Türk Siyasal Hayatında Anayasa Yargısı-Siyaset İlişkisi: Türk Anayasa Mahkemesi Üzerinden Bir Değerlendirme

Anayasa mahkemeleri, genellikle siyasal alan ile ilişkili meselelerde tarafsız olamama ya da yetki sınırlarını aşma gibi gerekçelerle eleştirilmektedir. Bağımsız ve tarafsız olmaları yönündeki genel kanaat ve değerlendirmeler, anayasa mahkemelerinin siyasal hayattaki aktivizminin sorun teşkil ettiği iddiasını desteklemekte ve bu durum da eleştirilerin üzerinde konumlandığı alanlardan biri olarak okunabilmektedir. Böylelikle anayasa mahkemelerinin siyasal sistem içindeki konumu üzerine odaklanan tartışma ve eleştiri alanları, anayasa yargısı ve siyaset arasındaki ilişkinin meşruluğunun ölçüldüğü ve yetki alanlarının belirlenme çabalarının cereyan ettiği düzlemleri oluşturmaktadır. Buradan hareketle, öncelikle Türkiye’de anayasa yargısı ve siyaset kurumları arasındaki ilişkiye odaklanan çalışma, Türk Anayasa Mahkemesinin çıktılarını-kararlarını- diğer ifadeyle Türk siyasal hayatına etkilerini analiz ederek tartışma ve eleştiri alanlarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca anayasa mahkemelerinin ortaya çıkışı ve gelişimi hakkındaki kuramsal açıklamalara değinmesiyle de ilgili alan yazındaki tartışmaları Türkiye özelinde incelemektedir. Çalışma Türk Anayasa Mahkemesinin çalışmada irdelenen ilgili yıllarda anayasa yargısı teorisi doğrultusunda siyasal iktidarı vatandaşlar lehine sınırlayan değil bizatihi siyasal alanı “ötekisine” kapatan anlayışla faaliyet gösterdiğini siyasi parti kapatma davaları üzerinden savlamaktadır. Mahkemenin siyasal alanla girdiği bu ilişki, ortaya çıkışının gerekçeleri, yapısal özellikleri ve siyasal hayattaki çıktılarına atıfla açıklanmaktadır. Son olarak çalışmada, kurulmasında rol oynayan resmi ideolojinin ve Türk bürokratik elitinin güvenlik kaygılarının Anayasa Mahkemesinin yapısal özelliklerini ve siyasal hayata etkilerini şekillendirdiği ve Anayasa Mahkemesinin uzun bir süre rejimin güvenliğini garanti altına alma işlevi üstlendiği belirtilmektedir.

The Constitutinal Jurisdiction-Politics Relations in Turkish Political Life: An Evaluation throughThe Turkish Constitutional Court

Constitutional courts are often criticized for not being impartial or exceeding their jurisdictional authority in matters related to the politics. The general views and evaluations requiring the constitutional courts to be independent and impartial have also supported the claim that courts’ activism in political life poses problems, and those claims can be read as one of the grounds on which the criticisms are placed. Thus, the areas of discussion and criticism focusing on the position of the constitutional courts in political system also generate the ground that the legitimacy of relationship between politics and constitutional jurisdiction is measured and the efforts to determine the jurisdictional authoity take place. Hence, the study which primarily focuses on the relationship between constitutional jurisdiction and politics in Turkey, aims to specify the areas of discussion and criticism by analyzing the outputs of the Turkish Constitutional Court. It also deals with discussions specific to Turkey in the relevant literature by addressing the theoretical explanations about the emergence and development of the constitutional courts. The main argument of this study claims that the Court has operated as an institution restraining its “other” from political sphere from its foundation years to the end of the twientieth century, although constitutional jurisdiction theory requires limiting the political power in favor of citizens on the basis of rule of law. Those outputs of the Court related with politics are explained by using of its founding logic, structural characteristics and political outputs. After all, this study advocates that official ideology as its founder and safety concerns of Turkish bureaucratic elite have mainly shaped the structure of the Court and its impacts on political life. In addition, the Court have taken protecting regime’s security on as a duty quite a while

PDF

___

1876 Kânûn-ı Esâsî. https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/onceki-anayasalar/ 1876-k%C3%A2 n%C3%BBn-i-es%C3%A2s%C3%AE/
Anayasa Mahkemesi (2020). Mahkeme/tarihi. https://www.anayasa.gov.tr/tr/ mahkeme/tarihi/1/
Arslan, Z. (2005a). Anayasa ve meşruluk sorunu. Ed: Adnan Küçük, Selahaddin Bakan & Ahmet Karadağ. 21. yüzyılın eşiğinde Türkiye’de siyasal hayat I. cilt (27-39). Aktüel Yayınları.
Arslan, Z. (2005b). Anayasa teorisi. Seçkin Yayıncılık.
Barnett, Randy E. (2003). Constitutional legitmacy. Columbia Law Review, 103(1), 111-148. https://doi.org/10.2307/1123704
Bila, H. (1999), CHP 1919-1999. Doğan Kitap.
Bulut, Y. (2005). Milli devlet ilkesi açısından siyasi partilerle ilgili yasaklamalar. Ed: Adnan Küçük, Selahaddin Bakan, & Ahmet Karadağ. 21. yüzyılın eşiğinde Türkiye’de siyasal hayat I. cilt (493-516). Aktüel Yayınları.
Dede, K. (2014). Anayasal yargının demokratik meşruiyeti: eleştiri ve yanıtlar üzerine bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(1), 125-148.
Dikmen Caniklioğlu, M. (2008). Hukuk devletinde siyasi iktidar ve yargının karşılıklı konumuilişkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 9-58.
Doğan, L. (1984). Türkiye’de anayasa yargısının konumu ve işlevi. Amme İdaresi Dergisi, 17(3), 3-27.
Erdoğan, M. (2001). Siyasi partiler, devlet ve demokrasi. Liberal Düşünce, 6(22), 59-66.
Erdoğan, M. (2003). Anayasal demokrasi. Siyasal Kitapevi.
Eroğul, C. (2012). Siyaset. Haz: Gökhan Atılgan & E. Atilla Aytekin. Siyaset bilimi: kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler (17-28). Yordam Kitap.
Fallon, Richard H. (2005). Legitimacy and the constitution, Harvard Law Review, 118(6), 1787- 1853. https://www.jstor.org/stable/4093285
Gözler, K. (2006). Anayasa yargısının meşruluğu sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(3), 131-166.
Gözler, K. (2011). Anayasa hukukunun genel teorisi. Ekin Yayınları.
Göztepe, E. (2012). Anayasa yargısının meşruluğu. Haz: Ece Göztepe & Aykut Çelebi. Demokratik anayasa (348-417). Metis Yayınları.
Güveyi, Ü. (2012). Anayasa yargısı ve demokrasi İlişkisi. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(3), 136-162.
Hepaksaz, E. & Akdemir, T. (2010). Türkiye’de yeni anayasa tartışmalarının ve 1982 Anayasası’nın vergisel hükümlerinin toplumsal sözleşme teorisi açısından değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 119-147.
Heywood, A. (2007). Siyaset. Ed: Buğra Kalkan, Çev: B. Berat Özipek, Bican Şahin, Mete Yıldız, Zeynep Kopuzlu, Bahattin Seçilmişoğlu, & Atilla Yayla. Adres Yayınları.
Heywood, A. (2018). Siyasetin ve uluslararası ilişkilerin temel kavramları. Çev: Fahri Bakırcı. BB101 Yayınları.
Hirschl, R. (2004). Towards juristocracy: the origins and consequences of new constitutionalism. Harvard University Press.
Işık, H. M. (2012). Anayasa Mahkemesinin kararlarında devletin resmi ideolojisi. Adalet Yayınevi.
Kabaoğlu, İ. Ö. (1994). Anayasa yargısı. İmge Kitabevi.
Kaya, S. B. (2012). Anayasa Mahkemesi’nin laiklik ve bölünmez bütünlük ilkeleri ve hegemonik koruma tezi ekseninde siyasi partilere yaklaşımı ve çağdaş çoğulcu demokrasilerde siyasi partilerin önemi. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 122, 9-46.
Kıratlı, M. (1966). Anayasa yargısında somut norm denetimi: itiraz yolu. Ankara Üniversitesi S.B.F. Yayınları.
Kışlalı, A. T. (1987). Siyaset bilimi. Ankara Üniversitesi Basın-Yayın Yüksekokulu Yayınları.
Küçük, A. (2005). Siyasi partilerin yasaklanması meselesi ve Türkiye’de siyasi partilere ilişkin yasaklamalar rejimi. Ed: Adnan Küçük, Selahaddin Bakan, & Ahmet Karadağ. 21. yüzyılın eşiğinde Türkiye’de siyasal hayat I. cilt (431-492), Aktüel Yayınları.
Mısır, M. B. (2012). Siyaset bilimi ve hukuk. Haz: Gökhan Atılgan & E. Atilla Aytekin. Siyaset bilimi: kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler (451-462), Yordam Kitap.
Lessnoff, M. (1986). Social contract. Palgrave Macmillan.
Roskin, M. G., Cord, R. L., Medeiros, J. A., & Jones, W. S. (2015). Siyaset bilimi: bir giriş. Adres Yayınları.
Sevinç, M. (2012). Anayasa. Haz: Gökhan Atılgan & E. Atilla Aytekin. Siyaset bilimi: kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler (183-205). Yordam Kitap
Onar E. (2003). Kanunların anayasaya uygunluğunun siyasal ve yargısal denetimi anlamında ülkemizde öncüler.
Özbudun, E. (2005). Anayasa yargısı ve demokratik meşruluk sorunu. Ed: Ozan Ergül. Demokrasi ve yargı (336-351). Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
Özbudun, E. (2012). Türkiye’de anayasa yargısının doğuşu: 1961 Anayasası üzerindeki kurucu meclis görüşmeleri. Liberal Düşünce, 17(68), 5-18.
Özbudun, E (2014). Türk anayasa hukuku. Yetkin Yayınları.
Öztürk, F. (2014). Karşılaştırmalı anayasa yargısında politik sorun ve yargısal aktivizm doktrini: anayasal yargı denetimi gerekli mi?. Beta Basım Yayım.
Tanör, B. (1991). İki anayasa. Beta Basım Yayım Dağıtım.
Tuğluoğlu, F. (2017). CHP’nin 14. Kurultayı ve İlk Hedefler Beyannamesi. Atatürk Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 15(60), 277-310.
Tuncel, G. & Bakan, S. (2013). Türkiye’de demokrasinin aksak ayağı: muhalefet. The Journal of Yaşar University, 8(31), 5341-5370.
Tunç, H. (1997). Karşılaştırmalı anayasa yargısı. Yetkin Yayınları.
Ünsal, A. (1980). Siyaset ve anayasa mahkemesi (“siyasal sistem teorisi açısından Türk Anayasa Mahkemesi). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası. https://www.mevzuat.gov.tr /MevzuatMetin/1.5.2709.pdf

Turkish Studies - Economics, Finance, Politics-Cover

ISSN: 2667-5625
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ