Kitabın İlk Formu: Eski Mezopotamya’nın Kil Tabletleri

İnsanlığın bilgi üretme ve ürettiği bilgiyi kalıcı hale getirerek başkalarına aktarma gayreti, tarihin her döneminde karşımıza çıkar. Mağara duvarlarına çizilen resimlerle başlayan bu iletişim süreci, M.Ö. 3 bine gelindiğinde, konuşulan dili çeşitli yüzeylere aktaran yazının icadıyla farklı bir boyut kazanır. İlk olarak Sümerler yazının en eski şekli olan resimsel (piktografik) yazıyı kullanır. Alfabetik yazıma geçilinceye kadar Eski Mezopotamya’da kullanılan çivi yazılı kil tabletler, insanlığın bilgiyi kalıcı hale getirme çabasının en somut örneklerini oluşturur. Sümerler tarafından bilginin kayıt altına alınması, saklanması, taşınması ve aktarılması için kullanılan kil tabletler; geçmişten günümüze çeşitli biçim lerle karşımıza çıkan kitabın ilk formunu oluşturur. Kil tabletleri grafik sanatlar açısından değerlendirmek, insanoğlunun iletişim pratiğini anlamamıza yardımcı olur. Bu amaçla makale, insanlık tarihinin ilk yazılı belgeleri olan kil tabletleri biçimsel açıdan ele alarak, birer tasarım ürününe dönüşen bu ürünlerin malzeme, teknik ve içeriğe bağlı olarak değişen formlarını inceler.

FIRST FORM OF THE BOOK: CLAY TABLETS OF ANCIENT MESOPOTAMIA

The effort of humankind to produce information and transfer it to others by making it permanent appear in every period of history. This communication process started with the pictures drawn on the walls of the cave, by 3000 BC, it gains a different dimension with the invention of writing, which transfers the spoken language to various surfaces. First, the Sumerians use pictorial (pictographic) text, which is the oldest form of writing. Until switching to alphabetical writing, the cuneiform scripted clay tablets used in Old Mesopotamia, generates the most concrete examples of humankind’s effort to make knowledge permanent. Clay tablets used by Sumerians to record, store, transport, and transfer information forms the first form of the book that we encounter in various forms from past to present. Evaluating clay tablets in terms of graphic arts helps us understand the communication practice of humankind. For this purpose, the article adresses clay tablets, which are the first written documents of human history from the formal aspect and examines the changing forms of these products, which turns into design products, depending on the material, technique and content.

PDF

___

Bordreuil, P., Chatonnet, F. ve Michel, C. (2015). Tarihin Başlangıçları. İstanbul: Alfa Basım Yayın.

Bottero, J. (2012). Mezopotamya Yazı, Akıl ve Tanrılar. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.

Charpin, D. (2010). Writing, Law, and Kingship in Old Babylonian Mesopotamia. Chicago: University of Chicago Press.

Crawford, H. (2015). Sümer ve Sümerler. Ankara: Arkadaş Yayınevi.

Faulmann, C. (2001). Yazı Kitabı, Tüm Yerkürenin, Tüm Zamanların Yazı Göstergeleri ve Alfabeleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Frahm, E. (2004). “Royal Hermeneutics: Observation on the Commentaries from Ashurbanipal’s Libraries at Nineveh. British Institute for the Study of Iraq”, 49th Rencontre Assyriologique Internationale, 66 (1), 45-50.

Friedrich, J. (2000). Kayıp Yazılar Ve Diller. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Gnanadesikan, A. E. (2009). The Writing Revolution: Cuneiform to the Internet. West Sussex: Wiley-Blackwell Publishing.

Hırçın, S. (1995). Çiviyazısı. İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları. No:2.

İnuğur, M. N. (1993). Basın ve Yayın Tarihi. İstanbul: Der Yayınları.

Kilgour, F. G. (1998). The Evolution of the Book. New York: Oxford University Press.

Kramer, S. N. (2002). Sümerler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Köroğlu. K. (2012). Eski Mezopotamya Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Labarre, A. (1994). Kitabın Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Lerner, F. (2009). Kütüphanelerin Hikâyesi (çev. D. Çenkciler). İstanbul: Bileşim Yayınları.

Lyons, M. (2011). Books a Living History. London: Thames & Hudson Ltd.

Meggs, P. B., & Purvis, A. W. (2012). Meggs’ History of Graphic Design. Canada: John Wiley & Sons, Inc.

Mieroop, M. V. (1999). Cuneiform Texts and the Writing of History. London and New York: Routledge.

Mülayim, S. (2009). “Kutsal Yazılar”, Hat ve Tezhip Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

Robson, E. (2007). The Clay Tablet Book in Sumer, Assyria, and Babylonia. Malden: Blackwell Publishing.

Salvini, M. (2006). Urartu Tarihi ve Kültürü. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.

Taylor, J. (2011). Tablets as Artefacts, Scribes as Artisans. Oxford: Oxford University Press.

Tolzmann, D.H. (2001). The Memory of Mankind: The Story of Libraries since the Dawn of History. New Castle: Oak Knoll Press.

Yıldız, N. (2000). Eskiçağda Yazı Malzemeleri ve Kitabın Oluşumu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.

Görsel 1: https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_books Erişim: 19 Şubat 2020.

Görsel 2: https://research.britishmuseum.org/research/collection_ online/collection_ object_details/collection_image_gallery. aspx?assetId=232611001&objectId=327222&partId=1 Erişim: 17 Kasım 2019.

Görsel 3: https://brewminate.com/the-materiality-of-writing-in-the-world-of-cunei formculture/ Erişim: 15 Ocak 2020.

Görsel 4: https://research.britishmuseum.org/research/collection_ online/collection_ object_details/collection_image_gallery. aspx?partid=1&assetid=139274001&objectid=323644 Erişim: 17 Kasım 2019.

Görsel 5: https://ccp.yale.edu/print/15 Erişim: 07 Şubat 2020.

Tablo 1: Çivi yazısının biçimsel ve içerik olarak gelişimi. (Hırçın, S. (1995). Çiviyazısı. İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları. S.11’den alınmıştır).