SİYASETİN ÜRETİCİSİ VE İKTİSADİ GELİRİN TÜKETİCİSİ, PAYİTAHT İSTANBUL’A GÖÇÜN MEN’İ (1742-1842)

Göç; öngörülebilir hayata ilişkin endişelerin ve kaygıların etkisini teskin ve telafi etmek amacıyla nüfusun yatay hareketi sonucu ortaya çıkan bir süreçtir. “Tebdil-i mekânda ferah vardır” darb-ı meseli bu tespitin kadim bir tezahürüdür. Ancak böyle bir tespite meydan veren göçmenlerin hareketliliği, sosyo-politik ve sosyo-ekonomik sabite ve parametrelerin yeniden tanımlandırılmasını talep ettiği için düzen kurucular tarafından pek tasvip edilmezler. Bahse konu sürecin muhataplarından biri de Payitaht İstanbul özelinde Osmanlı Devleti’dir. Kendisini öteki gören bir coğrafyada kurulan Osmanlı Devleti, mevcudiyetinin tahaffuzu ve tahkimi için nüfus hareketlerini doğrudan ve dolaylı müdahaleler ile koordine etmiştir. Umur-ı devlete ilişkin prosedürün planlanıp ve pratiğe edildiği payitaht İstanbul’un mükellefiyetlerine halel gelmesini önlemek maksadıyla da şehrin mevcut nüfusunu ve şehre göç etmekte olan nüfusun kontrolünü gündemde tutmuştur.

Producer of Politics and Consumers of Economic Revenues, Prohibition of Migration to the Capital City of Istanbul (1742-1842)

Migration; it is a process that occurs as a result of the transmigrate of the population in order to compensate and pacify for the effects of worry and concerns about the foreseeable life. “There is relief to change the place”, the proverb is an ancient manifestation of this determination. However, because the mobility of the population demands to redefine of the socio-political and socio-economic constants and the parameters, migration are hardly approved by the administrators. One of the interlocutors of the mentioned process is the Ottoman State in the case of Istanbul. The Ottoman Empire, which was established in a geography that viewed itself as the other, coordinated the population movements with direct and indirect interventions for the preservation and fortification of its existence. In order to prevent damage to the responsibilities of the capital city, where the procedure for state affairs was planned and implemented, the current population of the city and the control of the population migrating to the city were kept on the agenda.

PDF

___

A.DVNSMHM.d. 57/510
AE.SABH.I. 245/16374
AE. SMHD. II. 107/9069
BOA. A. MKT. 179/92
BOA. C.BLD. 83/4124
BOA. C.DH. 94/4652
BOA. C.DH. 152/7570
BOA. C.DH. 318/15899
BOA. HAT. 290/17378
BOA. HAT. 637/31394
BOA. ZB. 42/2093
7 Numaralı Mühimme Defteri 1567-1569 (1978), Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
Alfons Maria Schneider, (1952), “XV. Yüzyılda İstanbul’un Nüfusu”, Belleten, (1952), C. XVI, S. 61, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
And Metin (1993). 16. Yüzyılda İstanbul (Kent, Saray, Günlük Yaşam), İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları.
Aşıkpaşazade, (1332). Tevarih-i Al-i Osman, İstanbul: Matbaa-i Amire.
Barkan, O. L, (1950) "Bir iskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler" İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (Ekim 1949- Temmuz 1950), C.XI, İstanbul: İstanbul Basımevi.
ÇADIRCI, Musa (1999). “Tanzimat Döneminde Çıkarılan Men-i Mürur ve Pasaport Nizamnameleri” , Belgeler, C.XV. S.19, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 169-181.
Çınar, Ali Osman (1999). Mehmed Emin Edib Efendi’nin Hayatı ve Tarihi, Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Eremya Çelebi Kömürciyan (1988). İstanbul Tarihi (XVII. Yüzyılda İstanbul), Tercüme ve Tahşiye Eden: Hrand D. Andreasyan, Haz. Kevork Pamukciyan, İstanbul: Eren Yayınları.
Evliya Çelebi (2003). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C.I, 1.Kitap, Haz: Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Faroqhi, Suraiya (1998). “Eyüp Kadı Sicillerine Yansıdığı Şekliyle 18. Yüzyıl "Büyük İstanbul'una Göç”, 18. Yüzyıl Kadı Sicilleri Işığında Eyüp'te Sosyal Yaşam, Edit. Tülay Artan İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 33-48.
İbn Kemal (1979). Tevarih-i Al-i Osman, VII. Defter, Haz: Şerafettin Turan, TTK, Ankara 1957, s.97. Ayrıca Bkz. Hoca Saaddedin Eendi, Tacü’t- Tevarih, Haz: İsmet Parmaksızoğlu, C.IV, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İbn Kemal (1994). Kemal Paşa-zadenin Selim-Namesi, Haz: Ali Kökoğlu, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
İbrahim Peçevi Efendi (1981). Peçevi Tarihi, haz: Bekir Sıtkı Baykal, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İnalcık, Halil (1889). “Fatih Sultan Mehmed Tarafından İstanbul’un Yeniden İnşası”, 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Samsun: 19 Mayıs Üniv. Yayınları, 215-223.
Kâtip Çelebi (1280). Düsturu’l amel li-ıslahi’l-halel, İstanbul: Tasvir-i Efkâr.
Koç, Yahya (2011). 149 Numaralı Mühimme Defteri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Külbilge, İlker, (2002). 141 Numaralı Mühimme Defteri (H.1148), Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kütükoğlu, Mübahat (2006). “Mürur Tezkiresi”, DİA., C.XXXII, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 60-61.
Mehmed Esad Efendi (2000). Vak’a-nüvis Esa’d Efendi Tarihi (Bahir Efendinin Zeyl ve İlaveleriyle) 1237-1241, Haz: Ziya Yılmazer, İstanbul: Osav.
Necipoğlu Nevra, (?) “İaşe” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.IV. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Sarraf Sarkis Hovhannesyan (1996). Payitaht İstanbul’un Tarihçesi, Çeviren: Elmon Hançer, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Selaniki Mustafa Efendi (1989). Tarih-i Selaniki, Haz: Mehmet İpşirli, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Yayınları.