İran’da Kağıt Üzerinde Resmin Tarihçesi

ran’da kağıt üzerine resim Sasani Dönemi’nde ortaya çıkmıştır. Mani Peygamber Dönemi’ne (M.S. 215-277) aittir. Kağıt üzerinde resim, geçmişte İran halkının en sevdiği sanatlardan biri olmuştur. İranlıların tarihte papirüs kullandığına dair kesin kanıtlar bulunmaktadır. İran’da kağıt üzerinde ilk resim örnekleri, Mani Peygamber Dönemi’nde Turfan şehrinde bulunan dini ve mezhebi kitaplarıdır. Bu çalışmada, İran’da kağıt üzerinde resim sanatının ortaya çıkışı ve gelişimi ele alınmaktadır. Kağıt üzerinde resim; Emevi, Abbasi, Samani, Gazneli, Selçuklu, Timur, Afşar, Zendiler ve Safevi dönemleri kitap süslemeleri ve düzenlemeleri halinde tezhip, teşri ve ruki gibi sanatlarda hayat bulmuştur. Safevi Dönemi’ne kadar kitap süslemeleri anlatılan öykülerle ilgiliyken, Kaçar Dönemi resimlerinde diğer dönemlerden farklı olarak insan figürleri özellikle de padişahlar ana tema haline gelmiştir. Safevi Dönemi’ndeki semavi ve ruhani duruş, Kaçar Dönemi’nde insanın muhteşem fiziğine dönüşmüş ve manevi değerler kaybolmuştur.

THE HISTORY OF PAINTING ON PAPER IN IRAN

In Iran, the painting on paper originated during the Sassanid Period. It belongs to the period of Mani Prophet (215-277 A.D.). Painting on paper has been one of the favorite arts of Iranian people in the past. There is definite evidences that Iranians have used papyrus in history. The first examples of paintings on paper in Iran are in the religious and sectarian books found in the city of Turfan during the period of Mani Prophet. In this study, the emergence and development of painting on paper in Iran was discussed. Painting on paper, Umayyad, Abbasid, Samani, Ghaznavid, Seljuk, Timur, Afshar, Zend and Safavid periods in the form of book decorations and arrangements, such as gilding, teshri and ruki has come to life. While the book decorations of these periods are related to the stories told human beings, especially the sultans, were the main themes in the Qajar Period paintings. During the Safavid Period, the heavenly and spiritual stance was transformed into the great posture of man during the Qajar Period and the spiritual values were lost.

___

Afşar Muhacir, K. (2005). İran Sanatcısı ve Modernite. Tehran: Sanat Üniversitesi Yayınları.

Ağdaşlu, A. (1997). Şiraz Portrelerinde Lotfalihan. Tehran: Kültür Bakanlık Yayınları.

Ağdaşlu, A. (1999). Hoşluklardan ve Hasretlerden. Tehran: Atiye Yayını.

Ajand, Y. (2005). “Kitap Süsleme Düşüşü Ve Portre Çıkışı (Afşar Dönemi Resimleri)”, Güzel Sanatlar Dergisi, 24, 80-90.

Brumand, A. (1978). “Cihangoşaye Naderi Tarihinde Resimli Nüshaya Giriş”, Sanat ve Halk Dergisi, 188, 40-45.

Daneşver, S. (1956). “İran`da El Yazma Kitaplarda Resim Sanatı”, Tehran Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayını, 2, 40-45.

Floor, W.M. (2002). Kaçar Dönemi Resim ve Ressamalar (çev. Y. Ajand). Tehran: Şahseven Bağdat Yayınları.

Harati, M. (2003). İran Sanatında Geleneksel Destekler(Tuval). Tehran: Kamal-e-Honar Yayınları.

Hoseyni, M. (2005). “İran`da Modernizm Temelleri”, Sanatın Ayı Dergisi, 89(90), 20-25.

Hosfi Birjandi, H. (2002). Havar name. Tehran: Tehran Yayın ve Baskı Kurumu.

İbrahimi Nağani, H. (2007). “Kaçar Dönemi Resimlerinde İnsan Formu”, Gülistan Sanat Dergisi, 9, 30-35.

Lienardy, A. ve Damme, F. (2003). Kağıt Onarımı, Koruması ve Bakım Kavuzu (çev. A. Sarvghad Moghaddam). İslami Araştırmamalar Kurumu.

Lotfi, F. (2005). Resim Stillerin Tanımı. Tehran: Mir Şems Yayını.

Musevverulmelki, (1959). “Kağıt ve Mukavva Sanayi”, Naghş ve Nigar Dergisi, 6, 27-30.

Nefisi, N. (1969). “İran Halk bilimi Resimleri”, Sanat ve Halk Dergisi, 89, 60-65.

Pakbaz, R. (2006). Geçmişten Günümüze Kadar İran Ressamlığı. Tehran: Zarin ve Simin Yayınları.

Sherifzade, A. (1996). İran’ın Tarihi. Tehran: İslami Reklam Kurumu Sanat Bölümü Yayını.

Tohidi, F. (2007). Metal İşleme - Ressamlık - Çömlekçilik - Tekstil ve Tekstil Mimarisi - Yazı ve Kitap Sanatların Temelleri. Tehran: Semira Yayını.

Zekrgu, A. H. (2002). Sanat Tarihi 2. Tehran: Borhan Yayınları.

Resim 1. Lotfi, F. (2005). Resim Stillerin Tanımı. Tehran: Mir Şems Yayını. s. 12.

Resim 2. Lotfi, F. (2005). Resim Stillerin Tanımı. Tehran: Mir Şems Yayını. s. 17.

Resim 3. Gülşah Evrakı Kitabı, https://www.irna.ir/news/82609145, 10.05.2020.

Resim 4. Kelile ve Dimne, https://tr.wikipedia.org/wiki/Kelile_ve_Dimne, 10.05.2020.

Resim 5. İslam Ansiklopedisi, (1998), Herat, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt:17, s. 215-218 (Ali Şîr Nevâî, Seb‘a-i Seyyâre, Oxford Bodlein Ktp., nr. 317, vr. 14a).

Resim 6. Lotfi, F. (2005). Resim Stillerin Tanımı. Tehran: Mir Şems Yayını. s. 22.

Resim 7. Yedi Ovrank, http://img.tebyan.net/big/1393/02/54115921761331422535120 626651797116911049.gif, 10.05.2020.

Resim 8. Cihangoşai Nadiri Tarihi , https://www.pinterest.fr/pin/488640628313248350/, 10.05.2020.

Resim 9. Lotfi, F. (2005). Resim Stillerin Tanımı. Tehran: Mir Şems Yayını. s. 28.

Resim 10. Binbir gece masallarından http://img.tebyan.net/big/1392/05/124228176381 0420818914974165207202226239140112.jpg, 10.05.2020.