COĞRAFİ MEKÂN VE JEOLOJİK YAPININ EKONOMİK FAALİYET VE KÜLTÜRE ETKİSİNE BİR ÖRNEK: YESEMEK TAŞ OCAĞI VE HEYKEL ATÖLYESİ

Ortaya çıkışından beri doğal çevreyle etkileşim halinde olan insan, doğal çevrenin etkilerine karşı doğadan kendine yarar sağlayarak doğayı etkilemeye yönelik çaba içerisindedir. İnsan ile doğa etkileşimi, coğrafi mekanın fiziksel farklılığı ve zamana göre değişebilmektedir. Üzerinde yaşanılan coğrafi mekanın olanakları, toplumların ekonomik faaliyet ve kültürel yapısında olduğu gibi diğer toplumlarla da ilişkilerinde önemli bir etkendir. Coğrafi mekanın benzer ya da farklılıklarının yaşam şekli ve kültür üzerindeki etkisi, maddi-manevi toplumsal değerlerdeki benzerlik ya da farklılıkları ortaya çıkarabilmektedir. Bir bölge ya da yörede önceki nesillerden günümüze kalan mimari ve arkeolojik unsurlar, coğrafi koşulların önceki medeniyetler üzerindeki etkilerini yansıtan ve kanıtlayan en önemli maddi kültür varlıklarındandır. Coğrafi mekanın; ekonomik faaliyet, kültürel ve siyasi yansımalarının en iyi örneklerinden birisi, Hititler döneminde işletmeye açılmış ve yüzlerce yıl Hititler ile Mezopotamya medeniyetlerinin kültürel etkileşiminde önemli bir rol üstlenmiş Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesidir. MÖ. 14. yüzyıl ile MÖ. 8. yüzyıl arasındaki en az beş-altı yüzyıl faaliyetine devam eden Yesemek Taş ve Heykel Atölyesi, faaliyette olduğu dönemde Ortadoğu'nun en önemli taş ocağı ve heykel atölyesi durumundadır. Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi'nin bulunduğu coğrafi mekan, jeolojik yapının ekonomik faaliyet ve kültüre olan etkisine örneklerinden birini oluşturmaktadır. Dolayısıyla, bu çalışmada Yesemek Taş ve Heykel Atölyesi'nin yer aldığı coğrafi mekan ile burada bulunan maddi kültür değerleri olarak mimari eserlerin Hitit devleti ile Mezopotamya toplumları arasındaki kültür alış verişine yansıması ile ekonomik ve ticari faaliyet alanı olarak önemi vurgulanmakla beraber turizm çekiciliği ve potansiyeli de ortaya konulmaktadır

THE INFLUENCE OF GEOGRAPHICAL SPACE AND GEOLOGICAL STRUCTURE ON ECONOMIC ACTIVITIES AND CULTURE: THE SAMPLE OF YESEMEK QUARRY AND SCULPTURE MILL

In interaction with the natural environment since the very beginning, human beings are in a struggle for gaining benefits from the nature despite its effects and manipulating the nature. Human-nature interaction may vary depending on physical characteristics of the geographical space and time. Resources provided by any geographical area are influential on societies’ not only economic activities and cultural tissue but also relationships with other societies. Similarities and differences between geographical areas affect lifestyle and culture of communities accordingly. Thus, geography might account for similarities and differences between material and spiritual values of communities. Architectural and archaeological remnants of predecessors in a certain region or landscape are among the most important material culture assets reflecting and evidencing influences of geographical facts on predecessor civilizations. One of the most appropriate representations of geographical space in economic, cultural and political activities is Yesemek Quarry and Sculpture Mill. It was first opened during the Hittites time and played an important role in centuries-lasting cultural interactions between the Hittites and Mesopotamian civilizations. Yesemek Quarry and Sculpture Mill remained active at least for five or six centuries from the 14th century B.C. and 8th century B.C, during which was the most important quarry and sculpture mill in the Middle East. The geographical landscape on which Yesemek Quarry and Sculpture Mill were located constitutes a good example for influence of geological structure on economic activities and culture. In this context, this study is carried out on the geographical space on which Yesemek Quarry and Sculpture Mill are located. The aim of the study is to find out the influence of the architectural works as material assets in the same region on cultural interaction between the Hittite State and Mesopotamian communities. In this way, both economic and commercial importance of the area will be underlined and its tourism potentials will be discussed

PDF

___

AHİPAŞAOĞLU, S., & ÇELTEK, E. (2006). Sürdürülebilir Kırsal Turizm. Ankara: Gazi Kitabevi.
AKGÜL ve DİĞERLERİ, H. (2012). Belgelerle Gaziantep. (M. E. Özmen, Dü.) Gaziantep: Bilnet Matbaacılık.
AKTÜRE. S., (2004). Anadolu'da Bronz Çağı Kentleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
AKURGAL, E. (2008). Anadolu Kültür Tarihi. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Bilm Kitap Kitapları.
ALİAĞAOĞLU, A., & UĞUR, A. (2010). Şehir Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
ALİASGHARİ KHABBAZİ, P., & YAZGAN, M. E. (2012). Kırsal Peyzaj ve Ekoturizm. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi , 2 (2), 5-9.
ALKIM, U. B. (1957). Yesemek Taş Ocağı ve Heykeltraşlık Atelyesi. Belleten , XXI (83), 359-376.
ALKIM, U. B. (1974). Yesemek Taşocağı ve Heykel Atelyesinde Yapılan Kazı ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları V. Seri -Sayı: 32, Islahiye Bölgesi Araştırmaları Sayı:1.
ALPARSLAN, M. (2011). Yazılı (Tarihi) Sürecinin Başlangıcı. K. Köroğlu (Dü.) içinde, Eski Anadolu Tarihi (s. 22-39). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2286, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1265.
ARI, Y. (2005). Amerikan Kültürel Coğrafyasında Peyzaj Kavramı. Doğu Coğrafya Dergisi , 10 (13), 311-339.
ATALAY, İ. (1987). Türkiye Jeomorfolojisine Giriş. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 9.
BAŞGELEN, N. (1999). Yesemek. Dünya Kültür Mirasında Gaziantep (s. 165-167). içinde İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
BEUJEU-GARNİER, j., & DELOBEZ, A. (1983). Pazarlama Coğrafyası. (E. Tümertekin, & A. Tümertekin, Çev.) İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayını No:3111, İşletme Fakültesi Yayını No:143, İşletme İktisadı Enstitüsü No:61.
BÜLBÜL, P. (2010). Neolitik Devirden MÖ. 2. Binyıl Sonuna Kadar Afyon Karahisar ve Çevresi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fkültesi Sosyal Bilimler Dergisi (21), 1-10.
ÇOLPAN, N. (2008). Hititlerin Anadolu'ya Göçü ve Çevre Kültürlerle Etkileşimi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Master Tezi).
DOĞANAY, H. (1993). Coğrafyada Metodoloji . İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları Öğretmen Kitapları Dizisi No:187.
DOĞANER, S. (2013). Türkiye Kültür Turizmi. İstanbul: Doğu Kitabevi.
DURAN, Y. (2003). Hitit Dönemi Anadolu Coğrafyası'nın İncelenmesinde Yeni Bir Yaklaşım. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
DURU, R. (2004). Eski Önasya Dünyasının En Büyük Heykel Atelyesi Yesemek. İstabul: TÜRSAB Kültür Yayınları.
DURU, R. (2005). Yesemek Taşocağı ve Heykel Atölyesi. Arkeo Atlas Dergisi (4), 32-33.
EMEKLİ, G. (2006). Coğrafya, Kültür ve Turizm: Kültürel Turizm. Ege Coğrafya Dergisi (15), 51-59.
ENSERT, H. (2005). M.Ö İkinci Binde Kanatlı Güneş Kursu ile Taçlandırılmış Anadolu Hitit Figürleri. Anadolu/Anatolia (28), 25-47.
ERSOY, S. (2008). MÖ. II. Binde Mezopotamya–Anadolu Siyasî Münasebetleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
GÖKÇEK, İ. G. (2004). Asur Ticaret Kolonileri Çağında Anadolu'da Kervan Güzergahları ve Taşımacılık. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi , 8 (1), 151-164.
GÜMÜŞÇÜ, O. (2010). Tarihi Coğrafya. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
GÜMÜŞÇÜ, O., YİĞİT, İ., & TOP YILMAZ, S. (2013). Türkiye'nin Beş Bin Yılı. İstanbul: Yeditepe Yayıncılık.
GÜNGÖRDÜ, E. (2003). Türkiye'nin Turizm Coğrafyası. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
GÜVENÇ, B. (1994). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
HACIOĞLU vd., N. (2008). Turistik Ürün Çeşitlendirmesi. (N. Hacıoğlu, & C. Avcıkurt, Dü) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
http://tr.wikipedia.org/wiki/Hathor. (tarih yok). 26.12.2013 tarihinde http://tr.wikipedia.org. adresinden alındı
http://www.anadolumedeniyetlerimuzesi.gov.tr/TR,77782/asur-ticaret-kolonileri-cagi.html. 22.1.2014 tarihinde http://www.anadolumedeniyetlerimuzesi.gov.tr. adresinden alındı
HUH, J. (2002). Tourist Satisfaction With Cultural/Heritage Sites: The Virginia Historic Triangle. The Faculty Of The Virginia Polytechnic Institute And State University In Partial Fulfillment Of The Requirements For The Degree Of Master Of Scıence In Hospitality And Tourism Management, Virginia.
KAPTAN, E. (1980-1981). Türkiye Madencilik Tarihi İçinde Kalayın Önemi ve Kökeni. MTA Dergisi (95-96), 164-172.
KINAL, F. (1991). Eski Anadolu Tarihi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, XIII. Dizi-Sayı 7b.
KONYAR, E. (tarih yok). Eski Anadolu Tarihi 1. İstanbul.
LANDSBERGER, B. (1948). Sam'al (Karatepe Harabelerinin Keşfi ile ilgili Araştırmalar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayını VII. Seri-No:16, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
MEYDAN UYGUR, S., & BAYKAN, E. (2007). Kültür Turizmi ve Turizmin Kültürel Varlıklar Üzerindeki Etkileri. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi (2), 30-49.
ORGANİZATİON, W. T. (1998). Guide For Local Authorities on Developing Sustainable Toursim. WTO.
ÖZBAL, H., & TURAN, Ü. (2001). 17. Arkeometri Sonuçları Toplantısı. Tilbeş Höyük ve Surtepe: M.Ö. 3. Binyılda Güneydoğu Anadolu Metalurjisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Anıtlar Müze Müdürlüğü.
ÖZGÜÇ, N. (2011). Turizm Coğrafyası (Özellikler ve Bölgeler). İstanbul: Çantay Kitabevi.
ÖZGÜÇ, T. (2005). Kültepe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ÖZKAN, S. (1995). ÖnAsya'da Tunç Çağı Ticaret Hayatında Hitit Devletinin Yeri. Tarih İncelemeleri Dergisi (10), 211-217.
RİCHARDS, G. (2001). Cultural Atractions And European Tourism. New York: Cabı Publishing.
ROAF, M. (1996). Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 9. İstanbul.
SCHEYVENS, R. (1999). Ecotourism and the Empowerment of Local Communities. Tourism Management (20), 245-249.
SEVİNÇ, F. (2008, Mayıs). Hititlerin Anadolu'da Kurdukları Ekonomik ve Sosyal Sistem. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (17), 11-32.
T.C. Kalkınma Bakanlığı GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı. (2012). Gap Gezi Rehberi-1 (Gaziantep-Kilis-Adıyaman) . İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
T.C. Kalkınma Bakanlığı GAP Bölge kalkınma İdaresi Başkanlığı. (2012). GAP ve Turizm. İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
TANRIKULU, M. (2014). Coğrafya ve Kültür. Ankara: Edge Akademi Yayınları.
TEMİZSOY, İ. (2005). Yesemek Açık Hava Müzesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Gaziaantep Müze Müdürlüğü.
TIRPAN, A. A. (1987). Yesemek Heykel Atölyesi. Gaziantep Tarihi ve Kültürel Değerleri Sempozyumu Bildirileri (s.24-27). Gaziantep: Gaziyurt Matbaası.
TUĞCU, A. (2012). Yesemek Stone Quarry And Sculptural Workshop, Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Master Tezi.
TÜMERTEKİN, E. (1987). Ulaşım Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No:2053, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:85.
TÜMERTEKİN, E., & ÖZGÜÇ, N. (2011). Beşeri Coğrafya (İnsan-Kültür-Mekan). İstanbul: Çantay Kitabevi.
TÜMERTEKİN, E., & ÖZGÜÇ, N. (2011). Ekonomik Coğrafya (Küreselleşme ve Kalkınma). İstanbul: Çantay Kitabevi.
UÇANKUŞ, H. T. (2000). Bir İnsan ve Uygarlık Bilimi Arkeoloji Tarih Öncesi Çağlardan Perslere Kadar Anadolu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları No: 2508, Sanat Eserleri Dizisi No: 298.
USLU, A., & KİPER, T. (2006). Turizmin Kültürel Miras Üzerine Etkileri: Beypazarı/Ankara Örneğinde Yerel Halkın Farkındalığı. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi , 3 (3), 305-314.
YİĞİT, E. M., & TÜREL, H. (2006). İlkçağlardan Günümüze Anadolu'da Açık Mekanın Evrimi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi , 3 (2), 187-195.
YILDIRIM, E. (2012, December). M.Ö. II. Binyılda Paylaşılamayan Topraklar: Kuzey Suriye. The Journal of Academic Social Science Studies , 5 (8), 1385-1406.
YILDIZ, Z., & KALAĞAN, G. (2008, Kasım). Alternatif Turizm Kavramı ve Çevresel Etkileri. Yerel Siyaset Dergisi (35), 42-44.
ZEYREK, A. N. (2008). Besni'de Alternatif Turizm Potansiyeli. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7 (2), 451-466.