SANATTA TEKİNSİZLİK VE UZAM İLİŞKİSİ ÜZERİNE

Psikanalizmin konularından biri olantekinsizlik, genel olarak insanın güvenli birmekânda yaşadığı olumsuz ve gerilimli duygudurumlarını tanımlamak için kullanılan birkavramdır. Bireyin güvende hissettiği birmekânda duygu hâlinin aniden değişmesiylebulunduğu mekânın güven vermeyen bir yeredönüşmesidir. Dolayısıyla var oluşu mekânsalolan insan için, tekinsizliğin oluşmasındamekân önemli bir role sahiptir. Fakat aslındamekânın tinsel varlığı olan uzam, mekânıtekinsizleştirmektedir. Bu durum, mekânıntekinsizleşmesinde uzamın etkisini somutolarak anlamayı gerektirir. Bu yüzden bumakalede uzamın yarattığı gerilimdenyararlanan sanatçıların kompozisyonlarıincelenmektedir. Hem ruhsal hem de sosyalkonularla ilgilenen bu sanatçılar, çarpıcıuzamlar elde ederken yapıtlarında tekinsizdurumlar yaratmaktadır. Bu araştırmadaimgede uzam ve tekinsizlik ilişkisi üzerinesanatçıların yapıtlarından hareketle bir okumaamaçlanmaktadır.

ABOUT THE RELATIONSHIP OF THE UNCANNY AND SPACE IN ART

The uncanny, which is one of the subjects of psychoanalysis, is a concept that is generally used to describe the negative and tense emotional states that people experience in a safe place. It is the sudden change of mood in a place where the individual feels safe and the place he or she is in turns into an unsafe place. Therefore, for people whose existence is spatial, space has an important role in the formation of the uncanny. However, space, which is actually the spiritual existence of place, makes the place uncanny. This situatiun requires a understanding of the effect of space on the uncanny of place. Therefore, in this article, the works of the artists who benefit from the tension created by the space are examined. These artists, who deal with both internal and social issues, create uncanny situations in their works while achieving striking spaces. In this research, it is aimed to make a reading on the relationship between space and the uncanny in the image, based on the works of the artists.

PDF

___

Aktulum, K. (2000), Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınevi.

Aktulum, K. (2011), Metinlerarasılık//Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları,

Atakan, N. (1998). Arayışlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Bachelard, G. (2017). Mekânın Poetikası. (Çev. Alp Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.

Baldacci,P-Jennigs, J. (1997). De Chirico: The New Metaphysical Period. New York: A Bulfinch Press Book.

Barlas, M. (2020). “Çağdaş Sanatın Hayelet Mekânları: Tekinsizlik ve Ev İlişkisi Üzerine Sanat Pratikleri”. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, S24. 13-27.

Bright, S. (2005). Art Photography Now. Londra: Thames&Hudson.

Cameron, D. (2003). William Kentridge. New York: Phaidon.

Cevizci, A. (2000). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.

Christov-Bakargiev, C. (1998). William Kentridge, Brugge: Societe des Expositions du Palais Beaux-Arts de Brunelles.

Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics Of Qualitative Research: Techniques And Procedures For Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: Sage Publications.

Dolar, M. (1991). I Shall Be With You On Your Wedding- Night: Lacan And The Uncanny, October: RenderingThe Real, 58, 5-23.

Evans, D. (1996). An Introductory Dictionary of Lacanian Psychoanalyis. New York: Routledge.

Freud, S. (1955). The Uncanny, The Standard Edition Of The Complete Psychological Works Of Sigmund Freud, Volume XVII (1917-1919): An Infantile Neurosis And Other Works. (Trans. Alix Strachey). London: The Hogarth Press and The Institute of Psychoanalysis

Gagnebin, M. (2011). Psikanalitik Bir Estetik İçin. (Çev. Simla Ongan). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Geçtan, E. (2005). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis Yayınları.

Geray, H. (2006). Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş İletişim Alanından Örneklerle. Ankara: Siyasal.

Hançerlioğlu, O. (2000). “Felsefe Ansiklopedisi-Düşünürler Bölümü”. Remzi Kitabevi. İstanbul: 1. Cilt.

Hançerlioğlu, O.(1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Holtzman, A. (2006). “Interview with Gregory Crewdson”. Londra: MIT Press. 168-171.

İvain, G. (1958). Formulaire Pour Un Urbanisme Nouveau. Internationale Situationniste. S1. 15-20.

Jay, M. (1994). Downcast Eyes: The Denigration of Vision In Twentieth-Century French Thought. London: University of California Press.

Kıral, B. (2020). “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S15. 170-189.

Köken, N. (2016). “Gregory Crewdson’ın Fotoğraflarında Günümüzün Kaygılı Öznesi”. Sanat Yazıları, S34. 39-54.

Köse, H. (2018). “Yaratıcı Uzamlar ya da “Psikocoğrafya” Kavramı Odağında Mekânın Yeniden Üretimi”. Moment Jounal, S5(2). 320-342.

Lacan J. (2013). Psikanalizin Dört Temel Kavramı Seminer 11. Kitap. (Çev. Nilüfer Erdem). İstanbul: Metis Yayınları.

Leader, D. (2004). Mona Lisa Kaçırıldı/Sanatın Bizden Gizledikleri. (Çev. Handan Akdemir). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Lefebvre, H. (2020). Mekânın Üretimi. (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Sel Yayıncılık.

Marleu-Ponty, M. (2020a). Algılanan Dünya Sohbetler. (Çev. Ömer Aygün). İstanbul: Metis Yayınları.

Marleu-Ponty, M. (2020b). Algının Fenomenolojisi. (Çev. Emine Sarıkartal ve Eylem Hacımuratoğlu). İstanbul: İthaki Yayınları.

Ocvirk, O. G., Stinson, R. E., Wigg, P. R., vd. (2015). Sanatın Temelleri Teori ve Uygulama. İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.

Ötgün, C. (2008). “Sanatın Şiddeti ve Sınırları”. Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi. S97. 90-103.

Öztürk Çetindoğan, M. (2012). “Rol Yaratmada Uzamın İşlevi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi:ART-E. Kasım’12 Özel Sayı. 107-122.

Parman, T.(2006). “Sigmund Freud: Bugün Psikanalizi Tartışmak”. Cogito. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. S49.

Royle. N. (2003). The Uncanny. Manchester: Manchester University Press.

Sarup, M. (2004). Postyapısalcılık ve Postmodernizm. (Çev. Abdulbaki Güçlü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.

Stoichita, V. I. (2006). Gölgenin Kısa Tarihi. (Çev. Bilge Aydın). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.

Tura, S. M. (2015). Freud'dan Lacan'a Psikanaliz. İstanbul: Kanat Yayınları.

Uysal, T. (2016). “Kentsel Göstergelere Yaklaşım Bağlamında Çağdaş Fotoğraf Sanatı”. İdil Sanat ve Dil Dergisi, S28. 151-166.

Ümer, E. (2014). Güncel Sanat İmgesi olarak “Tekinsiz” Nesne. Sanatta Yeterlik Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.

Wang, S. Lilienfeld, S. O. Rochat, P. (2015). The Uncanny Valley: Existence and Explanations, American Psychological Association, Review of General Psychology. 19(4). 393-407.

Yücel, T. (2019). Anlatı Yerlemleri Kişi, Süre, Uzam. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Jentsch, E. (1997). On The Psychology of The Uncanny. (Trans. Roy. Sellars). Angelaki. 2:1. 7-16. doi:10.1080/09697259708571910 (Original work published 1906).

Görsel 1. Giorgio De Chirico, Bir Sokağın Melenkolisi ve Gizemi,1915, tual üzerine yağlı boya, 85x69 cm https://serkanhizli.files.wordpress.com/2015/01/zyhotzb.jpg (Erişim Tarihi: 13.07.2021).

Görsel 2. William Kentridge, Felix Sürgünde İçin Desen,1994, kağıt üzerine füzen ve pastel, 120x160 cm https://www.moma.org/collection/works/82013 (Erişim Tarihi: 13.07.2021).

Görsel 3. Anselm Kiefer, Osiris ve Isis,1985-87, üç boyutlu teknikle yağ ve akrilik emülsiyon, 379.73x561.34x24.13 cm https://www.sfmoma.org/artwork/87.34.AC/ (Erişim Tarihi: 13.07.2021).

Görsel 4. Gregory Crewdson, İsimsiz, ‘Güllerin Altında’,2003, fotoğraf, 144.8x223.6 cm https://keepinginventory.wordpress.com/2013/02/07/coming-soon-gregorycrewdson-in-a-lonely-place/ (Erişim Tarihi: 13.07.2021).