CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA SAYISAL VERİLERLE AZINLIK VE YABANCI OKULLARI ( 1923-1938 ilk-Orta-Lise)

Osmanlı Devleti, Tanzimat Fermanı ile batıya açılmış ve birçok alanda yenilik yapmıştır. Tanzimat Fermanı, devleti ileriye götürmek için ilan edilmiş gibi görünse de asıl maksadı devleti ayakta tutmaktır. Bu fermanla birlikte yabancı ve azınlık okul sayılarının artmaya başladığı görülmüştür.1856 yılında ilan edilen Islahat Fermanı ile eğitim de eşitliği yakalayan azınlıklar okullarını yaygın hale getirmişlerdir. Osmanlı Devleti, kan kaybettikçe yabancı ve azınlık okullarının sayısı artmıştır. Ülkede yaşanan çok yönlü kargaşayı kendi lehlerine çevirmeye çalışmışlardır. Milli Mücadele zafere dönüşene kadar yabancı devletler ve azınlıklar, okul sayılarını arttırmak için mücadele etmişlerdir. Bu okullara ilk ve en önemli tepki kazanılan milli mücadelenin sonucunda yapılan Lozan Antlaşması ile gösterilmiştir. Akabinde gelen genelgeler ile okullar kendilerine çeki düzen vermeye başlamışlardır. Yeni kurulan devlet eğitimde millileşmeyi esas alarak “Tevhid-i Tedrisat” ile bütün okulları aynı çatı altında toplamaya çalışmıştır. Böylelikle azınlık ve yabancı okulların zararlı faaliyetleri engellenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada Cumhuriyetin ilk yıllarında azınlık okullarının, öğrenci ve okul sayılarının tespiti yapılmaya çalışılmıştır. 1923-1938 arası dönemin incelendiği çalışmada; Başbakanlık istatistik verilerinden yola çıkılmıştır.

The Numerical Data On The Foreign Schools And The Schools Of Minority Groups In The Early Republican Period (1923-1938 Primary-Middle-High Schools)

The Ottoman Empire turned its face towards the West via Edict of Gülhane, and conducted many reformations in many fields. Though Edict of Gülhane seems to have been declared to advance the Empire onwards, the real reason was to keep the Empire alive. It was seen that the number of foreign school as well as the schools of minority groups increased following the Edict. After the Ottoman Reform Edict of 1856, the minority groups attained the education equality, and made their schools widespread. As the Ottoman Empire weakened, the number of foreign schools and the schools of minority groups increased. They tried to transform the multidimensional chaos in the country into their favor. The foreign states and the minority groups fought to increase the number of their schools until the National Struggle turned out to be a victory. The first and the most important reaction towards these schools was after the Treaty of Lausanne, which was signed as a result of national struggle. The circular letters in the post-treaty period made the schools to rearrange themselves. The newly-founded state prioritized the nationalization of the education and tried to unite all the schools under a single roof by The Law on Unity of Education. Hence, damaging activities of the minority and foreign schools were tried to be prevented. This study is an attempt to detect the number of foreign and minority schools in the early Republican period as well as the number of students enrolled in these schools. The study covers the period between 1923 and 1938. Statistical data from the Prime Ministry Office was used in the study.

___

  • Akyüz Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem Akademi, Ankara, 2015.
  • BİUM, Maarif 1923-1932 İstatistikleri, No:26, Devlet Matbaası, İstanbul, 1933.
  • BİUM, Maarif 1926-1927 İstatistikleri C.IV, Devlet Matbaası, 1929.
  • BİUM, Maarif 1932-33 İstatistiği, No:31, Devlet Matbaası, İstanbul, 1934.
  • BİUM, Maarif 1933-34 İstatistiği, No:68 Devlet Matbaası, İstanbul, 1935.
  • BİUM, Maarif 1937-38 İstatistiği, No:145 Devlet Matbaası, İstanbul 1939, s.151.
  • Büyükarcı Süleyman, Türkiye’de Rum Okulları, Yelken Yayınları, Konya, 2003.
  • Ergin Osman, Türk Maarif Tarihi, İstanbul, Eser Matbaası, 1977.
  • Güven İsmail, Türk Eğitim Tarihi, Edirne, Paradigma Yayınevi 2013.
  • Haydaroğlu İlknur Polat, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Ankara, Kültür Bakanlığı, 1990.
  • Haydaroğlu, “Osmanlı Devleti’nde Yabancı Okullarda Denetim ve Cumhuriyet Dönemi Yansımaları” Tarih Araştırmaları Dergisi, C.25, Sayı:30, 2006, ss.149-160.
  • Karal Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Ankara, TTK, C.VI, s.28.
  • Koçer, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi, MEB, İstanbul, 1992, s.117).
  • Özgedik Mehmet, Türk Eğitim Tarihi, Ülke Eğitim Yayınları, İstanbul, 2014,
  • Resmi Gazete, 15.06.1927, s.66.
  • Saha Yücel Mustafa, “Türkiye’de Yabancı Okullar ve Azınlık Okulları” (1925-1926), Bilecik Şeyh Edebalı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Bilecik ,2016, s.20.
  • Taşdemirci Ersoy, “Türk Eğitim Tarihinde Azınlık Okulları ve Yabancı Okullar”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:10, Yıl:2001, ss.13-30.
  • Tozlu Necmettin, Kültür ve Eğitim Tarihimizdeki Yabancı Okullar, Ankara , Akçağ Yayınları, 1991.
  • Vahapoğlu M. Hidayet, Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, MEB, İstanbul, 1997.