Reduced demand began to decline with the copper work of art. Today, performing arts in Erzincan centre remained only a master coppersmith. This job has carry out with her son. İn study, Erzincan coppersmith and copper objects used in daily life in the House of Culture of the variety, covers in terms of form and function the review is to be carried out. 37 copper vessels were examined. Copper pots are made by hammering technique. Rivets, soldering, welding as combinations techniques is used. Embossing, engraving is done with the decorations. Erzincan copper products manufactured in the workshops of the rest of Anatolia most important difference those goods on vessels, is processed geometric motifs and variety of plants stylized with engraving technique. In this way, the works simply provided the vitality and Erzincan products has made different from those produced in other workshops

PDF

___

AKSOY Ümmühan, Gaziantep Bakır El Sanatları, Atatürk Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Lisans Tezi, ) Erzurum 1998.
ARLI Mustafa, Beypazarında Dövme Bakırcılık, Ankara 1984.
AYTAÇ Ahmet, “Konyalı Bakır Ustası Arif Mustafa Haznedar”, Uluslararası Geleneksel El Sanatı Ustaları Sempozyumu, Ankara 2014, s. 134.
BELLİ Oktay, “Eskiçağ ve Ortaçağ’da Doğu Anadolu Bölgesi’nde Kurulan Uygarlıklar İçin Demir Madenciliğinin Önemi”, Hakkı Dursun Yıldız-Hatıratı, TTKT, 1995, s. 129-131.
BELLİ Oktay-İ. Gündağ KAYAOĞLU, “M.Ö. I. Binyılından Günümüze Kadar Erzincan Bakırcılığı”, Tarih ve Medeniyet, S.6,1994, s. 58-61.
BELLİ Oktay-İ. Gündağ KAYAOĞLU, Anadolu da Türk Bakırcılık Sanatının Gelişimi, İstanbul 1993.
BELLİ Oktay-İ. Gündağ KAYAOĞLU, Tokat’ta Bakırcılık Sanatının Gelişimi, Tarih ve Toplum, S. 124, İstanbul 1994, s. 35-39.
BELLİ Oktay-İ. Gündağ KAYAOĞLU, Trabzon’da Türk Bakırcılık Sanatının Tarihsel Gelişimi, İstanbul 2002.
CUİNET V., La Turquie d’Asie, C. I., Paris 1892-1894.
ÇİLİNGİROĞLU Altan, Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir, 1997.
ERGİNSOY Ülker, “Maden”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, İstanbul (1148-1147).
ERGİNSOY Ülker, İslam Maden Sanatının Gelişimi, İstanbul, 1978.
Erzincan Bakırcılığı, Sanat Dünyamız, Yıl 5, S. 14, 1978, s. 12-13.
Erzincan’da dövme tekniği ile çalışan son bakır ustası Latif Küçük.
Evliya Çelebi, Seyahatname, C. 2, İstanbul, 1314.
GÜNAY Nejla, “Maraş’ta Bakırcılık Sanatı ve Ali (Aras) Usta”, Milli Folklor, Yıl. 21, S. 81, 2009, s. 83-88.
GÜNDAĞ KAYAOĞLU, İ., “Turkish Copper World: 2 Jugs” Turing, 65/344, s. 48-56.
GÜNDAĞ KAYAOĞLU, İ., “Anadolu’da Yaşayan Bakır İbrik Biçimleri”, I.Ulusal El Sanatları Sempozyumu, İzmir 1984, s. 263-266.
GÜNDAĞ KAYAOĞLU, İ., “Bakır Kap Yapım Teknikleri: I. Dövme Tekniği”, Folklor ve Etnografya Araştırmaları, İstanbul 1984, s. 215-239.
GÜNDAĞ KAYAOĞLU, İ., “Bakırcılık”, 4. Ulusal El Sanatları Sempozyumu Bildirileri, İzmir, 1985, s. 185-187.
GÜNDAĞ KAYAOĞLU, İ., “Buckets (Bakraçlar)”, Turing, S. 69/348, İstanbul 1982, s. 72-79.
GÜNDAĞ KAYAOĞLU, İ., “Kahramanmaraş’ta Bakırcılık”, Kültür ve Sanat, Yıl 3, S.10, 1991, s. 30-35.
İbni Batuta, İbni Batuta Seyahatnamesi (Nşr. İsmet Parmaksızoğlu), İstanbul 1993.
İLTAR Gazanfer -Sevinç EREN, “Giresun’da Bakırcılık”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 4 (14), s. 157-171.
KARPUZ Emine, “Anadolu Mutfaklarında Kullanılan Bakır Kaplar ve Osmanlı Dönemi Örnekleri”, Türkler, C. 12, Ankara 2002, s. 425-432.
KAYMAZ, Rıfkı, Erzincan Bakır El İşlemeciliği, Doğu Yayınları, Erzincan 2010?, s. 9-23.
KAZMAZ Süleyman, Bakırcılık Küçük Sanat Alanında Bir İnceleme, Ankara 1973.
KOŞAY H. Z., “Türk Halkının Maddi Kültürüne Dair Araştırmalar”, T.E.D, S.2, İstanbul 1957, s. 7-28.
KÖŞKLÜ Zerrin, “Geçmişten Günümüze Erzurum’da Bakırcılık ve Bakır Kaplar”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. 8, Erzurum 2005, s. 107-120.
MEMİŞOĞLU Ferhan, “Harput Bakırcılığı”, Türk Etnografya Dergisi, S.13, İstanbul 1973, s. 33- 54.
MİROĞLU İsmet, Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası, Ankara 1990.
NALDAN Funda, Erzincan Kültür Evi ve İçindeki Maden Eserler, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum 2009.
ÖZERGİN M. Kemal, “”Afyon’da Döğme Bakırcılık”, Türk Folklor Araştırmaları, S. 224, 1968, s. 4683-4685.
TOPO Muazzez, Erzincan Bakır El Sanatları, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Erzurum, 1991.
TOYGAR Kamil, Erzincan Bakır El Sanatları Üzerine Notlar, Türk Folkloru, S.35, 1982, s. 6-7. Kültür Evi Görevlisi Bilal Coşar
Travels of Marco Polo, nşr. Yule, London 1929.
TURGAY Turan, Erzincan Bakır İşçiliğini Tanıtan Yazısından Alınmıştır.
YILDIRIM İskender, Ankara ve Tokat İllerinde Yaşayan Bakırcılık Üzerine Görsel Etnografik Bir Çalışma, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkbilim Anabilim Dalı, Ankara 2005.
YÜZGÜLEÇ A. Kemal, H.1337 (M.1920) Tarihli Şer’iye Siciline Göre Erzincan Şehri, Malatya 1999.