ÂLEM-İ NİSVÂN MECMUASI ÜZERİNE BİRİNCELEME

Rusya Türkleri arasında eski-yeni tartışmasıyla başlayan cedîdcilik anlayışı Türk dünyasında zamanla siyasî, sosyal ve kültürel hayatta karşılık bulan bir hareket haline gelmiştir. Özellikle İsmail Gaspıralı’nın 1883’de Tercüman gazetesini yayın hayatına kazandırması bu hareketin fikir yayıcılığını yapması noktasında etkili olmuştur. Hayatının en yüksek ideali dilde, fikirde, işte birlik olan Gaspıralı’nın önceliği Çarlık Rusyası’nda yaşayan Türkler olmak üzere esasen dünyanın diğer coğrafyalarında yaşayan Türk ve Müslüman toplumunu da kapsayıcı niteliktedir. Buna göre gerek matbuat vasıtasıyla sunmuş olduğu yazıları gerekse matbuat hayatı dışında kalan eserleri incelendiğinde idealize ettiği bir toplum hayatı da söz konusudur. Fikirleri doğrultusunda, yayın hayatı 35 yıl süren Tercüman gazetsine zamanla ilave olarak kadına dair ilk süreli yayın olan Âlem-i Nisvân, bir çocuk dergisi olan Âlem-i Sıbyân ve bir mizah dergisi olan Ha Ha Ha da katılmıştır. Çalışmamızın konusu olan Âlem-i Nisvân, İ. Gaspıralı’nın kızı Şefika Gaspıralı’nın idaresinde 1905 yılındaki tanıtım sayısıyla yayın hayatına girmiştir. Periyodik yayın faaliyetine ise 1906 yılından itibaren başlamıştır. Yayının tam olarak ne zaman son bulduğu konusu net olmamakla birlikte mevcut sayılara ait son tarih 1911 yılıdır. Âlem-i Nisvân, Rusya Türklerinin kadını temsil eden ilk süreli yayınıdır. Aynı zamanda kadın konulu süreli yayınların tarihi kaynaklarından biri olarak önem taşımaktadır. Makalenin sınırlı hacmi nispetinde seçilen örnekler üzerinden metne dayalı inceleme yönteminin kullanıldığı bir yol takip edilmiştir. Buna göre çalışmamız biçim, içerik ve seçilen örnekler üzerinden tespitleri ihtiva etmektedir.

A REVIEW OF THE JOURNAL ÂLEM-İ NİSVÂN

The Jadidism movement that emerged among the Turks in Russia around discussion ofold and new concepts came to concern political, social, and cultural life. The publication of thenewspaper Tercüman by Ismail Gaspirali from 1883 helped this movement spread its ideas andconcepts. The priority of I. Gaspirali, whose greatest ideal was “unity in speaking, thinking,and working,” interested the global Turkish and Muslim society, particularly those living inTsarist Russia. The works he published in the press and others reflect his ideal for social life.As a result of his ideals, thepublication of Tercüman was accompanied by Âlem-i Nisvân(World of Women), the first periodical on women’s issues, Âlem-i Sıbyân (World of Children),a journal on children, and a humor magazine entitled Ha Ha Ha.The first issue of journal Âlem-i Nisvân, which is the topic of this study, was publishedin 1905 under the administration of Shefika Gaspirali, the daughter of I. Gaspirali. Its periodicpublication started in 1906. Although it is not known when exactly the publication of the journal ended, the latest issue dates to 1911. Âlem-i Nisvân is the first periodical Russian Turkish journal addressing female issues and thus is of great importance. A textual assessmentwas performed on selected samples within the limited scope of the present study, offering thoughts and evaluations regarding form and content.

PDF

___

A. Tevfik Efendizâde, “Kadında İlim ve Marifet”, Âlem-i Nisvân, 3, Bahçesaray 1911, 2.
“Abdulla Sur”, Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. Azerbaycan Türk Edebiyatı, 4, İstanbul 1999, 1907-1910.
AKYOL, Taha, “Cedîdcilik”,TDV İslâm Ansiklopedisi, 7, İstanbul 1993, 211- 213.
Âlem-i Nisvân, Tanıtım Sayısı, Bahçesaray 1905, kapak sayfası.
“Âlem-i Nisvân İdaresine: Mektup”, Âlem-i Nisvân, Tanıtım Sayısı, Bahçesaray 1905, 1-2.
MEHMEDZÂDE, Mirza Bala, Azerbaycan Türk Matbuatı (1875’nci Yıldan 1921’nci Yıla Kadar Matbuatımız), Bakü 1922.
“Benî İnsan”, Âlem-i Nisvân, 4, Bahçesaray 24 Mart 1906, 63.
“Bu Nüshamızdaki Resimler”, Âlem-i Nisvân, Tanıtım Sayısı, Bahçesaray 1905, 2-3.
ÇUBAROV, Elvedin, ABQADIROV, Rustem, “İsmail Gaspirinskiy ve QırımTatar Halqının Canlanuvı”, QırımTarihı, Haz. E. Çubarov, R. Kurtiyev, D. Asanova, A. Gayvoronskiy, R. Abqadırov, F. Ametka, A. F. Tutku, Aqmescit 2009, 127-139.
DEVLET, Nadir, İsmail Gaspıralı & Unutturulan Türkçü, İslamcı, Modernist, İstanbul 2011.
DEVLET, Nadir, Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi (1905-1917), Ankara 2014.
EBUZZİYA, Ziyad, “Âlem-i Nisvân”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul 1989, 362-363.
GASPİRİNSKİY, İsmail Bey, “Kızların Terbiye ve Tahsili”, Tercüman,36, Bahçesaray 1896, 143-144.
HABLEMİTOĞLU, Necip, Çarlık Rusyası’nda Türk Kongreleri, İstanbul 2004.
HABLEMİTOĞLU, Şengül, HABLEMİTOĞLU, Necip, Şefika Gaspıralı ve Rusya’da Türk Kadın Hareketi (1893-1920), İstanbul 2004.
“Hanımlara Tebşîr”, Âlem-i Nisvân, 7, Bahçesaray 1911, 1.
“İdareden”, Âlem-i Nisvân, 42, Bahçesaray 1910, 1-2.
“Kadında İlim ve Marifet”, Âlem-i Nisvân, 3, Bahçesaray 1911, 2.
“Kadınların Saylav Hakları”, Âlem-i Nisvân, 42, Bahçesaray 1910, 1.
KERİM, İsmail Asan-oğlu, Gaspirinskiynin “Canlı” Tarihi 1883-1914, Akmescit 1999.
KESKİN, Kamelya, Kırım Tatar Türklerinin Kültürel Hayatı (XX. Yüzyıl ve Sonrası), Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2015.
Kırımlı Cafer Seydahmet, Gaspıralı İsmail Bey, İstanbul 1934.
KIRIMLI, Hakan, “Gaspıralı, İsmail Bey (1851-1914)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 13, İstanbul 1996, 392-395.
“Kudaçe Gazetesi”, Âlem-i Nisvân, 32, Bahçesaray 1910, 3.
“Müşterilerin İsimleri”, Âlem-i Nisvân, Tanıtım Sayısı, Bahçesaray 1905, 12.
MUZAFAROV, Refik, MUZAFAROV, Nüzhet, Kırım Tatar Türkçesi Türkiye Türkçesi Rusça Sözlük, Çev. N. Seyityahya (Seytyagyayev), Ankara 2018.
Nenkecan, 1, Akmescid 1922, kapak sayfası.
“Nigâr Hanım (Türk Şaire)”, Âlem-i Nisvân, 3, Bahçesaray 1911, 1.
SARAY, Mehmet, “Türk Dünyasını Uyandıran Adam: Gaspıralı İsmail Bey (1851-1914), Emel, 135 (Özel Sayı), İstanbul 1983, 114-133.
“Siyaset ve Kadın”, Âlem-i Nisvân, 34, Bahçesaray 1910, 3-4.
ŞAHİN, Feyza, İdil-Ural’da Kadın Hareketi: Süyümbike Dergisi (1913-1918), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.