BİRER ŞİİRİNDEN HAREKETLE ŞEYH GÂLİB VE MEHMET ÂKİF'İN İNSANA BAKIŞI ÜZERİNE BİR KARŞILAŞTIRMA DENEMESİ

Şeyh Gâlib önemli bir Divan şairidir. Hatta, yaygın kanaate göre o, Divan şiirinin son büyük temsilcisi olarak kabul edilmektedir. Mehmet Âkif de modern Türk şiirinin önemli şairlerinden biridir. Öyle ki, modern Türk edebiyatında Mehmet Âkif kadar hayatı şiire şiiri de hayata dâhil edebilme başarısı gösteren pek az şair vardır. Şeyh Gâlib ile Mehmet Âkif'in ortak yönü her iki şairin de kişiliğinin İslamî bir duyarlılıkla yoğrulmuş olmasıdır. Ancak Şeyh Gâlib'in dünyaya bakış açısını Mevleviliğin şekillendirdiği, Mehmet Âkif'te ise tasavvufî izlerin pek olmadığı malumdur. Makalenin problemi, temelde aynı dünya görüşüne sahip olan bu şairlerin "insana bakış"ının nasıl olduğudur. Zira, Mehmet Kaplan bir yazısında (Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-2-, Dergah Yay., 2.bsk., İst., 1994, s.34) Şeyh Gâlib'in insanı ele alan bir "Tercî-i Bend"i ile Mehmet Âkif'in "İnsan" adlı şiiri arasında muhteva yakınlığı olduğunu ifade etmektedir. İşte bu makalede söz konusu şiirlerinden hareketle iki şairin insana bakışı mukayese edilmeye çalışılmıştır. Mukayesenin neticesi kısaca şöyledir: Mehmet Âkif, insanın yaratılış keyfiyetinden gelen değeri ve mevkii husûsundaki görüşleri yönüyle Şeyh Gâlib'le birleşirken; dünyadaki konumu noktasında ondan ayrılır. Mehmet Âkif'te akıl önemli ölçüde yüceltilmiş; insanın dünya ile irtibatı üzerinde durulmuştur. Bu irtibatın duygu ve düşünce planındaki tezahürleri de bir bir dile getirilmiştir. Şeyh Gâlib ise daha çok insanın iç dünyası ve onun manevî âlem ile olan irtibatına eğilmiştir.

A COMPARISON ATTEMPT REGARDING TO THE LOOK OF ŞEYH GÂLIB AND MEHMET ÂKIF TO MANKIND BY TAKING THEIR POEMS AS A REFERENCE

Şeyh Gâlib is an important Divan poet. Moreover, he is deemed to be the last great representative of Divan poetry Mehmet Âkif (1873-1936 ) is one of the most important poets of the modern Turkish poetry. Such that, there are very few poets that are able to incorporate life to poem and poem to life as much as Mehmet Âkif. The common feature of Şeyh Gâlib and Mehmet Âkif is that the personality of both poets are impasted with an Islamic sensitivity. However it is well known that the Şeyh Gâlib's point of view towards the world is shaped by mevleviyeh while there are not much traces of Islamic mysticism in Mehmet Âkif. The problem of our article is how the look of these two poets (whose conception of the world are basically the same) towards mankind are. Because, in one of his articles, Mehmet Kaplan stated that(Researches on Turkish Literature-2-, Dergah Yay., 2.pbl., Ist., 1994, p.34) there is a content similarity between Şeyh Gâlib's "Tercî-i Bend" poem concerning mankind and "Human" poem of Mehmet Âkif. In our article, we tried to compare the look of two poets towards mankind taking the aforementioned poems as a reference. The result of the comparison is as follows: While Mehmet Âkif shows similarity with Şeyh Galip in their opinions about the value and degree of the mankind coming from its creation circumstance; they are separated regarding their opinions about the status of mankind in the world. Mehmet Âkif significantly dignifies mind and emphasizes the contact of mankind with the world. The epiphanies of this contact on emotion and thought plan are mentioned one by one. Şeyh Gâlib rather emphasizes the inner world of mankind and its contat with the spiritual world.

PDF

___

AYTAÇ, G. "Mukayeseli Edebiyat", Türk Dünyası Edebiyat Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, C.4., Ank., 2004.

AYTAÇ, Gürsel, Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, Gündoğan Yay., Ank., 1997.

Azizüddin Nesefî, Tasavvufta İnsan Meselesi, Dergah Yay., İst., 1990.

BAYRAM, Yavuz, "Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi ve Bir Uygulama", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 16, Güz 2004.

ÇAKAN, İsmail L., "Halk Eğitimi Açısından Camiler ve Âkif", Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, Sayı: 133, Mart 2011.

ÇETİŞLİ, İsmail, Edebiyat Sanatı ve Bilimi, Akçağ Yay., Ank., 2008.

DEMİRCİ, Mehmet, Yahya Kemal ve Mehmet Âkif'te Tasavvuf, Akademi Kitabevi, İzmir., 1993.

DİLÇİN, Cem, Türk Şiir Bilgisi, TDK., Yay., Ank., 1983.

GÖKÇEK, Fazıl, Mehmet Âkif'in Şiir Dünyası, Dergâh Yay., İst., 2005.

HORATA, Osman, "Son Klasik Dönem: Nazım", Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, C.5, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, C.5, Ank., 2004.

KAPLAN, Mehmet, "Şeyh Galib'in İnsanlık Anlayışı", Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-2-, Dergah Yay., 2.bsk., İst., 1994.

KAPLAN, Mehmet, Şiir Tahlilleri-1-, Dergah Yay.,11.bsk.,İst., 1991.

KARA, Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yay., İst., 2010.

KARAKOÇ, Sezai, Mehmed Âkif, Diriliş Yay., 2. bsk., İst., 1974.

Kur'an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, TDV Yay., Ank., 1993.

Mehmet Âkif, "İnsan", Safahat, ( Haz. M.Ertuğrul Düzdağ ), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987.

Mehmet Âkif, Safahat, ( Haz. M.Ertuğrul Düzdağ ), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987.

OKAY, Orhan, Mehmed Âkif Bir Karakter Heykelinin Anatomisi, Akçağ Yay., Ank., 1998.

OKÇU, Naci, Şeyh Gâlib Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-75682/seyh-galibdivani.html, 07.08.2012.

ÖNAL, Mehmet, Yeni Türk Edebiyatı, Akçağ Yay., 3.bsk., Ank.,2008.

ROUSSEAU, M. Andre - Claude Pichois, Karşılaştırmalı Edebiyat ( Çev.: Mehmet Yazgan ), MEB Yay., İst., 1994.

Servet-i Fünûn, Nu.1429, 2 Teşrin-i evvel, 1335/1919.

Şeyh Gâlib Divanı'ndan Seçmeler, ( Haz. Abdülbaki Gölpınarlı ), 1.bsk., Millî Eğitim Basımevi, İst., 1971, s. II.

Şeyh Gâlib, "Tercî-i Bend", Şeyh Gâlib Divanı'ndan Seçmeler, ( Haz. Abdülbaki Gölpınarlı ), 1.bsk., Millî Eğitim Basımevi, İst., 1971.

YAVUZ, Hilmi, "Hoşça Bak Zâtına' ya da 'Epimelesthai Seautou': Bir Arkeoloji Denemesi", Şeyh Galib Kitabı, İstanbul Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İst., 1995.

YILDIZ, Saadettin, "Mukayeseli Edebiyat" dersi notlarından. ( Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 1997-1998 eğitim öğretim yılı, yüksek lisans).

YILMAZ, H.Kâmil, Tasavvuf ve Tarikatlar, Ensar Neşriyat, İst., 1994.