12049

TÜRKİYE’NİN ARABULUCU ROLÜ: İRAN-AFGANİSTAN SINIR HAKEMLİĞİ

Arabuluculuk, devletler arasındaki uyuşmazlıklarda, taraflar açısından görüşayrılıklarını gidermek ve anlaşmazlığı çözüme bağlamak amacıyla üçüncü bir tarafınyardımda bulunması olarak tarif edilmektedir. Sovyet Türkistan’ından Belücistan’akadar uzanan Afganistan-İran Sınırının kesin olarak belirlenmemiş olması iki devletarasında çeşitli sorunlara yol açmıştı. Afgan ve İranlı yetkililer arasında Mayıs 1934’teimzalanan protokole göre iki devlet arasındaki sınır anlaşmazlığının hakemegötürülmesine karar verilmişti. Hakem olarak da Türkiye Cumhuriyeti’ne kararverilmişti. Türkiye, iki tarafın da kabul edebileceği bir çözüm için General Fahrettin(Altay) Paşayı görevlendirmişti. Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin arabuluculuk rolünedeğinerek, İran-Afganistan Sınırını çözmesi ve bunun ikili ilişkilere yansımasınıdeğerlendirmektir.

Turkey`s Mediator Role: Iran-Afghanistan Border Arbitration

Mediation is described as third party assistance in resolving disputes between states and finding ways to solve the problem among the sides. The fact that the Afghanistan-Iran border, which extends from Soviet Turkestan to Baghdad, has not been precisely determined has led to various problems between the two states. According to the protocol signed between the Afghan and Iranian authorities in May 1934, it was decided that the border dispute between the two states would be referred to the arbitrator. It was decided that the arbitrator would be the Republic of Turkey. Turkey appointed General Fahrettin (Altay) Pasha to find a solution acceptable to both sides. The purpose of this study is to evaluate the Iran-Afghanistan border settlement and its reflection on bilateral relations, referring to Turkey's mediation role.

PDF

___

(BCA, 30.18.1.2/48.62.11), 24.9.1934.
(BCA, 30.10/258.733.12), 9.11.1934.
(BCA, 30.10/261.759.19), 3.1.1935.
(BCA, 30.10/258.733.16), 8.8.1935.
(BCA,30.10/261.760.9), 9.9.1935.
(BCA, 30.18.1.2/58.73.7), 18.9.1935.
(BCA, 30.10/212.444.2), 18.11.1935.
(BCA, 30.10/261.761.2), 24.2.1936.
(BCA, 30.18.1.2./63.26.1), 4.4.1936.
(BCA, 30.10/258.733.19), 27.9.1936.
(BCA, 30.10/258.733.25), 25.6.1937.
Akşam, (1934). 27 Eylül.
Akşam, (1935). 10 Mayıs.
Akşam, (1936). 8 Ocak.
Altay, F.(2008). 10 Yıl Savaş ve Sonrası, Ankara: Eylem Yayınları.
Atabaki, T. &Zurcher, E.J.(Edt.) ( 2004). Men of Order: Authoritarian Modernization Under Atatürk and Reza Shah, London: I.B. Tauris & Co.Ltd.
Bein, A. (2017). Kemalist Turkey and the Middle East, Cambridge University Press.
Cronin, S. (Edt.) (2003). The Making of Modern Iran: State and Society under Riza Shah, 1921-1941, London and New York: Routledge.
Cumhuriyet, (1934) 20 Mayıs.
Dağ, A.E. (2009). Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
Derman, H. (1936). 1934 Senesi İkinciteşrin Ayında Iran-Efgan Hududunda Türk Haritacıları Tarafından Yapılan Harita ve Nirengi" Haritacılar Mecmuası, 11, 117-127.
Erdem, U. (2016). İngiliz Yıllık Raporlarında Türk-İran İlişkileri (1924- 1934), Yeni Türkiye, 22/87 Ocak – Haziran.
İskit, T. (2011). Diplomasi Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kurun, (1934). 8 Aralık.
Kurun, (1936). 15 Ocak.
Mclachlan, K. (Edt.),(2017). The Boundaries of Modern Iran, Routledge.
Mojtahed-Zadeh, P. (2004). The Small Players of the Great Game: The Settlement of Iran's Eastern Borderlands and the Creation of Afghanistan, London and New York: Taylor and Francis.
Mojtahed-Zadeh, P. (2006). (Edt.). Boundary Politics and International Boundaries of Iran: A Study of the Origin, Evolution, and Implications of the Boundaries of Modern Iran, Florida: Universal Publishers.
Resmi Gazete, (1938). 27 Ocak, Sayı:3819.
Şimşir, N.B. (2002). Atatürk ve Afganistan. Ankara: ASAM Yayınları.
Şimşir, N.B. (Haz.) (1993). Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları. Ankara: TTK Yayınları.
The Geographer Office of the Geographer Bureau of Intelligence and
Research, (1961). International Boundary Study: Afghanistan–Iran Boundary, No.6, June 20, http://fall.fsulawrc.com/collection/LimitsinSeas/IBS006.pdf (5.2.2018).
Pazarcı, H. (1989). Uluslararası Hukuk Dersleri II, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Ulus, (1934). 15 Aralık.
Ulus, (1934). 22 Aralık.
Ulus, (1935). 16 Mayıs.
Ulus, (1935). 31 Ocak.
United Nations, (2012). Guidance for Effective Mediation, www.peacemaker.un.org (5.2.2018).
Vakit, (1934). 19 Kasım.
Vakit, (1934). 9 Kasım.
Zabıt Ceridesi (ZC). (1928), Devre:5, C.22, İctima:3, İnikat:29.