17. VE 18. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ’NİN AVRUPA İLE İKTİSADİ İLİŞKİLERİ

18. yüzyılın başına kadar Osmanlı Devleti'nin dış ticareti Batılı ülkelere karşı etkin bir durumda iken, Batı'nın yeni ticari yollara hâkim olması ile başlayan ve saniyeleşme sürecini tamamlamasıyla devam eden dönem içerisinde Osmanlı ticari etkinliği giderek zayıflamaya başlamıştır. Batılı tüccarların Osmanlı topraklarında ki ticari faaliyetleri 18. yüzyılın başlarından itibaren etkili olarak sürdürdükleri görülmektedir. Bu dönemde Hollanda ve İngiltere gibi sömürge sahibi Avrupa devletleri başta olmak üzere, Avusturya, Rusya, Orta ve Doğu Avrupa devletlerinin Osmanlı dış ticaretindeki payı belirgin bir şekilde artış gösterme eğiliminde olduğu görülmektedir. Bu dönemde Avrupa'da en önemli olay burjuvazi sınıfın ve şehirlerdeki soylu olmayan toplulukların daha güçlü hale gelerek toplumda etkin bir sınıf oluşturmalarıdır. Bu oluşumlar sosyal ve ticari hayatı hızla değiştirerek yeni ekonomik kurumların ortaya çıkmasını da hızlandırmıştır. Batının merkantilist politikalarının etkisi Osmanlı ekonomisini olumsuz yönde etkilediği gibi Osmanlı tebaası olan gayrimüslim tüccarlar da Osmanlı Devleti içindeki ticari faaliyetlerini arttırmaya çalışmışlardır. Özellikle; Galata Bankerleri, kamu ve özel finans alanlarında bir hayli etkili olmuşlardır. Osmanlı Devleti ile Avrupa devletleri arasında yapılan ticaretle ilgili sözleşmelerde Avrupalı tüccarların lehine bir takım uygulamalar yürürlüğe sokulmuştur. Osmanlı tebaası olan gayrimüslim tüccarlar da bu yönde söz sahibi olmak için bir hayli çaba sarf etmişlerdir. Gayrimüslim tebaanın zaman içerisinde elde ettikleri bu gücü Osmanlı Devleti aleyhine kullandıkları da olmuştur. Bu durum karşısında Osmanlı Devleti radikal tedbirler almak zorunda kalmıştır. Bu çalışmada, 17. ve 18. yüzyılda Osmanlı Devleti ile Batı ülkeleri arısında ki ekonomik ilişkiler üzerinde durulacaktır

ECONOMICAL RELATIONS OF OTTOMAN EMPIRE WITH EUROPE DURING THE 17TH AND 18TH CENTURIES

While until beginning of the 18th century the foreign trade of Ottoman Empire was better than European countries, exploration of new trade roads and completion of industrialization by Europeans caused to reduce the effectiveness of Ottoman’s foreign trade. Activities of European traders in the land of Ottoman Empire were seem to increase significantly form at the beginning of 18ht century. During this time, primarily colonial countries such as Holland and England from European countries were on the way and Austria, Russia and Central and Eastern European countries increased their profits of foreign trade within Ottoman Empire. As the Westerner’ Mercantilist politics negatively influenced the Ottoman’s economy, the Non-Muslim citizens of Ottoman Empire also increased their trade activities. Especially these mercantilist politics were very effective in Galata Bankers and public and pirate finance areas. Furthermore, international agreements between European countries and Ottoman Empire served to favor European countries’ traders. Non-Muslim citizens of Ottoman Empire were also tried to be more powerful actor in trade sector of Ottoman Empire. At the same time, Non-Muslim citizen of Ottoman Empire used their power in trade sector against Ottoman Empire. As a result of these negative conditions, Ottoman Empire had to take radical precautions. In this study, economical relations between European countries and Ottoman Empire during the 17th and 18th centuries will be studied

PDF

___

AKAD Mehmet Tanju, Osmanlıların Stratejik Sorunları, KastaĢ Yayınları, Ġstanbul 1995.
AKÇURA Yusuf, Osmanlı Devleti'nin Dağılma Devri (XVIII. ve XIX. Asırlarda), Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ġstanbul 1940.
AKDAĞ Mustafa, Türkiye'nin İktisadi ve İçtimai Tarihi II (1453-1559), BarıĢ Kitapevi, Ankara1999.
ÇELĠK Birten, “Osmanlı Sefer Organizasyonlarında Kentli Esnafın Getirdiği Çözümler: Orducu Esnafı”, EJOS, No. 11, 2004, s. 1-163.
ELDEM Edhem, “Osmanlı Devleti ve Fransa: 17. ve 18. Yüzyıllarda Devlet Ekonomi ĠliĢkilerine KarĢılaĢtırılmalı Bir BakıĢ”, Osmanlıdan Cumhuriyet’e Problemler, AraĢtırmalar, TartıĢmalar,: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ġstanbul 1998, s. 14-32..
GEÇ Mehmet, Osmanlı Ġmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi,Ötüken NeĢriyat, Ġstanbul 2000.
KASABA ReĢat, Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Ekonomisi, çev. Kudret Emiroğlu, Belge Yayınları, Ġstanbul 1993.
KENNEDY Paul, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, çev: Birtane Karanakçı Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1991.
MĠCHOFF Nicolas V., Conribution a L‘Histoire du Commerce de La Turquie et de La Bulgarie, III, Rapports Consulaires Français Documents Officiels et Autres Documents, Svichtov 1950.
McGOWAN Bruce,. Economic Life in the Ottoman Empire: Taxation, Trade and Struggle for Land 1600-1800, Cambridge University Pres,(1994). “The Age of Ayans, 1699-1812”, An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300-1914, Halil Inalcık ve Donald Quartert (ed.), Cambridge UniversityPress, Cambridge, 639-758. (1980). “The Study of Land and Agriculture in the Ottoman Provinces within the Context of an Expanding World Economy in the XVII-XVIII th Centuries”, International Journal of Turkish Studies, 1981.
ISSAWI Charles, “Population and Resources in the Ottoman Empire”, Studies in Eighteenth Century Islamic History, T. Naff and R. Owen (ed.), Feffer and Simons Inc., London, 1977, s. 152-164.
ĠNALCIK Halil. “Çiftliklerin DoğuĢu: Devlet, Toprak Sahipleri ve Kiracılar” Osmanlı Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım (Editörler: Çağlar Keyder, Faruk Tabak; çev: Altok, Z.), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ġstanbul 1998.
KURDAKUL Necdet, Osmanlı Devleti’nde Ticaret Antlaşmaları ve Kapitülasyonlar, Döler NeĢriyat, Ġstanbul 1981.
LEWIS Bernard, Modern Türkiye’nin Doğusu, TTK, Ankara 1998.
MANTRAN Robert), “Transformation du commerce dans l’Empire ottoman au dix- huitiéme siècle”, Studies in Eighteenth Century Islamic History, Thomas Naff ve Roger Owen (ed.), Southern Illinois University Press, Feffer & Simons, Inc., London, 1977 s. 217- 235.
ÖZKAYA Yücel, Osmanlı İmparatorluğu'nda Âyanlık, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
ÖZVAR Erol, Osmanlı Maliyesinde Malikâne Uygulaması, Kitapevi Yayınları, Ġstanbul 2003.
PAMUK ġevket, Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2010.
POPOVĠC Vasilj, “Les Merchands Ottomans à Vienne en 1767, Revue Historique du Sud-est Européen, XVII/4-6, 1940, s.166-187.
PRICE Richard, British Society 1680-1880 Dynamism, Containment and Change, Cambridge University Pres, 1999.
REYHAN Cenk, Osmanlı’da Kapitalizmin Kökenleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ġstanbul 2008.
STOIANOVICH Traian, “The Conquering Balkan Merchant”, Journal of Economic History, 20, 1960, s. 274.
TODOROV Nikolay, “Certain Problem du developpment Urbaindans les Provinces Balkaniques de L’Empire Ottoman aux XVIe-XIXe Siécles”, Association Internationale de Sud-Est Europeenne, 1975. s.43-58.
QUATAERT David, Osmanlı İmparatorluğu 1700-1922 çev: A. Bertay, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2002.
TALLET Frank, War and Society In Early Modern Europe, 1495-1715, Routledge, London 1997.
TEZEL Yahya Sezai, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ġstanbul 1994.
TIZLAK Fahrettin, “18. Yüzyılın Ġkinci Yarısında Yukarı Fırat Havzası’nda EĢkıyalık Hareketleri”, Belleten, C. LVII, Aralık 1993, S. 220 TTK, Ankara 1994, s. 751-780.