19. YÜZYIL OSMANLI MADDİ KÜLTÜRÜÜZERİNE BİR İZLENİM: NURTÂBKADINEFENDİ’NİN MUHALLEFÂTI

Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi defterlerinden 1004-3 numaralı defterde II. Mahmud’un dördüncü kadını Nurtâb Kadınefendi’nin eşyaları, bu eşyaların adetleri ve kıymetleri gösterilmiştir. Yapmış olduğumuz bu çalışmada, Kadınefendi’nin muhallefâtında bulunan eşyalar niteliklerine göre ayrılıp açıklamalarla birlikte değerlendirilmiş, eşyaların kaç adet olduğu, hangi eşyanın daha fazla olduğu gibi hususlar grafiklerle gösterilmiştir. Makalenin mahiyetini ise Nurtâb Kadınefendi’nin hayatı, muhallefâtı ve muhallefâtda bulunan eşyaların değerlendirilmesi, tablo ve grafiklerle görsel bir şema çizilmesi, bu muhallefât üzerinden, XIX. Yüzyıl Osmanlı maddi kültürünün izlenimi oluşturacaktır.

AN IMPRESSION ON THE MATERIAL CULTURE OF 19TH CENTURY-OTTOMAN: THE MUHALLEFÂT OF NURTÂB KADINEFENDİ

Among the records of Topkapı Palace Museum Archive, within the 1004-3numbered record, Sultan Mahmud II’s wife Nurtâb Kadınefendi’s belongings, these belongings’ numbers and values have been demonstrated. In this work, thebelongings that exist in the muhallefât of Kadınefendi have been classifiedaccording to their qualifications and evaluated with their explanations, the factof how many belongings there are and which belongings exist mostly have beenillustrated with diagrams. The life of Nurtab Kadınefendi, her muhallefât andthe evaluation of the belongings which take place in the muhallefât, drawing avisual scheme with charts and diagrams, and through this muhallefât, theimpression of 19th century Ottoman Material Culture will build up the contentof this article.

PDF

___

I. T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) -Hazine-i Hassa İradeler (HH. İ), 9/9, 9/12.
-İrade Hususi (İ. HUS), 178/29.
-Maliye Nezareti Emlak-ı Emiriyye (ML. EEM), 87/127, 102/38, 106/94.
II. Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA) Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Evrak (TSMA, E.), 595/25, 1100/43, 595/22.
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterler (TSMA, D.), 693, 5102, 1004/1,
1004/2, 1004/3, 1004/4, 1004/5, 494/1.
ABDÜLAZİZ BEY, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, (Derleyen: Kazım Arısan, Duygu Arısan Günay), I-II, İstanbul 1995.
ACAR, Şinasi, “Düşlerin Kokusu”, Antikalar.com, http://www.antikalar.com/duslerin-kokusu/?rq=buhûrdân (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
AKILLI, Kutsi, “Türk-Osmanlı Mutfağı ve Yemekleri Sözlüğü”, kuzubudu.com, http://www.kuzubudu.com/turk-osmanli-mutfagi-yemekleri-sozlugu/, (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
AYDIN, Bilgin, “Edirne Tereke Sicilleri”, Balkan Ülkeleri Arşiv Kaynaklarında Edirne Uluslararası Sempozyumu, Edirne 2010.
AYVERDİ, İlhan, “Anber”, lügatim.com, http://lugatim.com/, (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
__________, “Kuşhâne”, http://lugatim.com/s/kuşhane, (Erişim Tarihi: 1.12.2020).
__________,“Paraşol”, http://lugatim.com/s/PARAÇOL, (Erişim Tarihi: 13.11.2020).
_________, “Çiftehâne”, http://lugatim.com/s/çiftehane. (Erişim Tarihi: 13.11.2020).
BARKAN, Ömer Lütfi, “Edirne Askerî Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)”, TTK Belgeler: Türk Tarih Belgeleri Dergisi, III/5-6, Ankara 1966, 1-479.
BOZKURT, Fatih, Tereke Defterleri ve Osmanlı Maddi Kültüründe Değişim (1785- 1875 İstanbul Örneği), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Sakarya 2011.
_________, “Osmanlı Dönemi Tereke Defterleri ve Tereke Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), cilt 11, sayı 22 (İstanbul 2013), 193-229.
_________, “Tereke Defterleri ve Osmanlı Demografi Araştırmaları”, İ.Ü.E.F. Tarih Dergisi, 54, İstanbul 2012, 91-120.
_________, III. Mustafa Dönemine Ait Bir Kadınefendinin Masraf Defteri, İstanbul 2016.
Bozkurt, Nebi, “Seccâde”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXVI (İstanbul 2009), 269-271.
CANBAKAL, Hülya, “Barkan’dan Bu Yana Tereke Çalışmaları“, Vefatının 30. Yıldönümünde Ömer Lütfi Barkan: Türkiye Tarihçiliğine Katkıları ve Etkileri Sempozyumu, İstanbul 2009, 1-7.
CEZAR, Yavuz, “Bir Âyanın Muhallefâtı Havza ve Köprü Kazaları Âyanı Kör İsmail-Oğlu Hüseyin Müsadere Olayı ve Terekenin İncelenmesi”, Belleten, XLI/ 161, Ankara 1977, 41-78.
ÇAĞMAN, Filiz, “Katalog”, Çağlarboyu Anadolu’da Kadın, İstanbul 1993.
ÇAKMUT, Feza, “Topkapı Sarayı Müzesi’nden Carillon Çan Sesli Sa’atler”, Antikalar.com, http://www.antikalar.com/topkapi-sarayi-muzesinden-carillon-can-sesli-sa’atler/ (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı, “Kenzü’l-arş isminde me’sûr bir Duâ var mıdır?”, https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/765/kenzu-lars-isminde-me-sur-bir-Duâ-var-midir- (Erişim Tarihi: 13.09.2020).
GEDİKLİ, Fethi, “Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Şer‘iyye Sicilleri”, TALİD, III/5, İstanbul 2005, 187-213.
IŞIK, Emin, “En‘âm Sûresi”, DİA, XI, İstanbul 1995, 169-170.
İNALCIK, Halil, “Osmanlı Tarihi Hakkında Mühim Bir Kaynak”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, I/2, Ankara 1943, 89- 96.
İNCE, Yunus, “II. Mahmud Devri Reformlarının Tebaa Tarafından Algılanışı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXII/2, İzmir 2017, 427-457.
KOÇ, Fatma-KOCA, Emine “Osmanlı Kanunlarında Giyim-Kuşam Yasakları”, Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, sayı 10 (Konya 2010), 31-50.
KOÇU, Reşat Ekrem, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, İstanbul 1969.
MEHMED SÜREYYÂ, Sicill-i Osmanî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, (Haz. Mustafa Keskin, Ayhan Öztürk, Ramazan Tosun), I, İstanbul 1995.
OĞUZ, Gülser, “Bir Sultanın Giyiminden Kesitler: Fatma Sultan”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, İlkbahar 2018, 5(14), 248-274.
ÖZEN, Mine Esiner, “Türkçe’de Kumaş Adları”, Tarih Dergisi, sayı 33, İstanbul 1982, 291-340.
ÖZTÜRK, Said, “Tereke Defterlerine Göre XVII. Asırda İstanbul’da Aile Nüfusu, Servet Yapısı ve Dağılımı”, İstanbul Araştırmaları, sayı 3, İstanbul 1997, s. 21-58.
PARLATIR, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara 2006.
SABEV, Orlin, “Osmanlı Toplumsal Tarihi İçin Değerli Kaynak Teşkil Eden Tereke ve Muhallefât Kayıtları”, Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yonetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslararası Kongresi (21-23 Kasım 2012 İstanbul) Bildiriler, I, ed. Mehmet Yıldırır, Songül Kadıoğlu, Ankara 2013, 259-272.
________, “Okuyan Taşralı Bir Toplum: Rusçuk Müslümanlarının Kitap Sevgisi (1695-1786)”, Balkanlar’da İslâm Medeniyeti Uluslararası Üçüncü Sempozyum (Bükreş, Romanya/1-5 Kasım 2006) Tebliğleri, İstanbul 2011, s. 575-607.
ŞAHİN, Şayan Ulusan, “Türk Kültüründe At Arabası”, Bilig, sayı 32, Ankara 2005, 165-178.
ŞEMSEDDİN SÂMİ, Kâmûs-ı Türkî, İstanbul 2007.
Türkçe Sözlük, haz. Şükrü Halûk Akalın vd., 10. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2005.
ULUÇAY, M. Çağatay, Padişahların Kadınları ve Kızları, TTK, Ankara 2001.