HADİS TENKİDİ VE TAYYİB OKİÇ

1902 yılında Bosna’da doğan Muhammed Tayyib Okiç,ilköğrenimini 1913, orta öğrenimini 1916 tarihinde tamamlamıştır.1920 yılında Okruzna Medresesinden, 1925 yılında İslâm Hukuku veİlahiyât mektebinden mezun olmuştur. Pek çok dil bilen Okiç, 1945yılında Türkiye’ye iltica etmiştir. Çeşitli üniversitelerde ders vermiş, çoksayıda talebe yetiştirmiş, çeşitli eserler yazmış ve 1977 yılında vefatederek Saraybosna’da defnedilmiştir. Kritik kelimesi, eleştirmek, tenkitetmek, kusurlu görmek ve benzeri anlamlar için kullanılmaktadır.Hadis ilminde, kritik kelimesinin karşılığı tenkittir. Tenkid kelimesi,herhangi bir şeyin iyisini kötüsünden ayırmak, ayıklamak için gözdengeçirmek ve bir şeyin kusurunu tespit etmek için kullanılan bir isimdir.Hadis usulüne göre tenkid ise, herhangi bir hadisin sıhhat derecesinitespit etmek için senet ve metnini incelemeye tabi tutmaktır. Yani sahihhadisleri zayıf hadislerden ayırmak, ravilerin güvenilir veya güvenilmezoldukları kanaatine varmaktır. Bir hadisin senedi yoksa onun hadisolma ihtimalini araştırmaya gerek görülmemiştir. Bir hadisin senedizayıf veya mevzu ise, o hadisin metni sahih olsa bile, sağlam olarakkabul edilmez. Bununla beraber sadece senedin sıhhatini ölçü alıpmetni de buna dayanarak sahih kabul etmek doğru değildir. Çünküsenedin sahihliği, her zaman metnin sahihliğini gerektirmez. Hadis hemsened hem de metin açısından hadis kriterlerine uygunsa, o hadissahih kabul edilir. Şayet hadisin metni hadis kriterlerine uygun değilse,o hadisin isnadı sahih olsa bile, zayıf kabul edilir ve delil olarakkullanılmaz. Okiç, hadis tenkidinin, hadis uydurma faaliyetlerine karşıgerekli bir tedbir olduğunu ileri sürerek, hadis kritiğinin gerekliliğinişöyle dile getirmiştir: “Hadislerin gerek itikadata gerekse muamelatataalluk etmelerinden dolayı bunların, yalnız sahihlerini seçebilmekmaksadı ile ince tenkid usullerine başvurmak İslâmiyet’in genel menfaatleri hesabına son derece lüzumlu görülmüştür.” Ayrıca Okiç’egöre hadis kritiğinin başlangıcı, çok eskilere dayanmaktadır. Onun önesürdüğüne göre, hadis tenkit disiplininin, şifahi dahi olsa sahabedöneminden başladığına dair pek çok bilgi vardır. Örneğin Hz. Ali hadisnakledenlerden, rivayetlerinde doğru söylediklerine dair yeminetmelerini istemiştir. Buna göre sahabiler, ilk hadis münekkitleri olarakkabul edilebilir.

HADITH CRITIC AND TAYYIB OKIC

Tayyib Okiç born in 1902 in Bosnia, graduated his primary education in 1913 and his secondary education in 1916. He graduated from Okruzna Madrasa in 1920 and Islamic Law and Theology School in 1925. Okic, who speaks many languages, In 1945, he took refuge in Turkey. He lectured at various universities, trained many students, wrote various works and died in 1977 and was buried in Sarajevo. The word critical is used to see imperfect, criticize and so on. The word critical is mean criticize in the hadith science. The word criticism is a name used to distinguish the good from the bad, to review it for weeding, and to detect the flaw of something. The criticism according to the hadith method is to examine the ravi chain and text to determine the degree of accuracy of any hadith. In other words, to distinguish reliable hadiths from weak hadiths is to conclude that narratives are reliable or unreliable. If a hadith does not have a ravi chain, it is not necessary to investigate. If the ravi chain of a hadith is weak or relevant, even if the text of the hadith is reliable, it is not considered sound. However, it is not correct to take only the accuracy of the ravi chain and accept the text as reliable. Because the accuracy of the ravi chain does not always require the accuracy of the text. If the hadith meets the hadith criteria both in terms of ravi chain and text, that hadith is considered true. If the text of the hadith does not meet the criteria of the hadith, even if the hadiths actuality is authentic, it is considered weak and is not used as evidence. Okic argued that the criticism of hadith was a necessary precaution against the fabrication of hadiths and he said: “Because of the fact that the hadiths undertake both the rituals and transactions, it has been seen that it is extremely necessary to apply to the methods of fine criticism in order to select only the sahihs, in the account of the general interests of Islam.” Moreover, according to Okiç, the beginning of the hadith critique dates back to ancient times. According to him, there is a lot of information that the discipline of criticism of the hadith started even during the companions. For example, Holy Ali asked to them the hadiths to swear that they were telling the truth in their narrations. Accordingly, the Companions can be considered as the first hadith narratives.

PDF

___

Abbott, N. (1999). Hz. Muhammed’in Sevgili Eşi Ayşe, trc. Tuba Asrak Hasdemir, Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
Ahatlı, E. (2013). “Yahya b. Saîd el-Kattân”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (c. 43, ss. 262), İstanbul: Turkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Ahterî, Mustafa b. Şemsuddin el-Karahisârî. (1310), Ahterî Kebîr, İstanbul: Dersaadet.
Akalın, Ş. H. vdğ. (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aydınlı, A. (2012). Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Aynî, Bedruddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed (2002). Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l- Buhârî, (16 cilt), Beyrut: Dâru’l-Fikr.
Bağcı, H. M. (2004). Hadis Rivayetinde Sahabenin Kavrama ve Nakletme Sorunu, Ankara: İlâhiyât.
Bağcı, H. M.(2018). Hadis Tarihi ve Usulü, Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları.
Bağçivan, M. (2015). Kur’an Sünnet Bütünlüğünün Şer’i Delilleri, Yalova Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, s. 1, ss. 131-147, Yalova.
Bezmez, S. vdğ. (2007). Redhouse Büyük Elsözlüğü, İstanbul: SEV Matbaacılık ve Yayıncılık.
Buhârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğire. (tsz), el-Câmiu’s-Sahih, Beyrut: Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
Cürcânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyid eş-Şerif (1983). el-Muhtasar fî usûli’lhadîs, nşr. Fuâd Abdülmün‘im Ahmed, İskenderiye: Dârü’d-Da’ve.
Çakan, İ. L. (1993). Hadis Usûlü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas es-Sicistânî el-Ezdî (tsz.). Sünenü Ebî Dâvûd, thk. Muhammed Muhtiddin Abdülhamid, (4 cilt), İstanbul: el-Mektebetü’l-İslâmiyye.
Ebû Zehra, M. (tsz.). Usûlu’l-Fıkh, Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî.
Erul, B. (2007). Hz. Peygamber’in Bize Bıraktığ Mİras "Kitab ve Sünnet" Bırakıldığını İfade Eden Rivayetlerin Tedkiki, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, c. 7, s. 1, ss. 9-34, Samsun.
Erul, B. (2007). “Hadis ve Sünnetle İlgili Temel Problemler”, Kur’ân ve Hadis İlimleri, Ankara: ANKUZEM.
Ertürk, M. (2017). Metin Tenkidi, Ankara Fecr Yayınevi.
Emin, A. (1971). Fecru’l-İslâm, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Gürânî, Şemsuddin Ahmed b. İsmail b. Osman b. Muhammed (2008). “el-Kevserü’l-Cârî ilâ Riyâdi Ehâdîsi’l-Buhârî”, thk. Ahmed İzzu İnâye, (11 cilt), Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l- Arabî.
Halil B. Ahmed, el-Ferâhîdî (2003). Kitabu’l-Ayn, thk. Abdulhamid Hendâvî, (4 cilt), Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Hatiboğlu, İ. (2007). “Okiç”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (c. 33, ss. 336-338), İstanbul: Turkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali (2005). Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, (15 cilt), Beyrut: el- Mektebetu’l-Asriyye.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî (tsz.). Sünen, (2 cilt), Mısır: İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şurekâuh.
İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem (2014). Lisânu’l-Arab, (18 cilt), Beyrut: Dâru Sadr.
İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed.(tsz.). en-Neşr fî Kıraati’l-Aşr, thk. Muhammed Salim Muhaysin, Kahire: Matbaatu Mustafa.
İbnu’s-Salah, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman eş-Şehrezûrî. (1999). Mukaddimetu İbn Salâh fî Ulûmi’l-Hadis, Beyrut: Muessesetu’l-Kutubi’s-Sakafiyye.
Malik, Ebû Abdillah b. Enes (tsz.). el-Muvatta’, (2 cilt), Beyrut: Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
Kanaqi, B. (2017). “M. Tayyip Okiç ve Hadis İlmindeki Yeri”, Basılmamış Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Bursa.
Karacabey, S. (2013). Hadis Tenkidi, Bursa: Emin Yayınları.
Karakaş, A. (2015). “Oksidentalizmde Etik Değerler”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, Akader, s. 26, ss. 175-200, Diyarbakır.
Karakaş, A. (2018). Nabia Abbott ve Hadis’e Yaklaşımı, İstanbul: Ensar Neşriyat.
Karakaş, A. (2019). “Sahabe Döneminde Hadis Tenkidi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, ss. 1327-1343, Samsun.
Kastalanî, Şehâbuddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. (2012). İrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l- Buhârî, (15 cilt). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Kâsımî, M. C. (1987). Kavâidü’t-Tahdîs min Fünûni Mustalahi’l-Hadîs, thk. Muhammed Behcet el-Baytâr, Beyrut: Dârü’n-Nefâis.
Kattân, M. (1992). Mebâhis fî Ulûmi’l-Hadis, Kahire: Mektebetu Vehbe.
Kavaklı, A. (2016). İngiliz Oryantalist Nicholson’un Ortaya Çıkarıp Tanıttığı Tezkiretü’l-Evliyâ’ daki Tuhaflıklar, Eleştirel Bakış Dergisi, s. 1, ss. 8-22, Isparta.
Kırbaşoğlu, M. H. (1999). İslâm Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Kırbaşoğlu, M. H. (1993). İslâm Düşüncesinde Sünnet, Ankara: Fecr Yayınevi.
Kirmanî, Şemsuddin Muhammed b. Yusuf b. Ali b. Said (2010). Şerhu’l-Kirmânî alâ Sahîhi’l- Buhârî, (15 cilt), Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
Koçyiğit, T. (1992). Hadis Terimleri Sözlüğü, Ankara: Rehber Yayıncılık.
Luvis, Ma’lûf el-Yesûî. (1986). el-Muncid fi’l-Luğati ve’l-A’lâm, Beyrut: Daru’l-Meşrik.
Mâlik, Ebû Abdillah b. Enes (1994). el-Muvatta, Beyrut; Dâru’n-Nefâis.
Münâvî, A. (1938). Feyzu’l-Kadîr Şerhu’l-Camii’s-Sağîr, (4 cilt), Mısır: Matbaatu Mustafa Muhammed.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî (1998). Sahihu Müslim, Beyrut: Dâru İbn Hazm.
Nesâî, Ebû Abdirrahman b. Şuayb. (1964). Sünenü’n-Nesâî, (8 cilt), Mısır: Şirketu Mektebe ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
Nevevî, Muhyiddin Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref. (2001). el-Minhâc Şerhu Sahîh-i Müslimi’bni’l- Haccâc, thk. Rıdvan Câmi’ Rıdvân, (18 cilt), Kahire: el-Mektebetu’s-Sakâfî li’n-Neşri ve’t-Tevzî’.
Okiç, M. T. (2017). Tefsir ve Hadis Ders Notları, Ankara: Atlas Yayınları.
Okiç, M. T. (2017). Bazı Hadis Meseleleri Üzerinde Tetkikler, Ankara: Atlas Kitap.
Okiç, M. T. (1995). Tefsir ve Hadis Usulünün Bazı Meseleleri, İstanbul: Nûn Yayıncılık.
Okiç, M. T. (2017). Sarı Saltuk Meselesi, Ankara: Atlas Kitap.
Özek, A. (1967). Hadis Ricâli, İstanbul: Fatih Matbaası.
Özmen, R. (2007). “Basralı Meşhur Muhaddis Yahya b. Said el-Kattân’ın Hadis İlmindeki Yeri”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 2/9, ss. 61-90, Diyarbakır.
Parlatır, İ. (2012). Fransızca Türkçe Sözlük, Ankara: Yargı Yayınevi.
Polat, S. (1989). “Hadiste Metin Tenkidi (I)”, EÜİFD, s. 6, ss. 113-130, Kayseri.
Sâbûnî, M. A. (2014). eş-Şerhu’l-Muyesser li Sahîhi’l-Buhârî el-Musemma ed-Dureru ve’l-Leâlî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, (5 cilt), Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye.
Sâbûnî, M. A. (tsz.). Fethu İlâhi’l-Mun’im fî Şerhi Sahîhi Müslim, (4 cilt), Ankara: Kalkan Matbaacılık.
Sallâbî, A. M. (2016). Hz. Ömer, trc. Mehmet Akbaş, İstanbul: Ravza Yayınları.
Seyhan, A. E. (2014). Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin Sünnet Anlayışı, Hikmet Yurdu, s. 13/7, ss. 101-126, Malatya.
Steuerwald, K. (2010). Türkçe Almanca Sözlük, İstanbul: ABC Kitabevi.
Suyûtî, Ebü’l-Fadl Celaluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. (2011). Tedribü’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye.
Suyûtî, Ebü’l-Fadl Celaluddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. (1978). el-İtkan fi Ulûmi’l-Kur’an, Mısır: Şirketu Mektebe ve Matbaati Mustafa el-Bâbî el- Halebî.
Şakir, A. M. (1994). el-Bâisu’l-Hasîs Şerhu İhtisâri Ulûmi’l-Hadis, Beyrut: Daru’l-Kutubi’lİlmiyye.
Tekineş, A. (1997). “Hadisin Sübutunu Tespitte ‘Kur’an ile Karşılaştırma’ Meselesi”, İLAM Araştırma Dergisi, s. 2/2, ss. 87-104, İstanbul.
Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa (1937). el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Ahmed Muhammed Şakir, (4 cilt), Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî.
Toksarı, A. (2014). “Teşrii Değer Açısından Sünnetin Konumu”, bilimname, s. 2/27, ss. 9-24, Kayseri.
Yücel, A. (2012). Hadis Usûlü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. (tsz.). Tezkirâtü’l-Hüffâz, Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye.
Zehebî, M. H. (tsz.). et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn, (2 cilt), Beyrut: Dâru’l-Erkâm.
Zerkânî, M. A. (1996). Menahilu’l-İrfân fi Ulûmi’l-Kur’an, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
Zeydân, A. (1979). el-Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, İstanbul: el-Mektebtü’l-İslamiyye.
Zeydân, A. ve Abdulkahhar D. A. (2011). Ulûmu’l-Hadîs, Dımeşk: Müessesetü’r-Risâle.

Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover

ISSN: 2667-5544
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ