Bâkî gibi kudretli bir şairin üslubunu anlamak ve açıklamak hiç de kolay değildir. Onun ses, tasvir ve ibdâ bakımından zengin bir anlatıma sahip olduğu gerçeği, güçlü ve ayrıntılı örneklerle gösterilmelidir. Biz bu monografik çalışmamızda, Bâkî"nin gazellerini esas alarak en yaratıcı edebî sanat olan hüsn-i ta'lîli nasıl kullandığını ortaya koymaya çalıştık. Çalışmamızda sadece Bâkî"nin, bu sanatı nasıl ve hangi türlerde icra ettiği göstermedik; aynı zamanda onun gazellerinden hareketle, hüsn-i ta'lîl sanatının daha önce denenmeyen bir sınıflandırmasına gittik. Böylece bu sanatın, daha kolay tanınmasını sağlamaya çalıştık. İncelememize göre Bâkî, gazellerinde hüsn-i ta,,lîl sanatını bir yandan geleneğe uygun biçimde oluştururken diğer yandan bu sanatın malzemesi ve teşkili konusunda yeni arayışlarda bulunmuştur. Bunda hayal gücüne olan kuvvetli inancı önemli bir rol oynar. Ayrıca bu durum, onun nispeten sade-dolaysız anlatımına da uygundur. Onun hüsn-i ta'lîllerinde, hayalî kurgulara hayalî nedenler bulma yolu, hakikî vaka ve durumlara hayalî nedenler bulma yolundan daha fazladır. Çünkü o, çok katmanlı, zengin ve hayal esaslı bir sanat anlayışını esas almıştır. Bâkî teşkil bakımından hüsn-i ta,,lîli en fazla teşhîs ve teşbîh sanatlarıyla birlikte kullanır. Bu sanatta içerik bakımından ise, her türlü tabiat ve sosyal olay malzemelerine yer verir. Dolayısıyla Bâkî, hüsn-i ta'lîl sanatını oldukça başarılı kullanması sayesinde hem yaratıcı gücünü kuvvetle ortaya koymuş, hem de şiirini türlü hayaller ve çeşitli malzemeler bakımından son derece zenginleştirmiştir.

It is not easy to comprehend and interpret the style of a powerful poet like Bâkî. The fact that he has a rich combination of expression in terms of sounds, description and genuineness must be depicted with powerful and detailed examples. This monographic study aims to present how Bâkî uses one of the creative literary arts,,hüsn-i ta,,lîl in his ghazels. This study does not only explain how Bâkî uses this art and which kinds of the art he prefers but also makes a classification for the art that hasn"t been introduced before. Thus this art would be more comprehensible by readers of poetry. This study brings out that on one hand Bâkî uses the literary art "hüsn-i ta,,lîl" in the traditional sense and on the other hand he innovates new sayings in terms of content and creation. This is a result of his strong trust in the power of imagination. This situation also leads to a pure and direct expression. In his "hüsn-i ta,,lîl"s it is observed that imaginative causes to imaginative fictions are more common than finding imaginative causes to real situations and circumstances. Because he prefers a multi-layered view of art that is based on an abundant imagination. Bâkî mostly uses "hüsn-i ta,,lîl"s with the literary arts "teşhîs" (personification) and "teşbih" (simile). In his "hüsn-i ta,,lîl"s there are many elements related with nature and social events. Thus with a successful usage of this art Bâkî enriches his poetry with many imaginations and poetic elements, which proves his power of imagination.