Divan şiirinden örneklerle mübalağa sanatının mizahla ilişkisi

Mizah pek çok alanda olduğu gibi edebiyatta da en önemli konulardan biridir. Mizah yazar ve şairleri, ister gülmece isterse yergi nitelikli olsun, mizah yaparken bazı yöntem ve araçlara başvurmuşlardır. Bu yöntem veya araçlardan biri de mübalağadır. Bu çalışmada divan şairlerinin şiirlerinde mübalağa sanatı içeren beyitlerden örnekler seçilerek bu sanatın mizah ile ilişkisi değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla, söz konusu örnek beyitlerin tespiti için 15. ve 18. yüzyıllar arasında yaşamış 15 şairin divanı taranmıştır. Ayrıca başka kaynaklarda rastlanan beyitlerden de örneklere yer verilmiştir. Hükümdar ve diğer devlet büyüklerinin, sevgilinin, âşığın nitelikleri, şairlerin şairlikleri, mevsim tasvirleri, devlet büyüklerinin kasırları ve diğer bina tasvirleri ile şairlerin bazı durumlara ilişkin tutumlarının mübalağalı biçimde anlatıldığı beyit örnekleri kendi içinde gruplandırılarak, bu beyitlerde mübalağanın niteliği ve ortaya çıkan mizah üzerinde durulmuştur.

Relationship between Humour and hyperbole with examples from divan poetry

Humour is one of the most important subjects in also literature as it is in many other fields. Humour writers and poets use some methods and tools, either comical or satirical, while they write humour. One of those methods and tools is hyperbole. As a result, exaggeration which is used in daily language and takes over a basic function in humour formation is also a literary device at the same time. In this paper, the relationship between device and humour has been tried to be evaluated through examples of beyits providing hyperbole art in poems of divan poets. For this purpose, divans of fifteen poets who lived in between 15th and 18th centuries have been scanned for the detection of beyit examples in question. In addition, the beyits found in other works have been given place. Features of exaggeration and humour coming out in the beyit examples in which padishas’ and men of states’, lover’s and the beloved one’s characteristics, poets’ poetry, descriptions of season, state officers’ manor houses, descriptions of building and poets’ attitudes towards some situations are mentioned in an exaggerated way, have been focused by classifying these beyits within themselves.

PDF

___

AHMET CEVDET PAŞA (2000). Belâgat-ı Osmâniyye, (Haz.: Turgut Karabey-Mehmet Atalay), Ankara: Akçağ Yayınları.
AKKUŞ, Metin (1993). Nef’i Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
AKYÜZ, Kenan vd. (1958). Fuzuli-Türkçe Divan, Ankara: İş Bankası Yayınları.
ARSLAN, Mehmet ve AKSOYAK İsmail Hakkı (1994). Haşmet Külliyatı: Divan, Senedü'ş-şuarâ, Vilâdet-nâme (Sur-nâme), İntisabü'l-mülk (Hab-nâme), Sivas: Dilek Matbaası.
BANARLI, Nihad Sami (1997). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, 2 C., İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
BİLGEGİL, M. Kaya (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgât), İstanbul: Enderun Kitabevi.
BİLKAN, Ali Fuat (1997). Nâbî Dîvânı, 2 C., İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
BOZTEPE, Halil Nihat (1338-40). Nedim Divanı, İstanbul: İkdam Matbaası.
COŞKUN, Menderes (2007). Sözün Büyüsü Edebi Sanatlar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
AVUŞOĞLU, Mehmed ve TANYERİ M.Ali (1987). Zati Divanı (Edisyon Kritik ve Transkripsiyon) Gazeller Kısmı, C. III, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
ÇİFTÇİ, Hasan (1998), “Klâsik İslâm Edebiyatında Hiciv ve Mizah” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S.10, Erzurum:139-162.
ÇİFTÇİ, Hasan (1999), “Klâsik İslâm Edebiyatında Hiciv ve Mizahın Yöntemleri” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 11, Erzurum:173-182.
DİLÇİN, Cem (1995). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
FESÂÎ ,Mansûr (1373). Envâ’-ı Şi’r-i Fârsî, Şiraz.
GÖLPINARLI, Abdülbâki (2004). Nedim Divanı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
GÜRER, Abdülkadir (1993). Şeyh Galip Divanı: İnceleme-Metin, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
GÜVEN, Hikmet Feridun (2007). “Klasik Türk Edebiyatında Hiciv ve Mizah”, Türk Edebiyatı Tarihi, C. 2, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları:578-587.
HALEBÎ, Ali Asger (1364). Mukaddimeî ber Tanz u Şûhî-tab’î der Îrân, Tahran.
İPEKTEN, Haluk (1970). Naili-i Kadim Divanı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları. KAPLAN, Mahmut (1996). Neşatî Divanı, İzmir: Akademi Kitabevi.
KAVRUK, Hasan (2001). Şeyhülislâm Yahyâ Divânı (Tenkitli Metin), Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
KORTANTAMER, Tunca (2007). Temmuzda Kar Satmak: Örnekleriyle Geçmişten Günümüze Türk Mizahı, Ankara: Phoneix Yayınevi.
KÜÇÜK, Sabahattin (1994). Bâkî Divanı (Tenkitli Basım), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
LEVEND, Agâh Sırrı (1998). Türk Edebiyatı Tarihi, C.I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
MACİT, Muhsin (1994). Nedim Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
MAZIOĞLU, Hasibe (1992). Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik, Ankara: Akçağ Yayınları.
OKÇU, Naci (tarihsiz). Şeyh Gâlib Dîvânı, TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr, (ET: 12.06.2011)
ONAY, Ahmet Talat (1993). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, hzl. Cemal Kurnaz, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
PAKALIN, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, 3 C., İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
SARAÇ, M.A. Yekta (2002). Emrî Divanı, İstanbul: Eren Yayıncılık.
SARAÇ, M.A. Yekta (2007). Klâsik Edebiyat Bilgisi-Belâgat, İstanbul: 3 F Yayınevi.
SHAFİ, Mohammad (1964). “Örfî”, C.9, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 481-82.
TARLAN Ali Nihat (1945). Hayâlî Bey Dîvânı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
TARLAN, Ali Nihat (1966). Ahmet Paşa Divanı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
TARLAN, Ali Nihat (1997). Necâtî Beg Divanı, 2. baskı, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
ÜZGÖR, Tahir (1991). Fehîm-i Kadîm: Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
YATMAN, Mustafa (1989). Osmanzade Tâib Divanı’ndan Seçmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
YILDIZ, Ayşe (2010). “Klasik Türk Edebiyatında „Neheng‟ Kelimesi Üzerine”, Erdem Dergisi, S.56, Ankara: 179-195.
YORULMAZ, Hüseyin (1989). Koca Râgıb Paşa Dîvânı (Araştırma ve Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.