ABDULLAH NİDÂÎ KÂŞGARÎ HAYATI, ESERLERİ VE TASAVVUF ANLAYIŞI

Milletlerin bugünkü konumlarını devam ettirebilmeleri ve geleceğe yön vermeleri, ilmî fikrî temele dayanan kültür mirasına sahip çıkmaları, bunları gelecek nesillere doğru ve tam olarak aktarmaları ile mümkündür. Kültür mirasının en önemli unsurlarından birisi de alanında iyi yetişmiş tarihte iz bırakan ilim, fikir ve düşünce adamlarıdır. Bu anlamda Türk-İslâm tarihine bakıldığında toplumsal hayatta öne çıkan ulemâ ve mutasavvıflardan oluşan pek çok mümtaz şahsiyetin ön planda olduğu görülmektedir. XVIII. Yüzyıl'da yaşayan, Orta Asya temsilcilerinden bir kabul edilen Abdullah Nidâî Kâşgarî bunlardan biridir. kökenli Nakşibendîliğin İstanbul'daki en önemli temsilcilerinden bir kabul edilen Abdullah Nidâî Kâşgarî bunlardan biridir. Tasavvufî düşüncenin etkin olduğu bir çevrede yetişen Osmanlı dönemi mutasavvıflarından Abdullah Nidaî Kâşgarî, tasavvufun hem teorik hem pratik meseleleri üzerine muhtelif görüşler beyan etmiştir. Nakşibendiyye tarîkatının Kâsâniyye koluna mensup olup, inanç ve fikir açısından Kur'ân ve sünnet çizgisinde bir hayat yaşamıştır. Eserleri, fikirleri ve dîni hizmetleri ile geniş halk kitleleri üzerinde etkili olmuş önemli bir şahsiyettir. Abdullah Nidâî Kâşgarî'nin hayatı eserleri ve tasavvufî düşüncelerini ele aldığımız bu makale, bir giriş üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Abdullah Nidâî Kâşgarî'nin hayatı, tasavvufa intisâbiyeti, silsilesi yaptığı seyahatleri ve hizmetlerine yer verilmiştir. İkinci bölümde eserleri ve eserlerinin kütüphanelerimizde bulunan muhtelif nüshaları tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde onun Nakşibendî tarîkatını esas alan, tasavvufa dair muhtelif görüşleri ele alınmıştır. Sonuç kısmında ise Abdullah Nidaî Kâşgarî, hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır

ABDULLAH NIDAI KASGARİ LIFE, WORKS AND HIS VIEWS ON SUFISM

The lead of Natıons to the future and their maintaining present situation and protecting the cultural heritage which dates on intellectual spiritual base is possible by conveying all these accurately and completely to the prospective generations. One of the major factors of cultural heritage is the intellectual people who are sophisticated and leave a trace in history. When we look the Islam history we may see that there is so little characters who have an identity socially and high quality of knowledge. Abdullah Nidai Kasgari who comes from Central Asia and lives 18th Century is accepted as one of the most important representative of Naqshbandi in İstanbul. Abdullah Nidai Kasgari, who was brought up in an environment where the mystic thought was prevailing is one of the sufis of the Ottoman Times made many statements and declared opinions on both the practical issues and theoretical issues of Islamic mysticism. He is a member of the Kasaniyye branch of the Naqshbandiyye dervish order, and he lead a life according to the Holly Koran and the Sunnah in terms of belief and opinions. He is a person whose writings, opinions, and religious services were influential on a vast majority of publicThis article which includes the Life, works and Abdullah Nidai Kasgari's viewson sufism, consists of three parts. In First section Abdullah Nidai Kasgari's life, his aspects on sufism, his travels process and efforts were handled. In second section,the available samples of his works were introduced in our libraries.In third section,his views on the sufism that bases on Naqshbandi sect were explained.As a final, a general evolution on Abdullah Nidai Kasgari,was applied

PDF

___

Abdullah Nidâî Kâşgarî, Abdullah Nidâî Kâşgarî ve Hakkıyye Risâlesi, (çev. Güller Nuhoğlu), İstanbul: Simurg Yay., 2004.
ALGAR, Hamid. “A Brief History of the Naqshibendia Order”, Naqshbandis, Varıa Turcica, XVIII, İstanbul- Paris, 1990, s. 3-44
----------------, “From Kashghar to Eyüp: The Lineages and Legacy of Sheikh Abdullah Nidai”, Naqshbandis in Western and Central Asia (ed. Elisabeth Özdalga), İstanbul, 1999, s.1-15.
Ayvansarâyî, Hüseyin. Hadîkatü’l-Cevâmî, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1281.
----------------, Mecmûa-i Tevârih, (haz. Fahri Ç. Derin-Vahid Çabuk), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi,1985.
Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-Ârifîn, c.I, Tahran, 1387.
BİLGİN, Azmi. “Abdullah Nidâî Ve İki Şiiri”, Türk Dili Edebiyatı ve Dergisi, TDED, c.XXVII, İstanbul, 1994-1998, s.61-71.
BOA, Cevdet Evkaf, nr. 4520.
BOA, Yıldız Esas Evrak, nr. 444.
Bursalı Mehmed Tahir Efendi. Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1333.
GÖLPINARLI, Abdulbaki. Melâmîlik ve Melâmîler, İstanbul: Gri Yay., 1992.
IŞIN, Ekrem. “Nakşibendîlik”, DBİA, c.VI, İstanbul, 1994.
----------------, “Abdülbâkî (La‘lîzâde)”, DBİA, c. I, İstanbul, 1993.
Kâşgarî, Abdulah Nidâî. Risâle-i Hakkıyye Tecümesi, (trc. İsmail Müfîd), Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 1422.
---------------, Risâle-i Hakkıyye Tercümesi, (trc. Mustafa İsâmeddin),İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları nr. 828/1.
---------------, Tercüme-i Risâle-i Abdullâh Kâşgarî, (trc. Abdülkerim Hilmi), Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmûd, nr. 2867.
KREİSER, Klaus. “Kasgari Tekyesi-Ein Istanbuler Naksbandi-Konvent Und Sein Stifter”, Naqshbandis, Varıa Turcica, XVIII, İstanbul- Paris, 1990, ss. 331-335.
KUFRALI, Kasım. Nakşibendîliğin Kuruluşu ve Yayılışı,(Yayınlanmamış Doktora Tezi) Türkiyat Araştırma Enstitüsü Kütüphanesi, nr. 337, İstanbul, 1949.
Mevlevî, Tahir. Tâhirü’l Mevlevî, Edebiyat Lügatı, (nşr. Kemal Edip Kürkçüoğlu), İstanbul: Enderun Kitabevi, 1973.
Münzevî, Ahmed. Fihrist-i Nüshahâ-yı Hattî-yi Fârsî, Tahran, 1349.
Müstakimzâde Süleyman Sâdeddîn, Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Niseb ve’l-Künâ ve’l-Elkâb, Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi, nr. 628.
NUHOĞLU, Güller. “Abdullah Nidâî ve Hakkıyye Risâlesi”, Nüsha, Yıl, 1, Sy: 3, (Güz, 2001) ss. 145-152.
Rif‘at, Ahmed. Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiye, İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1300.
SMİTH, Grace Martin.“The Kasgari Dergâh in Istanbul”,Archivum Ottomanicum, 1995-1996, XIV, ss. 213-217.
Süreyyâ, Mehmed. Sicill-i Osmanî, İstanbul: Matbaa-i Âmire,1308.
Şah Mahmud Evreng Abâdî. Mefrûzât-ı Nakşibendiyye, Haydarâbâd, 1358/1939.
Şeyhülislâm Arif Hikmet Bey, Mecmu‘atü’t-Terâcim, Millet Ktp., Ali Emirî Târih, nr. 788.
ULUDAĞ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü,(4.Baskı), İstanbul: Marifet Yay, 1999.
Vassâf, Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr Şerh-i Esmâr-ı Esrâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar, nr. 2306.
YILMAZ, H. Kâmil. Tasavvuf Mes’eleleri, İstanbul: Erkam Yay. 1997.
Zâkir Şükrî Efendi, İstanbul’daki Tekkelerin Tarihleri, Bânileri ve Semtleri, İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, K.75
ZARCONE, Thierry. “Histoire Et Croyances Des Derviches Turkestanais Et Indiens, Istanbul”, Anatolia Moderna ( Yeni Anadolu), II, Paris-1991, ss.160-165.
------------------, “Kâşgarî Tekkesi”, DBİA, c. IV. İstanbul, 1994.
------------------, “Kalenderhâne Tekkesi”, DBİA, c. IV, İstanbul, 1994.