OSMANLI’DA ZİRAAT DERGİCİLİĞİNE BİR BAKIŞ (1880-1923)

1831 senesinde yayımlanan Takvim-i Vekayi Osmanlı devletinde görülen ilk gazete örneğidir. Takvim-i Vekayi'den sonra Osmanlı basınında belirli bir sektöre yönelik yayım politikası güden sektörel süreli yayınlar da çıkmıştır. Osmanlı devletinin önemli bir iktisadi şubesi olan ziraat sektörüne yönelik yayım organları da görülmüştür. 1880 senesinde ilk ziraat dergisi Vasıta-ı Servet yayımlanmıştır. Sonraki yıllarda ziraat dergilerinin sayısında bir artış yaşanmış ve birçok ziraat dergisi çıkmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde Osmanlı'da yayımlanan Vasıta-ı Servet, Ziraat Gazetesi, Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları, Orman ve Maadin ve Ziraat Mecmuası, Umur-ı Nafia ve Ziraat Mecmuası, Osmanlı Terakki-i Ziraat, Resimli Ziraat Gazetesi, Osmanlı Ticaret ve Ziraat Gazetesi, Orman ve Maadin ve Ziraat ve Baytar Nezareti Mecmuası, İkramiyeli Ziraat Gazetesi, Resimli Çiftçi, Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası, Felahat, Toprak, Ekinci, Çiftçiler Derneği Mecmuası, Halkalı Ziraat Mekteb-i Alisi Mecmuası, Bağçevan, Ziraat Hayatı, Yeni Ziraat Gazetesi gibi dergilerinin yayım politikaları ve içerikleri anlatılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde ise Osmanlı ekonomisinin en önemli sektörü olan ziraate yönelik dergilerde ne tür konuların işlendiği aktarılmıştır. Bununla birlikte devletin ziraat sektöründe ne tür politikalar yürütmesi gerektiği irdelenmiştir. Bu makalede Osmanlı basınında çıkmış tüm ziraat dergileri tespit edilmeye çalışılmış ve yayımlanan ziraat dergileri hakkında kısaca bilgiler verilerek bu dergilerin yayım politikaları anlatılmıştır

A VIEW AGRICULTURE MAGAZIN PUBLISHING OTTOMAN (1880-1923)

Takvim-i Vekayi which is published in 1831 in the Ottoman Empire is the first example of press. After the Takvim-i Vekayi, sectoral periodicals which pursues a policy of publishing was seen in Ottoman press. Publication for the agricultural industry bodies which is an important economic branch of the Ottoman Empire were observed in the release. The first agricultural magazine Vasıta-i Servet was published in the year 1880. In later years, an increase in the number of agricultural magazines is experienced and many agricultural magazines have been published. In the first part of this study, published in the Ottoman Empire like Vasıta-ı Servet, Ziraat Gazetesi, Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları, Orman ve Maadin ve Ziraat Mecmuası, Umur-ı Nafia ve Ziraat Mecmuası, Osmanlı Terakki-i Ziraat, Resimli Ziraat Gazetesi, Osmanlı Ticaret ve Ziraat Gazetesi, Orman ve Maadin ve Ziraat ve Baytar Nezareti Mecmuası, İkramiyeli Ziraat Gazetesi, Resimli Çiftçi, Ticaret ve Ziraat Nezareti Mecmuası, Felahat, Toprak, Ekinci, Çiftçiler Derneği Mecmuası, Halkalı Ziraat Mekteb-i Alisi Mecmuası, Bağçevan, Ziraat Hayatı, Yeni Ziraat Gazetesi, policies and contents of the publication are described. In the second part of the study, what kinds of issues in the agricultural industry for the magazine have been described which the most important sector of Ottoman Economy is. However, what kind of state policy in agriculture should conduct was examined. This article attempted to identify all agricultural magazines and journals published in the press in the Ottoman Empire and journals published giving short explanations about agricultural policies are described of these magazines

PDF

___

Bağçevan, Sayı:12, Mayıs 1335 ss. kapak sayfası.
Ekinci, Sayı:1, 11 Nisan 1329, 24 Nisan 1913, ss. kapak dış ve iç sayfa.
Felahat, Sayı:1, 15 Mart 1329, 28 Mart 1913, ss.1; Sayı:5, 15 Mayıs 1329, 28 Mayıs 1913, ss. 1; Sayı:41-42, 15 Mart 1333-1917, ss.1.
Orman Maadin ve Ziraat Mecmuası, Üçüncü Sene: Sayı:5, Temmuz 1312, (Temmuz 1896), ss. kapak sayfa.
Orman ve Maadin ve Ziraat ve Baytar Mecmuası, Sayı:1, 31 Mayıs 1324, 13 Haziran 1908, ss. kapak iç sayfa.
Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Sayı:1, 23 Nisan 1323, 6 Mayıs 1907, ss. 1.
Resimli Çiftçi, Sayı:1, 30 Mart 1325, 12 Nisan 1909, ss. 1.
Toprak, Sayı:1, Mart 1329, Mart 1913. ss. kapak sayfası.
Umur-ı Nafia ve Ziraat Mecmuası, Dördüncü Sene; Sayı:1, 1 Mart 1303, 13 Mart 1887, ss. kapak iç sayfa.
Umur-ı Nafia ve Ziraat Mecmuası, Yedinci Sene, Sayı:1, 1 Muharrem 1309, 7 Ağustos 1891, ss. 1-3.
Vasıta-ı Servet, Sayı:1, 19 Nisan 1296, 1 Mayıs 1880, ss. 2.
Ziraat Hayatı, Sayı:1, 1 Mayıs 1335-1919, ss. kapak sayfası.
Ziraat Gazetesi, Birinci Sene, Sayı:5, 1 Eylül 1297, 13 Eylül 1881, ss. 65-70.
“Edevat-ı Ziraiye Cedidenin Muhsenatı”, Ziraat Gazetesi, Üçüncü Sene, Sayı:10, 5 Mart 1300, 17 Mart 1884, ss. 75-78.
“Gazetemizin Mesleği Hakkında Bir İki Söz”, İkramiyeli Ziraat Gazetesi, Sayı:1-23; 23 Kanunievvel 1325, 5 Ocak 1910, ss. 1.
“Gazetemizin Mesleği Hakkında Birkaç Söz”, Osmanlı Terakki-i Ziraat, Sayı:1, 1 Mart 1310, 13 Mart 1894, ss. 2-4.
“Gazetemizin Mesleği”, Resimli Ziraat Gazetesi, Sayı:1, 1 Mart 1321, 14 Mart 1905, ss. 8-10.
“Hayvanat”, Ziraat Gazetesi, Sayı:1, 1 Temmuz 1297, 13 Temmuz 1881, ss. 7-9.
“İfade-i Mahsus: İki Söz”, Felahat, Sayı:1, 15 Mart 1329, 28 Mart 1913, ss. 1-3.
“İfade-i Mahsusa”, Orman ve Maadin Mecmuası, 1305 Senesi, Sayı:1, 31 Temmuz 1305, (12 Ağustos 1889), ss. 6-7.
“İftitah-ı Kelam ve Tahdis-i Nimet”, Ziraat Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları, Sayı:1, 16 Cemaziyelevvel 1302, 5 Şubat 1886, ss. 2-4.
“İlk Söz: Men Sebat ve Nebat”, Ekinci, Sayı:1, 11 Nisan 1329, 24 Nisan 1913, ss. 1-2.
“İpek Tohumu”, Umur-ı Nafia ve Ziraat Mecmuası, Yedinci Sene, Sayı: 22, 30 Mayıs 1308, 11 Haziran 1892, ss. 677-678.
“Mesleğimiz”, Halkalı Ziraat Mekteb-i Alisi Mecmuası, Sayı:1, Nisan 1333-1917, ss. 1.
“Mesleğimiz”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Birinci Sene, Sayı:1, 23 Rebiülevvel 1323, 6 Mayıs 1907, ss. 2-5.
“Memalik Mahruse Şahanede İcraat-ı Ziraiye”, Resimli Ziraat Gazetesi, Sayı:1, 1 Mart 1321, 14 Mart 1905, ss. 1-4.
“Memalik Osmaniyede Pamuk Ziraatı”, Felahat, Sayı:30, 1 Haziran 1330, 14 Haziran 1914, ss. 465-467.
“Mukaddime”, Orman ve Maadin Mecmuası, Birinci Sene, Sayı:1, 1 Temmuz 1300, (13 Temmuz 1884), ss. 1-3.
“Mukaddime”, Ziraat Gazetesi, Birinci Sene, Sayı:1, 3 Temmuz 1297, 15 Temmuz 1881, ss. 2-5.
“Nebatat Hastalıkları: Gülleme-Oidiume”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Birinci Sene, Sayı:5, 20 Mayıs 1323, 2 Haziran 1907, ss. 56-57.
“Para Kazanılacak Meyvelerin Yetiştirilmesi”, Ziraat Gazetesi, Üçüncü Sene: Sayı:1, 20 Teşrinievvel 1299, 1 Kasım 1883, ss. 2-3.
“Toprak’ın Sözleri”, Toprak, Sayı:1, 1 Mart 1329, 14 Mart1913, ss. 1-3.
“Tütün Ziraatı ve Reji Meselesi”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, İkinci Sene: Sayı:18, 31 Ağustos 1324, 13 Eylül 1908, ss. 274-276.
“Ziraat Nedir”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Birinci Sene, Sayı:1, 23 Nisan 1323, 6 Mayıs 1907, ss. 5-8.
“Ziraat Nazırı Beyefendi ile Ser Muharririmizin Konuşması”, Toprak, Sayı:6, 23 Mayıs 1329, 5 Haziran 1913, ss. 97.
“Ziraatin Terakki İçin Ne Yapmalı”, İkramiyeli Ziraat Gazetesi, Sayı:10, 7 Eylül 1325, 20 Eylül 1909, ss. 2-3.
“Ziraat Otomobilleri”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Üçüncü Sene, Sayı:2, 22 Mart 1325, 4 Nisan 1909, ss. 24-25.
“Ziraat Bankası”, Vasıta-ı Servet, Birinci Dönem, Sayı:8, 26 Temmuz 1296, ss. 113-114.
“Ziraat Bankaları”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Üçüncü Sene: Sayı:4, 5 Nisan 1325, 18 Nisan 1909, ss. 49-50.
“Ziraat Kısmı: Ziraat Makineleri”, Orman ve Maadin ve Ziraat Mecmuası, Üçüncü Sene, Sayı:5, Temmuz 1312, Temmuz 1896, ss. 153-155.
A.Barzilay, “Vesait-i Nakliye Terakki-i Ziraatin Lazımı Gayri Mefarikidir”, Felahat, Sayı:4, 1 Mayıs 1329, 14 Mayıs 1913, ss. 55-57.
Ahmet Tevfik, “Türkiye Köy Bankaları: Ziraatımızın İnkişafına Doğru”, Yeni Ziraat Gazetesi, Sayı: 29, 1 Eylül 1338-1922, ss. 65-66.
Bekyan, “Bağ ve Bağcılığın Hakkında”, Resimli Ziraat Gazetesi, Sayı:12, 19 Mayıs 1321, 1 Haziran 1905, ss.133-136.
Cevat Rüşdü, “Mesleğimiz”, Yeni Ziraat Gazetesi, Sayı:1, 1 Mayıs 1336-1920, ss. 1-3.
Çiftçiler Derneği, “Asayiş ve Çiftçilerimiz”,Çiftçiler Derneği Mecmuası, İkinci Sene, Sayı:11-12, 1 Eylül 1334-1918, ss. 353-354.
Ekinci, “Hayvanat-ı Ehliyenin Islahı Elzemdir 1”, Ekinci, Sayı:8, 27 Temmuz 1329, 9 Ağustos 1913, ss. 57-58.
Ethem Nejad, “Tütün Meselesi”, Toprak, Sayı:7, 6 Haziran 1329, 19 Haziran 1913, ss.124-127.
Faik, “Pamuk Ziraatı”, Resimli Ziraat Gazetesi, Sayı:34, 20 Teşrinievvel 1321, 2 Kasım 1905, ss. 406-407.
Fehmi, “Memalik Şahanenin Ziraate Kabiliyeti”, Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları Mecmuası, Sayı:1, 1 Cemaziyelevvel 1302, 16 Şubat 1885, ss. 4-8.
Felahat, “Sanayi ve Ziraatte Makinelerin Ehemmiyeti”, Felahat, Sayı:17, 15 Teşrinisani 1329, 28 Kasım 1913, ss. 262.
H. Tahsin, “Sanayi Ziraiye: Şeker”, Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları Mecmuası, Sayı:4, 2 Nisan 1885, 21 Mart 1301, ss. 172-176.
Hamdullah Emin, “Çiftçiler Mecmuası’nın Tutacağı Meslek ve Yolları”, Çiftçiler Derneği Mecmuası, Yıl:1, Sayı:1, 11 Eylül 1333-1917, ss. 2-4.
Hasan Hulki, “Ziraat Aletleri: İyi Ziraat İyi Saban ve İyi Öküzle Başlar”, Çiftçiler Derneği Mecmuası, Sayı:9, 1 Temmuz 1334, 1 Temmuz 1918, ss. 323-325.
Hüseyin Kazım, Bir Ziraat Gazetesinin Vazifesi, Resimli Çiftçi, Sayı:1, 30 Mart 1325, 12 Nisan 1909, ss. 5-8.
İhsan, “Bizde Nebat Sanayinin Ziraatine Ehemmiyet Verelim”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Üçüncü Sene, Sayı:29, 15 Nisan 1326, 28 Nisan 1910, ss. 460-462.
İhsan, “Nebatat-ı Sanayinin Ehemmiyeti: Şeker Pancarı Ziraatı”, Felahat, Sayı:49-50, 1 Temmuz 1333, 1 Temmuz 1917, ss. 705-708.
İhsan, “Bizde Sütçülük Nasıl Terakki Edebilir”, Felahat, Sayı:3, 15 Nisan 1329, 28 Nisan 1913, ss. 33-35.
İhsan, “Müşterek Elmenfaa Süthane, Yağhane ve Peynirhane Şirketleri”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Üçüncü Sene, Sayı:24, 11 Mart 1326, 24 Mart 1910, ss. 369-372.
İsmail Suphi, “Terakkiyat-ı Ziraiye-Vesait-i Nakliyenin Tesiratı-Memleketimizde Meyve, Sebze, Çiçek İhracatı-Turfandacılık”, Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi, 3 Şubat 1323, 16 Şubat 1908, ss. 583-585.
Kalfayan, “Memalik Şahanede İpek Böcekçiliğin Hali Hazırı ve Merakız Haririyemizde Tesis Olunan İpek Fabrikaları”, Resimli Ziraat Gazetesi, Sayı:2, 10 Mart 1321, 23 Mart 1905, ss. 17-19.
Lütfi Arif-Cevat Rüşdi, Bağçevan Niçin Çıktı, Bağçevan, Sayı:1, 21 Şaban 1336, 1 Haziran 1334- 1918, ss. 1-2.
Lütfi Arif, “Düşündüklerimiz: Halkalı Mektebi”, Bağçevan, Sayı:10, Mart 1335, Mart 1919, ss. 230-231.
Lütfi Arif, “Meyvecilik: Yerli Meyvelerimizi Islah Edelim 1”, Bağçevan, Sayı:1, 1 Haziran 1334, 1 Haziran 1918, ss. 4-6.
Lütfi Arif, “Bağlara Arz Olan Hastalıklar, Çiftçiler Derneği Mecmuası, Birinci Sene, Sayı:9, 15 Haziran 1333-1917, ss.131-132.
M. Ali, “Usul-i İdare Mevaşi”, Vasıta-ı Servet, İkinci Dönem, Sayı:1, 1 Şubat 1303, 13 Şubat 1888, ss. 5-8.
M. Nuri, “Fen Ziraatı Vasıta-ı Servettir”, Vasıta-ı Servet, İkinci Dönem, Sayı:1, 1 Şubat 1303, 13 Şubat 1888, ss. 2-5.
M. Şükrü, “Avrupa Mektupları Ziraat Makineleri: Motorlu Pulluklar ve Traktörler”, Yeni Ziraat Gazetesi, Sayı:10, 1 Şubat 1337-1921, ss. Arka Kapak İç ve Dış Sayfa.
M. L., “Ziraat Duyguları”, Toprak, Sayı:14, 1 Teşrinisani 1329,14 Kasım 1913, ss. 227-231.
M. Y., “Yeni Usulde Arıcılık Bir Aileyi Geçindirebilir”, Yeni Ziraat Gazetesi, Sayı:4, 1 Ağustos 1336-1920, ss. 4-6.
Mehmet Namık, “Ziraat Makineler”, Yeni Ziraat Gazetesi, Sayı:23, 1 Mart 1338-1922, ss. 185- 186.
Mehmet Said, Fevaid-i Tarik 1-2, Mecmua-ı Fünun, Sayı:5, Cemaziyelevvel 1279, Ekim 1862, s.186-196; Sayı:6, Cemaziyelahir 1279, Kasım 1862, s.232-238
Muallim Fazıl, “Çiftçilerimizin Murabahacılardan Tahlisi”, Yeni Ziraat Gazetesi, Sayı:6, 1 Teşrinievvel 1336, 1 Ekim 1920, ss. 2-3.
Muallim Fazıl, “Ziraat Makineleri ve Ziraatımız”, Yeni Ziraat Gazetesi, Sayı:22, 1 Şubat 1338- 1922, ss. 162-163.
Mustafa Azmi, “Mebahis Elsevamdan: Filoksera”, Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları Mecmuası, Sayı:1, 4 Şubat 1300, 16 Şubat 1885, ss. 31-34.
Mustafa Nail, “Ziraat Bankalarına Bir Nazar-ı İcmali”, Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları Mecmuası, Sayı:2, 16 Cemaziyelevvel 1302, 3 Mart 1885, ss. 66-68.
Osman Şefik, “İpek Böcekçiliği”, Çiftçiler Derneği Mecmuası, Sayı:1, 11 Eylül 1332, 24 Eylül 1916, ss. 7-10.
S., T., “Çiftçi Konuşması”, Ekinci, Sayı:1, 11 Nisan 1329, 34 Nisan 1913, ss. 4-8. Sebuh Stepanyan, “Posta Tasarruf Sandıkları”, Felahat, Sayı:5, 15 Mayıs 1329, 28 Mayıs 1913, ss. 65-68.
Sebuh Stepanyan, “Ziraatte Hususiyet”, Felahat, Sayı:16, 1 Teşrinisani 1329, 14 Kasım 1913, ss. 242-243.
Süleyman Kadızade Rıfat, “Anadolu Ahalisine Hitab”, Ekinci, Sayı:3, 9 Mayıs 1329, 22 Mayıs 1913, ss. 17.
Toprak, “Nasıl Zengin Oluyorlar”, Toprak, Sayı:3, 15 Nisan 1329, 28 Nisan 1913, ss. 33-34.
Ziraat Mühendisi Fazıl, “Karailerimizin Düşündükleri: Ziraat Mektepleri”, Bağçevan, Sayı:10, Mart 1335, Mart 1919, ss. 236-240.
Birinci Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi Yayını, Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış, İstanbul, Devlet Basımevi, 1938.
DEMİR, Kenan; Resimli Ziraat Gazetesi ve Dizini, Müteferrika, Sayı:45, Yaz 2014, ss. 201-214.
DEMİR, Kenan; Osmanlı’da Basının Doğuşu ve Gazeteler, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:5, Nisan 2014, ss. 57-88.
DİNÇER, Ferruh; “Türkiye’de Veterinerlik ve Tarım Alanında İlk Süreli Yayım ‘Vasıta-ı Servet’ Üzerinde Bir İnceleme”, Fırat Üniversitesi Elazığ Veteriner Fakültesi Dergisi, C.3, No:1, 1974, ss.66-83.
DUMAN, Hasan; İstanbul Kütüphaneleri Arap Harfli Süreli Yayımlar Toplu Katalogu 1828- 1928, İstanbul, İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırmaları Merkezi, 1986.
KADIOĞLU, Sevtap; “Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları Mecmuası Üzerine Bir İnceleme”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Cilt:5, Sayı:2, 2004, ss. 29-61.
KADIOĞLU, Sevtap; “Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlisi Mecmuası Üzerine Bir İnceleme”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Cilt:4, Sayı:1, 2002, ss. 99-118.
TOPRAK, Zafer; II. Meşrutiyet Döneminde İktisadi Düşünce, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt:3, İstanbul, İletişim Yayınları, 1985, ss.635-640.