17. YÜZYIL DÎVÂNLARINDA DÜNYANIN GEÇİCİLİĞİNE DAİR NASİHATLER

17. yüzyılda Osmanlı devlet idaresinde ve sosyal hayatında baş gösteren aksaklıklar ve kültürel yozlaşma, dîvân şiirinde nasihat içeriğinin daha fazla yer almasını beraberinde getirmiştir. Bu yüzyılda tamamı nasihat içerikli manzum nasihat-nâmelerin (pend-nâmelerin) yanında, dîvânlarda da nasihat muhtevalı beyitlerin/manzumelerin yoğun bir şekilde yer aldığı görülmektedir. Bu dîvânların nasihat içeren bölümlerine bakıldığında, “dünyanın geçici olduğu” hakikatinin ağırlıklı olarak işlenen konulardan birisi olduğu söylenebilir. Dîvânları bu açıdan incelenen Atâyî (ö. 1635), Fâizî (ö. 1622), Hâletî (ö. 1631), Nâbî (ö. 1712), Nâdirî (ö. 1626), Nâilî (ö. 1666), Neşâtî (ö. 1673), Râmî (ö. 1640) ve Yahyâ (ö. 1644)’nın dünyanın geçici olduğu hususunu “Bu dünyanın fânî ve vefasız olduğu, içinde rahat edilecek bir mekân olmadığı, bu dünyaya aldanmamak, gönlü dünyaya bağlamamak gerektiği, dünyada mutlu edici şeylere sevinmemek, dert ve kederlerden dolayı üzülmemek gerektiği” şeklinde beş alt başlık altında ele aldıkları tespit edilmiştir. 17. yüzyıl dîvânlarında, dünyanın geçiciliği ve ona aldanmamanın gerekliliği konusu, kimi zaman kasîdeler içinde uzunca bir bölüm, gazel veya bent düzeyinde ele alınmış ve bir manzume bütünlüğü içinde sunulmuş; kimi zaman ise, muhtelif şiirler içerisinde beyit/beyitler düzeyinde ele alınmıştır. Şairlerin okuyucularını dünyaya gönül bağlamaktan, hiç ölmeyecekmiş gibi yaşamaktan sakındırdığı, dünya hayatının fânî ve sıkıntılarla dolu olduğunu, hiç kimseye mutlak ve sonsuz bir mutluluk getirmeyeceğini ifade ettikleri bu şiirlerdeki sembol ve imajların çeşitliliği, teşbih ve istiârelerdeki benzetme unsurlarının orijinalliği dikkat çekicidir.

ADVICES ABOUT THE TEMPORALITY OF WORLD IN 17 TH CENTURY DIVANS

Problems and breakdowns in the administration and social life of 17 th century Ottoman Empire and the increasing cultural degeneration brought the content of sermons in poems along. Besides poetic works completely on sermons (which is called nasihat-name), it is seen that in dîvâns (collected poems) there are many couplets/poems involving sermons. When sermon sections of these dîvâns are analyzed, it can be said that one of the significant topics is “the temporality of this world”. Atâyî (d. 1635), Fâizî (d. 1622), Hâletî (d. 1631), Nâbî (d. 1712), Nâdirî (d. 1626), Nâilî (d. 1666), Neşâtî (d. 1673), Râmî (d. 1640) and Yahyâ (d. 1644) who analyzed dîvâns in this respect, focused on the topic under five sub-titles as “This world is ephemeral and ungrateful, it is not a peaceful place, we shouldn’t believe and focus on the life in this world, and we shouldn’t be happy about the elating or sad about the problems and troubles of this world”. In 17 th century dîvâns, the topic of temporality of this world and the significance of not focusing on the life in this world is sometimes reflected in long sections as part of odes, while these ideas are sometimes included in lyrics or versicles and presented as parts of poems; they are also presented in different poems as couplets. Poets achieved remarkable originality in symbols, images, similes, metaphors in their poems involving sermons on the significance of not focusing on this world, not believing its deceptiveness, or the fact that the life in this world is temporal, full of problems and there is no absolute or infinite happiness.

PDF

___

Açıkalın, B. (2005), Kur’an’da Dünya Hayatına Verilen Değer, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Arslan, M. (2004), “Divan Edebiyatında Nasihat-nâmeler (Pend-nâmeler) ve Vak’anüvis Esad Efendi’nin Pend-nâmesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri, Cumhuriyet Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Yayınları, sayı: 4, s. 5-80, Sivas.
Bilkan, A. F. (2011), Nâbî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Kaplan, M. (1992), “Divan Edebiyatında Manzum Nasihat-nâme Yazan Şairler ve Eserleri”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 3, s. 23-68, Van.
Kaplan, Y.; Poyraz, Y. (2010), “Divan Şiirine Kaynaklık Etmesi Bakımından Oyunlar”, The Journal of International Research (Uluslar Arası Sosyal Araştırmalar Dergisi), V. 3, Issue 15, s. 151-175.
Karaköse, S. (1994), Nev’î-zâde Atâyî Divanı (Kısmi Tahlil, Metin), Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Kavruk, H. (2001), Şeyhülislâm Yahyâ Dîvânı, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Kavukçu, F. Z. (2000), Râmî Divanı, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Kaya, B. A. (1996), Azmî-zâde Hâletî, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkitli Metni, Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Kur’an-ı Kerim Meâli (2006), Haz.: Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Külekçi, N. (1958), Ganizâde Nâdirî, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri, Divanı ve Şehnâmesi’nin Tenkitli Metni, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Nâ’ilî (1990), Nâ’ilî Divanı, (Haz.: Haluk İpekten), Ankara: Akçağ Yayınları.
Neşâtî (1996), Neşâtî Divanı, (Haz.: Mahmut Kaplan), İzmir: Akademi Kitabevi.
Nevevî, M. (2013), Riyâzü’s-Sâlihîn, Çev.: M. Emin Özafşar, Bünyamin Erul, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2013.
Okatan, H. İ. (1995), Kafzâde Fâ’izî, Hayatı, Sanatı, Eserleri, Tenkitli Divan Metni, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Onay, A. T. (2004), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Paçacı, M. (1994), Kur’an’da ve Kitab-ı Mukaddes’te Ahiret İnancı, İstanbul: Nûn Yayıncılık.
Pala, İ. (1998), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Tökel, D. A. (2000), Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar, Ankara: Akçağ Yayınları.
Türkçe Sözlük (1998), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Yerdelen, C. (1999), “Azmizade Haletî’den Bir Mersiye”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 12, Erzurum, s. 133-141.