BOSNA’DA BİR TÜRK GELENEĞİ “SEVDALUK” (TUZLA TEOÇAK ÖRNEĞİ)

Osmanlı Devleti Bosna'yı fethettiğinde Boşnaklar diğer Balkanlı kavimlerden farklı olarak Bogomil idiler. Ahlaki değerleri Türklerle uyuştuğu için kısa sürede Müslüman oldular. Bu tarihî değişim, Boşnaklar için bir dönüm noktasıdır. Çünkü İslami kurallar çerçevesinde hayatlarını yeniden düzenlediler. Bosnalı Müslümanlar, Hıristiyanlardan ayrı olarak tarihte Hz. Muhammed'in Müslümanların tümünce bilinen toplumu kaynaştırmaya yönelik uygulamaları ile Türklerin bazı örf ve âdetlerini örnek olarak aldılar. Bunlardan biri, Hz. Peygamber'in hicret sırasında Medine'de ensar ve mühacirini kardeş yapmasıdır ki, buna Muâhât denmektedir. İkincisi, Osmanlı Devleti'nin kuruluşu sırasında ortaya çıkan Bâciyân-ı Rûm olup bu teşkilat, yeni fethedilen topraklarda Türk kadınlarının örgütlenmesini sağlamıştır. Bosnalı Müslüman kadınların İslam ve Türk tarihinden esinlenerek kendi aralarında kurdukları "Sevdaluk", Muâhât ile Bâciyân-ı Rûm'un geçen yüzyıldaki devamı gibidir. Boşnakça'ya Türkçeden geçen "Sevdaluk" kelimesinin anlamı, aşk ve sevgidir. "Sevdaluk" kurmanın çeşitli sebepleri vardı. Bunlar; çocukların eğitimini sağlıklı bir ortamda yapmak, ev inşası için borç para almak; tarım işlerinde birbirine yardım etmek; savaşlarda ölen Müslümanların ortada kalan çocuklarına sahip çıkmaktır. Aynı köy veya mahallede oturan iki sülalenin yaşça büyük olan kadınları, bir törenle "Sevdaluk" dostluğunu kuruyorlardı. Bundan sonra bu iki ailenin kadın ve erkekleri ile çocukları birbirini akraba olarak görüyorlar; sıkıntılı zamanlarında maddi ve manevi destek veriyorlardı. "Sevdaluk" kurulduktan sonra iki ailenin erkekleri arasında olumsuz bir durum yaşanmazdı. Bunlar, akraba gibi olurlar, çocuklarının eğitiminde ortak hareket ederlerdi. Aynı şekilde gençler arasındaki münasebetler de kardeşçe olurdu. Birbirlerini kardeş olarak gören "Sevdaluk" kuranların çocukları arasında sanki kan bağı varmış gibi evlilik de olmazdı. "Sevdaluk" geleneği, Bosnalı Müslümanlar arasındaki bağı güçlendirmiş; bu sayede Boşnakların millet olma anlayışına katkı sağlanmıştır. Bugünkü Bosna-Hersek Devleti'nin temelinde kadınların kurdukları "Sevdaluk" geleneğinin etkisi göz ardı edilemez

A TURKISH CUSTOM IN BOSNIA (TUZLA- TEOÇAK EXAMPLE)

Apart from other Balkan nations, when the Ottoman Empire conquered Bosnia, Bosnians were Bogomil. As the moral views matched quite suitability with Turks, they became Muslims in a very short time. This historical change was a milestone for Bosnians. Because they revised their living conditions according to the Islamic norms. Bosnian Muslims, apart from Christians, adopted some of the customs from Turks that were prosecuted in order to harmonize the society that were suggested by Hz. Muhammed known by all the Muslims .One of them was that during the hegira in Medina, Hz.Muhammed declared Ensar and Muharicini as brothers which is called Muahat. The second one was Baciyan-ı Rum that became common during the establishment of the Ottoman Empire which provided the Turkish women organize in the conquered areas. “Sevdaluk” which was found among the Bosnian Muslim women being inspired from the history of Islam and Turks considered as a continuation of Muahat and Baciyan-I Rum from the previous century. The meaning of this word which passed from Turkish into Bosnian was love and affection. There were some reasons constituting “Sevdaluk”. These were; providing the children’s education in a wellconditioned occasion, borrowing money for constructing houses, helping each other in agricultural activities, embracing the Muslim orphans left behind the war. The elder women of two different families who were living in the same village or neighborhood were making the “Sevdaluk” partnership with a ceremony. After that ceremony, all the male and female members of those families began to see each other as relatives; give support morally and materially even in trouble. After setting up “Sevdaluk”, the families never have any problems. Those were like relatives and act together in their education. Also, the relationships between the children were always brotherly. The young of “Sevdaluk” families didn’t get married supposing that they have a blood relation between the two. The “sevdaluk” custom, made the bounds stronger between Bosnian Muslims and so had an important contribution in becoming a community. At the base of today’s Bosnia- Herzegovina the effects of Sevdaluk custom which was found by women cannot be ignored

___

  • ALGÜL, Hüseyin, “Ensar”, DİA, XI, İstanbul 1995.
  • -------------------, “Muâhât”, DİA, XXX, İstanbul 2005.
  • Âşikpaşazâde, Tevârîh-i Âl-i Osman, (nşr. Âlî Bey), İstanbul 1332, s. 205.
  • BAYRAM, Mikâil, Bâcıyân-ı Rûm, Konya 1987.
  • DJURDJEV, Branislav, “Bosna-Hersek”, DİA, VI, İstanbul 1992, 297-305.
  • HANGİ, Antun, Život i Običaji Muslimana u Bosni i Hercegovini, Sarajevo 1906.
  • KLAİĆ, Bratoljub, Riječnik Stranih Riječi, Zagreb 1987, s. 1217.
  • KÖPRÜLÜ, Orhan F., “Bâcıyân-ı Rûm”, DİA, IV, İstanbul 1991, s. 415.
  • KULİŠİĆ, S-P. Z. Petrović,-N. Pantelić, Srpski Mitološki Rečnik, Beograd 1970.
  • LAZARO, Nikola, Srbija Tokom Rata 1876 Godine, Beograd 2006.
  • ÖNKAL, Ahmet, “Akabe Biatları”, DİA, II, İstanbul 1989.
  • PANTELİĆ, N., bk. Kulišić, S.
  • PETROVİĆ, P. Z., bk. Kulišić, S.
  • RECKENDORF, H., “Ensâr”, İslâm Ansiklopedisi, IV, İstanbul 1964, s. 276-277.
  • REDHOUSE, James W., Turkish and English Lexicon, Constantinople, 1890, s. 1087-1088.
  • STEVANOVİĆ, Mira, “Bratimljenje u Crkvi”,Sačuvajmo od Zaborava Časopis, S. XI, s. 23-29.
  • SARAÇ, Tahsin, Fransızca-Türkçe Büyük Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayını, no. 423
  • HALİLOVİÇ, Şemsa, ev hanımı, “Teoçak’ta Sevdaluk Geleneği” konulu görüşme, Teoçak, 20 Şubat 2013.
  • HALİLOVİÇ, Sadiya, emekli maden işçisi, “Teoçak’ta Sevdaluk Geleneği” konulu görüşme, Teoçak, 17 Nisan 2006.
  • İSLAMOVİÇ, Şefka, ev hanımı, “Haliloviçlerle İslamoviçler’in Sevdaluk Kurmaları” konulu görüşme, Teoçak, 21 Şubat 2013.
  • TERZİÇ, Hanumka, Avusturya’da işçi, “Sevdaluk Seçme’de Aranan Şartlar” konulu görüşme, Graz, 28 Temmuz 2012.
  • YUSİÇ, Fatima, ev hanımı, “Teoçak’ta Sevdaluk Geleneği” konulu görüşme, Teoçak, 20 Şubat 2013.