BORCUN İYİSİ VERMEK, DERDİN İYİSİ ÖLMEK: KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE BORÇ

İnsanoğlu, tarihin başlangıcından bu yana her devirde borçlanma ya da borç alıp verme hususunda çeşitli sorunlarla uğraşmak zorunda kalmış ve hep bir mücadele içinde olmuştur. Çoğu zaman üstesinden gelinemeyen bir sorun olarak güncelliğini koruyan borç alıp verme ya da borçlanma durumu dünya var oldukça da devam edecektir.Yaşadığı toplumun bir ferdi olarak hayattan kendini uzak tutmayan klasik Türk edebiyatı şairleri, borç konusuna karşı kayıtsız kalmamışlar; çoğu zaman kişiye dert, keder, üzüntü, maddi ve manevi sıkıntı veren borçları ve borçla ilgili yaşananları, eserlerine yansıtmışlar; bazen gerçek bazen mecazî anlamlarıyla borçlanmak, borcu taksitle ödemek, borcunu ipotek etmek, borcunu rehine bırakmak, borca karşılık takas etmek, borca karşılık senet vermek veya almak, borcun faizi, borçluya ödeme emri göndermek, borçluya verilen hapis cezası gibi borçla ilgili kavram ve terimleri şiirlerinde kullanmışlardır.Bazı şairler, borç alıp vermenin olumsuzluklara sebebiyet vermesinden dolayı insanları uyarmış; devrin insanına, bozulan dünya düzenine, toplumun aksayan yönlerine dikkat çekmek istemişlerdir. Bazı şairler de borçla ilgili kavram ve terimleri şiirlerinde kullanırken divan şiirinin geleneğinden, anlam dünyasından yararlanmış; bazen canını sevgiliye feda eden âşık ile borçlu; sevgili ile alacaklı arasında bazen de alacaklı olan âşık ile borcunu umursamayan sevgili arasında ilgi kurmuşlardır. Bu çalışmada, klasik Türk şiiri ile sosyal hayat arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla, borçla ilgili terim ve kavramlarla ilgili bilgiler verilmiş ve klasik Türk şiirindeki yansıması olan şiir örnekleri üzerinde durulmuştur.

THE ONLY WAY TO GET RID OF DEBT IS TO PAY, AND THE ONLY WAY TO GET RID OF TROUBLES IS TO DİE: DEBT IN CLASSICAL TURKISH POETRY

Human beings have had to deal with various problems regarding being debtorsand creditors in every period since the beginning of history and they have always beenin a struggle. The borrowing or borrowing situation, which remains up-to-date as aproblem that cannot be overcome, will continue as long as the world exists. Classical Turkish literature poets, who do not keep themselves away from life asa member of the society they live in, did not remain indifferent to the subject of debtin their poems and sometimes used real and sometimes figurative concepts and termsrelated to debt in their poems. Some poets are sometimes literal and sometimesfigurative in terms of debt, such as borrowing, paying the debt in installments,mortgaging the debt, pawning the debt, exchanging the debt, taking notes for debt,interest of debt, sending a payment order to the debtor, imprisonment or dungeonpenalty. They used the terms in their poems. Some poets warned people that borrowing and lending causes negativity; theywanted to draw attention to the people of the times, the deteriorating world order, andthe failing aspects of society. Some poets also benefited from the tradition and theworld of meaning of divan poetry while using concepts and terms related to debt intheir poems; sometimes the debtor with the lover who sacrificed his life to the lover;They have established an interest between the lover and the creditor, and sometimesbetween the creditor, the lover, and the lover, who does not care about his debt. In this study, in order to reveal the relationship between classical Turkish poetryand social life, information about terms and concepts related to debt is given andexamples of poetry that are its reflection in classical Turkish poetry are emphasized.

PDF

___

AKPINAR, Şerife, Âgâh Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 26.09.2020).
AKSOYAK, İ.Hakkı, “Hırkayı (Deveyi, Şalvarı) Şaraba Vermek Söyleyişi Üzerine Art-Zamanlı Yöntemle Bir Deneme”, Milli Folklor, Ankara 2011, 23/91, 85-90.
APAYDIN, H. Yunus, “Kefalet”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2002, 25, 168-177.
APAYDIN, H.Yunus, “Karz”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2001, 24, 520-525.
ATAR, Fahrettin, “İflas”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2000, 21, 509-512.
AYBAKAN, Bilal, “Îfâ”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2000, 21, 498-504.
AYDEMİR, Yaşar, Behiştî, Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Dîvânın Tenkidli Metni, MEB Yayınları, Ankara 2000.
AYDEMİR, Yaşar, Ravzî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 25.09.2020).
AYDIN, Mehmet Akif, “Borç”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 1992, 6, 285-291.
AYDIN, Mehmet Akif, “Deyn”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 1994, 9, 266-268.
BARDAKOĞLU, Ali, “Havâle”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 1997, 16, 507-512.
BEYZADEOĞLU, Süreyya A., Sünbülzâde Vehbî Lütfiyye, MEB Yayınları, İstanbul 2004.
BİLGİN, Azmi, Nigârî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 25.09.2020).
BİLKAN, Ali Fuat, Nâbî Divanı I, II, MEB Yayınları, İstanbul 1997.
BOYNUKALIN, Mehmet, “Senet”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2009, 36, 518-519.
ÇALIŞ, Halit-Hasan Hacak, “Rehin”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2007, 34, 538-542.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed, M. Ali Tanyeri, Üsküblü İshâk Çelebi, Dîvânı-Tenkidli Basım, Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1989.
GÖK, Taner, 16. Asır Şairlerinden Defterî ve Divanı, Paradigma Akademi Yayınları, Çanakkale 2020.
GÜRGENDERELİ, Müberra, Mortarlı Hasan Ziyâ’î Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 26.09.2020).
HARMANCI, M. Esat, Süheylî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 26.09.2020).
İPEKTEN, Haluk, Nâilî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara 1990.
KAHRAMAN, Abdullah, “Takas”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2010, 39, 451-453.
KAPLAN, Mahmut, Hayriyye-i Nâbî, AKM Yayınları, Ankara 2008.
KARACAN, Turgut, Bosnalı Alaeddin Sâbit Dîvânı, Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas 1991.
KARAKÖSE, Saadet, Nev’i-zade Atayi Divanı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 27.09.2020).
KARTAL, Ahmet, Muallim Naci Lugat-ı Nâcî, TDK Yayınları, Ankara 2009.
KAVRUK, Hasan, Şeyhülislam Yahyâ Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 27.09.2020).
KAYA, Bayram Ali, Azmizâde Hâletî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 28.09.2020).
KOÇ KESKİN, Neslihan, 17.Yüzyıl Divan Şiirinde Osmanlı Sosyal Hayatının İzleri, Kurgan Edebiyat, Ankara 2018, II.
KURNAZ, Cemal, Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, H Yayınları, İstanbul 2009.
KÜÇÜK, Sabahattin, Bâkî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 27.09.2020).
KÜTÜKOĞLU, S. Mübahat, “Temessük”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 2011, 40, 413-414.
MACİT, Muhsin, Nedîm Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 27.09.2020).
OĞUZ, Fatma Sabiha Kutlar - Ayşe Yıldız - Tuba Işınsu Durmuş, “Dîvân-ı Firâk-ı Esîrî [Sergüzeşt-nâme - Gazavât-nâme - Pend-nâme - Dîvân]”, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 06.11.2020).
ÖZSOY, İsmail, “Faiz”, İslam Ansiklopedisi, Ankara, TDV Yayınları, 1995, 12, 110-126.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, İstanbul 1993, I, II, III.
PARLATIR, İsmail, Açıklamalı İslâmî Terimler Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara 2017.
PARLATIR, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi, Ankara 2006.
SARAÇ, Mehmet A. Yekta, Emrî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 26.09.2020).
TARLAN, Ali Nihat, Hayâlî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara 1992.
TARLAN, Ali Nihat, Necati Bey Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara 1992.
TARLAN, Ali Nihat, Zati Divanı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970, II.
TAŞ, Hakan, Vusûlî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 27.09.2020).
Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara 2005.
YAKAR, Halil İbrahim, Gelibolulu Sun‘î Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 26.09.2020).
YENİKALE, Ahmet, Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 25.09.2020).
YILDIRIM, Ali, Kâmî Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 26.09.2020).
YILMAZ, Kadriye, İbrahim Tırsî ve Dîvânı, KTB, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (Erişim Tarihi: 26.09.2020).
YÜKSEL, Yahya, “Divan Şiirinde Ticarî ve İktisadî Unsurların Eğitim Amaçlı İşlenişi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9/44, 2016, 313-324.
YÜKSEL, Yahya, Klasik Türk Şiirinde Ticaret, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli 2017.