OSMANLI’DAN CUMHURİYETE GEÇİŞ SÜRECİNDE SOLİDARİST KORPORATİZMİN TÜRK SOSYAL HAYATINA YANSIMASI

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı/Türk aydınları, devlet ve toplum yapısında meydana gelen çöküşü durdurmak için çareler aramışlardır. Bahsi geçen çöküşü durdurmak için başvurulan çarelerden biri, Fransa'da ortaya çıkan, toplum ve devletin yapısı nasıl olmalıdır? Sorusuna çözüm arayan Solidarizm(Dayanışmacılık) fikir akımıdır. Bu fikir akımı Fransa'da etkili olduğu gibi Osmanlı Devleti ve birçok ülkede kendine taraftar bulmuştur. XIX. Yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti'nde meydana gelen reform hareketlerinde Fransa, örnek alınan bir ülke olmuştur. Bundan dolayı Fransa'da ortaya çıkan Solidarizm kısa bir süre sonra Osmanlı/Türk aydınlarının fikri yapısını etkilemiştir. Solidarizmin, dinsel, etnik, mezhep vb. birçok çeşidine bahsi geçen dönem dünyasında rastlanmaktadır. Osmanlı Devleti'nin son dönemine damgasını vuran, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin fikri alt yapısının şekillenmesinde Solidarizmin etkisi büyük olmuştur. Kuruluş aşamasında Türkiye Cumhuriyeti'nin fikri alt yapısının şekillenmesinde de Solidarizmin etkisini görmek mümkündür. Cumhuriyetin ilk yıllarında Solidarizmin ilke edindiği fikirlerin, sosyal ve devlet hayatında ihtiyacı tam olarak akımı olarak karşılamadığı anlaşıldığından, Korporatizmin(devlet ve toplum hayatında işbirliği) ilkelerine de başvurulmuştur. Böylece yeni cumhuriyetin fikirsel alt yapısı, Solidarist Korporatizm olarak kendini göstermiştir. Bu fikirsel alt yapı, sosyal yapı ve devletin işbirliği halinde kalkınması hedeflenmiştir. Bu çalışmada, Solidarizm ve Korporatizm fikir akımlarının, Osmanlı Devleti ve aydınları üzerinde olan etkisi açıklanmıştır. Bu akımların, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk döneminde, devlet ve sosyal yapının düzenlenmesinde yapılan anayasal çalışmalara olan katkısı incelenmiştir

REFLECTION OF SOLIDARIST CORPORATISM TO THE TURKISH SOCIAL LIFE IN THE TRANSITION PERIOD FROM THE OTTOMAN STATE TO THE REPUBLIC

As of the second half of the 19th century, Ottoman/Turkish intellectuals sought ways to stop the decadence that was taking place in the State and in the social structure. One of such remedies was the movement of idea called Solidarism which emerged in France and sought an answer to the question “How the structure of society and the State should be like?” Having been influential in France, the movement also found followers in the Ottoman State and in many other countries. France was taken as an exemplary in the reform movements that took place in the Ottoman State as of the 19th century. Therefore, Solidarism influenced the ideas of the Ottoman/Turkish intellectuals soon after its emergence in France. Various types of Solidarism including religious, ethnical, sectarian ones etc. could be found in the mentioned period. Solidarism was also very influential in the shaping of the “intellectual infrastructure” of the İttihat ve Terakki Cemiyeti (Committee of Union and Progress) which made its mark in the last era of the Ottoman State. It is also possible to observe the same influence in the shaping of the intellectual infrastructure of the Turkish Republic in its establishment period. As it is understood in the first years of the Republic that the ideas adopted by Solidarism did not fully meet the need in the social life and in the State, the principles of Corporatism (cooperation in the State and social life) were also appealed. Thus the ideological infrastructure of the new republic expressed itself as Solidarist Corporatism. This ideological infrastructure targeted the cooperative development of the social structure and the State. This study explains the influence of the Solidarism and Corporatism movements on the Ottoman State and its intellectuals. The study examines the contribution of these movements to the constitutional works that were carried out for organizing the State and the social structure in the first years of the Republic of Turkey

PDF

___

AKPOLAT, Yıldız, Osmanlı’da Kadın Dergileri ve Sosyoloji Dergileri, Fenomen Yayıncılık, Ġstanbul 2004.
AKYOL, Taha, Ama Hangi Atatürk, Doğan KitapYayıncılık, Ġstanbul 2008.
ALP, Tekin, “Yeni Ġstikamet Ġstikrazı”,Yeni Mecmua, XXXX, 18 Nisan 1918, s. 264.
ARSLAN, Zehra, “Ağustos 1909 Tarihli Cemiyetler Kanunu Üzerinde Meclis-i Mebusan’da Yapılan Müzakereler ve Cemiyetlerin Yapılanmasında ittihat ve Terakki Örneği”,Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of İnternational Social Research), Volume 3/11, (ss. 57–72).
Atatürk’ün Okuduğu Kitaplar, (Ed: Recep Cengiz), Anıtkabir Derneği Yayınları, Ankara 2001.
AVCIOĞLU, Doğan, Türkiye’nin Düzeni, Dün -Bugün-Yarın, Bilgi Yayınevi, Ankara 1969.
AYDIN, Ertan, The Peculiarities Of Turkish Revolutionary Ġdeology Ġn The 1930s: The Ülkü Versıon Of Kemalism 1933–1936, Bilkent Universty, the Department of Political Science and Public Administration, (BasılmamıĢ Doktora Tezi) Ankara, 1993.
BABAN, Feyzi, “Türkiye’de Cemaat, VatandaĢlık ve Kimlik”, (Der: Fuat Keyman-Ahmet Ġçduygu), Küreselleşme, Avrupalılaşma ve Türkiye’de Yurttaşlık, Bilgi Üniversitesi Yayınları, Ġstanbul, 2009.
BATTAL, Abdullah, Rus İhtilalinden Hatıralar, Ġstanbul 1968.
BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Haz: Ahmet KayuĢ), YKY, Ġstanbul 2006.
BORATAV, Korkut, “Devletçilik ve Kemalist Ġktisat Politikaları, (Der: Nevin ÇoĢar), Türkiye’de Devletçilik, Bağlam Yayınları, Ankara s. 115. (ss.115–142)
BOSTANCI, Metin, Cumhuriyeti Anlamak, TimaĢ Yayınları, Ġstanbul 2008.
BOURGEOIS, Leon, Solidarité, Armand Colin etCie, Paris 1896.
BULAÇ, Ali, Modern Ulus Devlet, Ġz Yayıncılık, Ġstanbul 1995.
ÇAĞLAR Keyder, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2005.
DURKHEİM, Emile The Division of Labour in Society, Macmillen Press, China 1984.
DURU, Kazım Nami, Ziya Gökalp, Milli Eğitim Basımevi, Ġstanbul 1949.
GEORGEON, Françoıs, Osmanlı-Türk Modernleşmesi( 1900–1930), (Çev: Ali Berktay), YKY, Ġstanbul 2009.
GÖKALP, Ziya, Türkçülüğün Esasları, (Haz: M. Ünlü-Y. Çotuksöken), Ġnkılâp Kitabevi, Ġstanbul 2004.
GÜLMEZ, Mesut, Türkiye’de Çalışma İlişkileri(1936Öncesi), TODAĠE, Ankara 1991.
İNSEL, Ahmet, Türkiye Toplumunun Bunalımı, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2009.
JOSEPH Emmanuel Sieyes, Üçüncü Sınıf Nedir?, (Çev: Ġsmet Birkan), Ġmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2005.
KADIOĞLU, AyĢe, Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi, Metin Yayınları, Ġstanbul 1999.
KAHRAMAN, Hasan Bülent, Türk Siyasetinin Yapısal Analizi 1920–1960, C. II, Agora Kitaplığı, Ġstanbul 2010.
KARAÖMERLİOĞLU, Asım, Orada Bir Köy Var Uzakta, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2006.
KARASİPAHİ, Sena, Muslims in Modern Turkey, Kemalizm, Modernism and Revolt Of The İslamic İntellectuals, I.B. Tauris, New York 2009.
KONGAR, Emre, Türk Toplum Bilimcileri, Remzi Kitabevi, Ġstanbul 1982.
KÖKER, Levent, Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, ĠletiĢim Yayıncılık, Ġstanbul 2007.
MAHİROĞLU, Adnan, Cumhuriyet’ten Günümüze Türkiye’de İşçi Sendikacılığı, Kitabevi Yayınları, Ġstanbul 2005.
MAKAL, Ahmet, Ameleden İşçiye; Erken Dönem Cumhuriyet Emek Tarihi Çalışmaları, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2007.
MAKAL, Ahmet, Osmanlı İmparatorluğunda Çalışma İlişkileri, Ġmge Kitabevi, Ankara 1997.
MAKAL, Ahmet, Türkiye’de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri (1946–1963), Ġmge Yayınevi, Ankara 2002.
MARDİN, ġerif, “19.yy’da DüĢünce Akımları ve Osmanlı Devleti”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. II, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 1985, s. 342 (342–351).
MARDİN, ġerif, Türk Modernleşmesi, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2005.
OĞUZMAN, Kemal, 931 Sayılı Yeni İş Kanunun Özellikleri, Sulhi Garan Yayınları, Ġstanbul 1968.
ÖKÇÜN, Gündüz, İktisat Tarihi Yazıları, Sermaye Piyasası Kurulu, Ankara, 1997.
ÖZTEN, Gürkan, “Korporatizm, Özgürlükten Yoksun Bir Üçüncü Yol Vaadi”, (Der: Birsen Örs), 19. Yüzyıldan 20.Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, Bilgi Üniversitesi Yayınları, Ġstanbul 2010.
PARLA, Taha, Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, Deniz Yayınları, Ġstanbul 2009.
PHİLİP Smith, Kültürel Kuram, Babil Yayınları, Ġstanbul 2005
SEVİM, Ali ve Diğerleri, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C. II, AAM, Ankara 2006.
STJERNØ, Steinar, Solidarity İn Europe, Cambridge University Press, New York 2004.
TAHA Parla, Kemalizm, Tek Parti İdeolojisi ve CHP’nin Altı Oku, Deniz Yayınları, Ġstanbul 2008.
TEZEL, Yahya S., Cumhuriyet Döneminin İktisat Tarihi, Tarih Vakfı Yayınları, Ġstanbul 2000.
TOPRAK, Zafer, “Halkçılık Ġdeolojisinin OluĢumu”, Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları 1923–1938, Ġktisadi ve Ticari Ġlimler Akademisi Mezunları Derneği, Ġstanbul 1977, (13–31).
TOPRAK, Zafer, “Osmanlı Devlet’inde UluslaĢmanın Toplumsal Boyutu: Solidarizm”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. II, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 1985, s. 377.
TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler, C.I, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 1998.
TÜRKDOĞAN, Orhan, Sosyal Hareketin Sosyal Sosyolojisi, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, Ġstanbul 2004.
TÜRKÖNE, Mümtaz’er, Siyaset, Lotus Yayınları, Ankara 2006.
YALMAN, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C. I, Rey Yayınları, Ġstanbul 1970.