PADİŞAHIM ÇOK YAŞA! HAYIR, YAŞASIN HÜRRİYET! II. ADBÜLHAMİD DEVRİNDE BİRBİRİNE MUHALİF İKİ SES
"Padişahım Çok Yaşa" tabiri Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş yıllarından itibaren resmî veya özel merasimlerde en çok duyulan alkışlardan birisi olmuştur. Bu alkış, 19. asrın sonlarına kadar da herhangi bir muhalefetle karşılaşmadan varlığını sürdürmüştür. Ancak ve özellikle Fransız İhtilali'nden sonra artık o alkışa muhalif sesler yükselmeye başlamıştır. Ayrıca bu durum sadece İmparatorluğu için geçerli değildir. Bilhassa Osmanlılar gibi çok uluslu bir yapıya sahip olan ve monarşist sistemle yönetilen devletlerde "Yaşasın Hürriyet" veya "Yaşasın Milletlerin Bağımsızlığı" gibi muhalif sesler daha gür bir biçimde yükselmişlerdir. Monarşist yöneticilerin o sesleri bastırma yönündeki gayretleri pek bir netice vermediği gibi olayların daha da içinden çıkılmaz bir hale dönüşmesine sebebiyet vermiştir. Bahsedilen bu rekabet veya mücadele ise imparatorlukların yıkılışına veyahut muhalif seslerin rakiplerine üstünlük sağlamasına kadar devam edip gitmiştir Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nden temin edilen vesikalar ışığında şekillenen bu çalışmada, Osmanlılarda köklü bir geleneğin mahsulü olan "Padişahım Çok Yaşa" lafzı ile Fransız İhtilali'nden sonra yükselmeye başlayan ve II. Abdülhamid devrine gelindiğinde artık bütün milletler için birer bağımsızlık sembolüne dönüşen "Yaşasın" tabiriyle başlayıp imparatorlukların ve monarşist hükümdarların varlığını tehdit eden hürriyet ve meşrutiyet gibi ibarelerle veya bağlı milletlerin isimleriyle devam eden söz veya seslerin son dönem Osmanlı dünyasındaki yankılanmalarına veyahut seslerin birbirini bastırma mücadelesine ilişkin birtakım ilginç bilgiler sunulmuştur.
LIVE LONG MY SULTAN! NO, LIVE LONG FREEDOM! TWO OPPONENT VOICES AT THE II. ADBULHAMID PERIOD
The phrase “Live Long My Sultan” was one of the most heard claps in the official or civil ceremonies starting from the early years of the Ottoman Empire. This clap maintained its entity until the end of the 19th century without encountering any opposition. The last but not the least, voices against that clap started to rise after the French Revolution. Furthermore, this situation is not unique to the Ottoman Empire. Particularly in the states ruled with the monarchist system and had multinational structure like the Ottomans, “Hurray Independence” or voices like “Hurray Independence of Nations” ascended more strongly. Both the efforts of the monarchist administrators to suppress those voices did not produce any result and caused the events to turn into an inextricable state. This rivalry or tussle mentioned continued until the collapse of the empires or the supremacy of the dissident voices against their rivals. In this study shaped in the light of documents obtained from Ottoman Archives of Prime Ministry, some interesting information related to the echoes of the words or sounds at the end of the Ottoman period or to the struggle of sounds to suppress one another has been provided. These words or sounds began with the wording “Live Long My Sultan”, the product of a long tradition in the Ottoman Empire, and with the idiom “Hooray ” beginning to rise after the French Revolution and finally turning into a symbol of independence for all nations when it came to the reign of Abdulhamid II and going on with the phrases like freedom and constitutional monarchy that threaten the existence of empires and monarchist rulers or with the names of related nations
___
- A) Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Vesikaları
- Babıâli Evrak Odası (Arşivi) Belgeleri (BEO):2230/167217.
- Dâhiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu (DH, TMIK-M): 181/19.
- Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti İkinci Şube (DH.EUM.2.Şb): 66/36.
- Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Tahrirat Kalemi (DH.EUM.THR): 33/12.
- Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Evrak Odası Belgeleri (DH.EUM.VRK): 4/8.
- Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Asayiş Kalemi Belgeleri (DH.EUM-AYŞ): 40/43.
- Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT): 1652/122; 1971/58; 2031/88; 2034/77; 2192/72; 2432/129.
- Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi Belgeleri (DH.ŞFR): 222/5.
- Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO): 341/133.
- Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT): 537/26; 608/23.
- Rumeli Müfettişliği Selânik Evrakı (TFR.I.SL): 102/10137.
- Yıldız Sadaret Hususî Maruzat Evrakı (Y.A.HUS): 163/74; 183/29; 360/83.
- Yıldız Mütenevvî Maruzat Evrakı (Y.Mtv): 78/82. Yıldız Perakende Evrakı Askerî Maruzat (Y.PRK.ASK): 152/42; 173/103.
- Yıldız Perakende Evrakı Elçilik, Şehbenderlik Ve Ataşemiliterlik (Y.PRK.EŞA): 20/60.
- Yıldız Perakende Evrakı Yaveran ve Maiyyet-i Seniyye Erkan-ı Harbiye (Y.PRK.MYD): 8/86.
- Yıldız Perakende Evrakı Tahrirat-ı Ecnebiye Ve Mabeyn Mütercimliği (Y.PRK.TKM): 10/61.
- Yıldız Perakende Evrakı Zaptiye Nezareti Maruzatı Analitik Envanteri (Y.PRK.ZB): 15/103; 8/48.
- B) Basılı Kaynaklar Ahmed Cevdet Paşa, Sultan Abdülhamid’e Arzlar (Ma’rûzât), Haz. Yusuf Halaçoğlu, Babıali Kültür Yay., İstanbul 2010.
- Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, IV, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul 1309.
- Ali Seydi Bey, Teşrifat ve Teşkilatımız, Haz. Niyazi Ahmet Banoğlu, Tercüman 1001 Temel Eser, (Baskı yeri ve yılı belirtilmemiş).
- BATMAZ, Şakir, “1297 (1879/1880) Tarihli Bahriye Kânûnnâmesi’ne Göre Osmanlı Devleti’nde Velâdet-i Humâyûn Kutlamaları”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2007, S.15, ss.23-38.
- BATMAZ, Şakir, “Osmanlı Devleti’nde Bir Merasim Kaidesi Olarak Topla Selâmlama (1800- 1919)”, Bilimname, XII, 2007/1, ss.187-199.
- EKİNCİ, Ekrem Buğra, “Behice Sultanla Altı Ay”, Tarih ve Düşünce, Ocak-Şubat 2005/1, ss.36- 46.
- FERİDÜDDİN Attar, Pendname, Ter: Yusuf Çetindağ, Etkileşim Yay., İstanbul 2013.
- İMAMOĞLU, Hüseyin Vehbi-Deniz, Önder, “Şark Meselesinin Sultan Abdülhamid Döneminde Gayr-i Müslim Osmanlı Tebaası Üzerindeki İdari Açıdan Sonuçları”, TURKISH STUDİES, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 9/4, Spring 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6938, p.577-595.
- KARATEKE, Hakan T., Padişahım Çok Yaşa! Osmanlı Devletinin Son Yüz Yılında Merasimler, Kitapyayınevi, İstanbul 2004.
- Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lûgat-İt-Türk Tercümesi, I, Çev. Besim Atalay, TDK Yay., Ankara 1939.
- KURTARAN, Uğur, “Osmanlı Devleti’nde Şehzadelik Kurumuna Yeni Bir Bakış: Şehzadelerin Doğumu, Yetiştirilmesi Ve Tahta Çıkış Süreçleri Hakkında Bir Değerlendirme”, TURKISH
- STUDİES, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 9/4, Spring 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/661910.7827/TurkishStudies.6944, p.759-778.
- ORTAYLI, İlber, Osmanlı Sarayında Hayat, Yitik Hazine Yay., İzmir 2008.
- ÖZCAN, Abdülkadir, “Alkış”, TDV. İA, II, İstanbul 1989, ss.470-471.
- PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I, MEB Yay., İstanbul 1983.
- PALA, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yay., İstanbul 2005.
- SERTOĞLU, Midhat, Resimli Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi, İskit Yay., İstanbul 1958.
- SEYFELİ, Canan, “Ermeni Kilisesi’nde Katoğikosluk: Sis (Kozan) Katoğikosu Maraşlı Kefsizyan (1871-1894)”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, (6-8 Mayıs 2004), II, İstanbul 2005, ss.617-634.
- Türk Dil Kurumu Sözlüğü, 11. baskı, Ankara 2011.
- ULU, Yavuz Sinan, “İkinci Meşrutiyet Dönemi Türk Basını Ve Feyz-İ Hürriyet Gazetesi”, TURKISH STUDİES, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 9/6, Spring 2014, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6619, p.1051-1062.
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, TTK Yay., Ankara 1988.