LATİNLERİN İSTANBUL’U İŞGALİNİN (1204) ARAP KAYNAKLARINDAKİ YANSIMALARI ÜZERİNE

Rumlardan tek bir kişi bile kalmamıştı ki, o üç gün boyunca öldürülmeden, fakir kalmadan, zincire vurulmadan ve esir alınmadan sabahlayabilmiş olsun... İbn Kesîr1IV. Haçlı Seferi, tıpkı daha önceki seferler gibi, Kudüs'ün Müslümanlardan kurtarılması amacıyla tertip edilmişti. En azından ilan edilen amaç buydu. Fakat belirlenen rota üzerinden Mısır'a gitmek için Venedik'te toplanan Haçlılar, yön değiştirip Bizans İmparatorluğu'nun başkentine, İstanbul'a yöneldiler. Venedik Doçu Enrico Dandolo'nun yönlendirmeleriyle gerçekleştiğini bildiğimiz bu rota değişikliği, yalnızca seferin başarısız olmasına neden olmakla kalmadı, aynı zamanda Bizans İmparatorluğu'nun da fiilen ortadan kalkması ile sonuçlandı. 1204'te İstanbul'u işgal eden Haçlılar, tarihteki en acımasız katliam ve yağma faaliyetlerinden birini gerçekleştirdiler. İşgalden sonra İstanbul'da bir Latin devleti tesis edildi. İşgalcilerin liderlerinden biri olan Flandre Kontu Baudouin'in ilk hükümdarı olarak taç giydiği bu devlet, yarım asırdan daha uzun bir süre varlığını devam ettirmeyi başardı. Fakat bu sefer ve işgal, özellikle İslâm dünyası için sahip olduğu keskin öneme, kısa ve uzun vadeli sonuçlarının Ortadoğu coğrafyasındaki Müslümanlar ile Türklerin tarihi üzerindeki belirleyici etkisine rağmen Müslümanlar arasında fazla ilgi görmemiştir. Gerek Bizans gerek Anadolu ve Selçuklu tarihi için önemli bir kırılma noktası durumundaki İstanbul'un işgali ile sonuçlanan sefer, Arapça kaynaklarda, esasen alışık olmadığımız bir şekilde, detaylı olarak ele alınmış değildir. Öte yandan, kaynaklarımızın işgal hakkında az da olsa bilgi verdiklerini de belirtmek gerekir. Çalışmamızda, 1204'teki İstanbul işgalinin Arapça kaynaklardaki bazı yansımaları ele alınacak, bu yansımaların mâhiyeti üzerinde değerlendirmelerde bulunulacaktır

OF REFLECTIONS ON ARABIC SOURCES OF THE INVASION OF KONSTANTINOPOLIS BY LATINS (1204)

The Fourth Crusade was organized to take Jerusalem from Muslims. At least, that was the declared purpose. But the Crusades that held in Venice to go to Egypt, changed their direction and went to the capital of Byzantine Empire, Konstantinopolis. This route alteration was occured with the efforts of Venetian Doge Enrico Dandolo and it is not only didn’t cause the expeditios’s failure but also resulted the collapse of Byzantium. Crusaders who occupied Konstantinopolis, performed one of history’s most brutal massares and looting. Occupants established a Latin state in Konstantinopolis after the invasion. Baudouin de Flandre who one of the leaders of the invaders crowned as the first ruler of this state. This state’s existence, continued for a period of more than half a century. But although this expedition and invasion has a sharp important for Islamic world and decisive effects on the history of Turks and Muslims in the Middle East in the way of shortterm and long-term purposes, hasn’t seen mach interest among Muslims. This Crusade that it is a breakpoint in term of the history Byzantium, Anatolia and Saljuqs, has not been discussed in detail in Arabic sources. On the other hand, our sources give at least some information about occupation. In our study, it will be discussed some reflections of the invasion in the Arabic sources and evaluated the essential character of these reflections

PDF

___

ALTINAY, Ahmet Refik, Haçlılar (1095-1291), haz. Güray Kırpık, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2007.
ÂŞÛR, Saîd Abdülfettâh, el-Hareketü’s-Salîbiyye, II, Mektebetü’l-Encelû’l-Mısriyye, Kahire 1997.
AYÖNÜ, Yusuf, “Dördüncü Haçlı Seferi’nin Batı Anadolu’nun Türkleşme Sürecine Etkisi,” Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXIX/1, Temmuz 2009, s. 5-20.
BAILLY, Auguste, Bizans Tarihi, II, çev. Haluk Şaman, Tercüman 1001 Temel Eser, Basım yeri yok, tarihsiz.
BAR HEBRAEUS (Gregory Abû’l-Farac), Abû’l-Farac Tarihi, II, Süryaniceden İngilizceye çev. Ernest A. Wallis Budge, Türkçe çev. Ömer Riza Doğrul, TTK Basımevi, Ankara 1999.
DEMİRKENT, Işın, “Haçlı Seferlerinin Mâhiyeti ve Başlaması,” Haçlı Seferleri ve XI. Asırdan Günümüzde Haçlı Ruhu Semineri (26-27 Mayıs 1997), Bildiriler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1998, s. 1-14.
DEMİRKENT, Işın, “Haçlılar,” DİA, XIV, İstanbul 1996, s. 525-546.
DÜZGÜN, Şaban Ali, “İki Dünyanın Karşılaşması: Müslüman ve Latin Batı Dünyasında Haçlı Seferleri Dönemindeki İlişkiler,” İslami Araştırmalar Dergisi, C. 14, No: 3-4, 2001, s. 349- 360.
EBÛ’L-FİDÂ, Târîhu Ebî’l-Fidâ el-Müsemmâ el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer, II, tkh. Mahmud Deyyûb, Beyrut 1997.
DEVÂDÂRÎ, Kenzü’d-Dürer ve Câmiu’l-Ğurer, VII, thk. Saîd Abdülfettâh Âşûr, Kahire 1972.
EYİCE, Semavi, “Bizans İmparatorluğu’nun Çöküşünün Başlangıcı,” Dîvân, İlmî Araştırmalar, S. 16, 2004/1, s. 183-208.
FULCHER OF CHARTERS, A History of the Expedition to Jerusalem (1095-1127), trs. Frances Rita Ryan, ed. Harold S. Fink, Knoxville 1969; FULCHERİUS CARNOTENSİS, Kudüs Seferi (Kutsal Toprakları Kurtarmak), çev. İlcan Bihter Barlas, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2009.
QUELLER, Donald E., MADDEN, Thomas F., The Fourth Crusade, The Conquest of Constantinople, Pennsylvania 1997.
İBN HALDÛN, Târîhu, thk. Ebu Suhayb el-Keramî, Riyad tarihsiz.
İBN KESÎR, el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. Hassan Abdülmennân, Riyad tarihsiz, s. 1969.
İBN VÂSIL, Müferricü’l-Kürûb Fî Ahbâri Benî Eyyûb, III, thk. Cemâleddîn eş-Şubbâl, Kahire 1953.
İBNÜ’L-ESÎR, el-Kâmil fî’t-Târîh Tercümesi, XII, çev. Ahmet Ağırakça, Abdülkerim Özaydın, Bahar Yayınları, İstanbul 1987.
İBNÜ’L-VERDÎ, Târîhu İbnü’l-Verdî, I, Beyrut 1996.
İBNÜ’L-İBRÎ, Tarihu Muhtasaru’d-Düvel, thk. A. Salihani el-Yesua, Lübnan 1983.
JÖRGENSEN, Christer “Konstantinopol,” Dünya Savaş Tarihi, Haçlı Seferleri, Selçuklular, Eyyubiler ve Osmanlılara Karşı (1097-1444), V, çev. Emir Yener, İstanbul 2012, s. 120- 129.
KÜÇÜKSİPAHİOĞLU, Birsel, “Haçlı Seferleri’nin Başından 1204’e Kadar Batılıların Bizans’ı Zapt Etme Plânları,” Tarih Dergisi, S. 42, 2005, s. 47-55.
MAALOUF, Amin, Arapların Gözünden Haçlı Seferleri, çev. Ali Berktay, YKY, İstanbul 2007.
MAKRÎZÎ, es-Sülûk lima’rifeti Düvelü’l-Mülûk, I, thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ, Beyrut 1997.
NIKETAS CHONIATES, O Cirt Of Byzantium, trans. Harry J. Magoulias, Michigan 1984.
NÜVEYRÎ, Nihâyetü’l-Ereb Fî Fünûni’l-Edeb, XXIX, thk. Necib Mustafa Fevvâz, Hikmet Küşeli Fevvâz, Beyrut 2004.
OSTROGORSKY, Georg, Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, TTK Basımevi, Ankara 1999.
RUNCIMAN, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, III, Akkâ Krallığı ve Daha Sonraki Haçlı Seferleri, çev. Fikret Işıltan, TTK Basımevi, Ankara 1992.
ŞEŞEN, Ramazan, Eyyûbîler (1196-1260), İsam Yayınları, İstanbul 2012.
ZEHEBÎ, Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhir ve’l-A‘lâm, thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut 1997.
ZEHEBÎ, Düvelü’l-İslâm, Beyrut 1985.