Əhdi Bağdadinin «Gülşəni-Şüəra»sinin elmi-tənqidi mətni

Ahdi Bağdadi’nin Gülşen-i Şuara adlı eseri Azerbaycan Türkçesinde yazılmış ilk şairler tezkiresi olduğu gibi Azerbaycan edebiyatı tarihinde de önemli bir yere sahiptir. Tezkire h.971/1563 yılında tamamlanmıştır. Ahdi bu tarihte yazdığı tezkiresini üç ravzaya ayırmıştır. H.1001/1592 senesinde tezkireci eserini yeniden gözden geçirerek eserine bir ravza daha ilave etmiştir. Ahdi tezkiresi M. Bayırı, İ. Hikmet, Ö. F. Akün, H. Araslı, A. Musabeyli, V. Feyzullayeva vd. araştırmacılar tarafından çalışılmıştır. Türk edebiyatı tarihi için değerli kaynaklardan sayılan Gülşen-i Şuara’nın 17 nüsha esasında ilmi-tenkidi metni Dr. Süleyman Solmaz tarafından hazırlanmış ve 2005 yılında yayımlanmıştır. Kitapta önce Ahdi’nin hayatı, sanatı ve edebî kişiliği değerlendirilmiş, Gülşen-i Şuara’nın dili ve üslubu, kaynakları hakkında bilgi verilmiş, daha sonra nüsha tavsifleri yer almıştır. Tezkirenin tenkitli metni 17 nüsha esasında hazırlanmıştır ve 381 şairin biyografisini kapsamaktadır. Çalışmamızda Ahdi Bağdadi’nin Gülşen-i Şuara’sı tanıtılacaktır.

The scientific-critical text of Ahdi Baghdadi’s tadhkira Named Gulshani-shuara

Ahdi Baghdadi’s “Gulshani-shuara” is the first tadhkira of poets in Azeri Turkish. The primary variant of “Gulshani-shuara” consisted of a “mukaddima” (introduction), three “rawdha” (garden), a khatima (conclusion) and was completed in A.H. 971 / A.D. 1563-1564. But in A.H. 1001 / A.D. 1592-1593 Ahdi added the fourth “rawdha” to his tadhkira. “Gulshani-shuara” was investigated by M.H.Bayiri, I.Hikmat, A.Musabeyli, O.F.Akun, J.S.Robinson, V.Feyzullayeva and others. Turkish scholar Suleyman Solmaz prepared a detailed scientific research on Ahdi Baghdadi and compiled the excellent scientific-critical text of “Gulshani-shuara”. His work was published by Ataturk Kultural Centre in 2005. In this book S.Solmaz at first gives valuable information about Ahdi’s life, personality and activity, analyzes the specific characteristics of “Gulshani-shuara”. Then he presented the scientific-critical text of Ahdi’s tadhkira. This text based on 17 manuscripts and included 381 poets. 147 persons of these poets mentioned only in “Gulshani-shuara”.

PDF

___

Ahdi ve Gülşen-i şuarası (İnceleme-metin), (Haz.: Süleyman Solmaz), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Ankara 2005.
AKÜN Ömer Faruk, “Ahdi”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul, 1988, s. 512.
BAYIRI Mehmet Halit, “Bağdatlı Ahdi”, Azerbaycan Yurt bilgisi dergisi, 1933 haziran, Yıl 2, S: 18, s. 264-267.
BEYANİ, Tezkiretüş-şuara, (Haz.: İbrahim Kutluk), TDK Yay., Ankara 1997.
ROBİNSON Ceyms Stüart, “Əhdi Bağdadinin «Gülşəni-şüəra» təzkirəsi”, Çev.: T.Bağırzadə, F.Hüseynov, «Şərq» tərcümə toplusu, S: 3 (2006), s. 173-182.
GÜLER Zülfikar, “Ahdi ve Gülşen-i şuara biblografiyası ve yayımlanmamış şiirleri” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S: 1-2, s. 107-119.
İSMAYIL Hikmət, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. C.1. Bakı 1924.
FEYZULLAYEVA Vəcihə, “Əhdi Bağdadi və onun «Gülşəni-şüəra» təzkirəsi”, Ədəbiyyat məcmuəsi, 2000, s.198-205.
FEYZULLAZADƏ Vəcihə, “Əhdi Bağdadinin şeir yaradıcılığı (şairin nəzirələri)”, Filologiya məsələləri, 2003, S. 1, s. 14-20.
XIDIROV Cavanşir, İraq türkmanları, Azərnəşr, Bakı 1993.
İSEN Mustafa, Mustafa Ali, Künhül-ahbarın tezkire kısmı, (Haz.: Mustafa İsen), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Ankara 1994.
İSEN Mustafa, Tezkireden biyografiye, Kapı, İstanbul 2010.
KILIÇ Filiz, Aşık Çelebi Meşairüş-şuara, 3 c., İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 2010.
KINALIZADE Hasan Çelebi, Tezkiretüş-şuara, (Haz.: İbrahim Kutluk), C..I-II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara: 1978-1989.
MAZIOĞLU Hasibe, “Ahdi Bağdadi ve şiirleri” Türk dili araştırmaları Yıllığı Belleten, 1978-1979, s. 95-150.
MUSALI Vüsale, “Gülşen-i şuaraya göre Istanbulun edebi muhiti”, YOM (Türk dünyası medeniyet dergisi), Bakı-İstanbul, noyabr, 2008, s.104-116.
MUSALI Vüsale, “Ahdi Bağdadi tezkire’sinde İstanbul ve İstanbullu şairler”, I Uluslararası Türk Edebiyatında İstanbul sempozyumu bildirileri, 3-5 Nisan 2008, Beykent Üniversitesi, İstanbul 2009, s. 809 – 822.
MUSABƏYLİ Azadə, Ruhi Bağdadi: mühiti, həyatı, poetikası və Divanı (əlyazma qaynaqları əsasında), Nurlan, Bakı, 2005, s.102.
MUSAYEVA Azadə və MUSAYEV Cavid, Bağdadda yaranan Azərbaycan ədəbiyyatı, Azərnəşr, Bakı 1997.
MUSAYEVA Azadə, Əlyazma kitabı və XV-XVI əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı: problemlər, araşdırmalar, Nurlan, Bakı 2002.
MUSAYEV Cavid, İraqda yaranmış Azərbaycan təzkirəsinin əlyazması, “Maarifçi”, 24 sentyabr 1997.
RİYAZİ, Riyazüş-şüəra, Nurosmaniyə Kitabxanası, 3724.
ROBİNSON James Steward, “Ahdi and His Biographies of Poets" Iran and Islam, Edinburgh, 1971.
SOLMAZ Süleyman, „Gülşen-i Şuarada yeni tertipler ve bu tertiplerin şair biyografisine kazandırdıkları” Prof. Dr. Mustafa İsen adına Uluslararası Klassik Türk edebiyatında Bi-yografi sempozyumu, Proqram ve bildiri özetleri,. 6-8 mayıs 2010, Nevşehir Ünivüesitesi, 2010, s. 37-38.
ROBİNSON Stüyart Djon, “Axdi i eqo bioqrafiya poetov” Çev.: T. Baqirzade, F.Quseynov, “Elm”, 29 aprel 2006.