PALEOLİTİK DÖNEMDEN GÜNÜMÜZE MEDİKAL İLLÜSTRASYONUN KISA TARİHİ

Çağlar boyunca insan veya hayvanbedenleri, Paleolitik Dönem mağara duvarresimlerinde ve ilkel olarak yontulmuşfigürlerde, çeşitli sanatsal ifade biçimi olaraktasvir edilmiştir. Mağara dönemindenreferans alınarak başlayan bu iletişim dilinde,sosyal ve kültürel değişim ile bilginin artmasısonucu resim-yazı formları ortaya çıkmıştır.Hem iletişim kaynağındaki hem de metinselsürecin ayrılmaz bir parçası olanillüstrasyonlar, insan vücudu ve onunsistemleri hakkında yapılan gözlem veincelemelere eşlik etmiştir. Tarihsel süreçiçerisinde bilimsel ve toplumsal ilerlemeninizin verdiği ölçüde, illüstrasyon türleri brütanatomiden çeşitli organ sistemlerine,histolojik preparatlara vb. kadar geniş ölçüdeuygulama alanı bulmuştur. Antik Çağ’da taşzemin üzerine oyma tekniği kullanılarakyapılan görseller zaman içerisinde tabletler,metal levhalar ve farklı kâğıt formları ileçeşitlenerek şekillenmiştir. Dönemin kendisiile çağdaş olan her yeni teknik, tıbbi bilgiyi genişletmiş ve izleyici kitle için erişilebilirkılınmıştır. Bu makalede, görsel bir iletişimdili olarak medikal illüstrasyonun gelişimizleri, Antik Çağ’dan günümüze kadar birikenkayıtlarından alınan temsil örnekleri ileaçıklanmıştır. Bu örnekler, bireyler arasıküçük kümelerden, küresel sosyal etkileşimekadar gelişim gösteren illüstrasyon vemedikal illüstrasyonun dönemsel etkileşiminiortaya koymaktadır.

A BRIEF HISTORY OF MEDICAL ILLUSTRATION FROM THE PALEOLITHIC PERIOD TO THE PRESENT

The human and animal bodies have been depicted in Palaeolithic ancient cave‐wall paintings, in primitively sculpted figures, and through all the ages in various forms of artistic expression. This communication language, which started with reference from the cave period, has emerged as painting and writing with increasing knowledge via social and cultural change. Illustrations, both as sources of communication and integral parts of the textual process, accompanied observations and studies about the human body and its systems. To the extent permitted by scientific and social progress over the ages, the types of illustration range from gross anatomy to various organ systems, histological preparations. It has found broad application areas. The visuals made using the technique of carving on the stone ground in antiquity have been shaped over time by diversifying with tablets, metal plates and different paper forms. Each new technique, contemporary with the period itself, has expanded medical knowledge and has been made accessible to the audience. In this article, the traces of medical illustration development as a visual communicaiton language are explained with representative examples taken from the records accumulated from ancient times to the present day.

PDF

___

Acıduman, A. (2009). “Şânizâde Mehmet Ataullah Efendi ve Mi’yâr’ül-etibbâ Adlı Eserinde Çocuk Hastalıkları”. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 52(1), 42- 52.

Akarsu, B., M. (2007). “Antik Dönem Tıbbının Hekim Bereket’in Tıbbi Uygulamaları Üzerindeki Etkileri”, (The İnfluences Of Medicine Of Antiquity On The Medical Practices Of Physician). Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 7(22), 17- 33.

Aydın, E. (2006). Dünya ve Türk tıp tarihi. Ankara: Güneş Kitabevi.

Canda, M. Ş. (2005). “III. Şerafeddin Sabuncuoğlu”. Türkiye Ekopatoloji Dergisi, 11 (3), 93-158.

Chiera, E. (1938). Sie Schreiben auf Ton. Leipzing: Orell Füssli Verlag.

Çeliker, M., ve Yılmaz, S. (2017). “Tıbbi İllüstrasyonun Tıp Bilimine Katkısı”. İdil Dergisi, 6(34), 1853-1864.

Defleur, M. L. ve Dennıs, E. E. (1985). Understanding Mass Communication. U.S.A: Houghton Mifflin Company.

Efe, G. Z. (2019). “Şerefeddin Sabuncuoğlu, Cerrahiyetü'l-Haniyye”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 11, 2(24), 1058-1062.

Eknoyan, G. (1997). “De Santo NG. Realdo Colombo (1516-1559)”. A reappraisal. Am J. Nephrol, 17(3-4), 261-268, doi: 10.1159/000169111.

Gombrıch, E. H. (1995). Sanatın Öyküsü. İstanbul:.Remzi Kitabevi.

Gray, H. (1958). Anatomy, Descriptive And Surgical. Philadelphia: Blanchard and I.E.A.

Güzel, K. (2016). Küçük Asya ve Çevresinde Yazı. Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Hajar, R. (2011). Medical Illustration: Art in Medical Education. Heart Views, 12(2), 83-91. doi: 10.4103/1995-705X.86023.

Jean, G. (2015). Yazı İnsanlığın Belleği (Çev. Nami Baser). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Jee, B.S. (1896). A Short History Of Aryan Medical Science. Macmillan and Co. Ltd: London.

Kazancıgil A. ve Zülfikar B. (1991). XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Anatomi. İstanbul: Özel Yayınlar.

Lewis, P. (1998). Tıp Tarihi. (Çev. Nilgün Güdücü). İstanbul: Khalkedon.

Linderman, M. G. (1996). Art in Elemantary School. New York, NY: Mc Grow Hill.

Loechel, E. W. (1960). The History Of Medical İllustration. Journal Of The Medical Library Association, 2(48), 168–171.

Lyons, A. S. ve Petrucelli, R. J. (1987). Medicine: An Illustrated History, New York: Harry N. Abrams Inc.

Özakıncı, C. (2016). İslam’da Bilimin Yükselişi ve Çöküşü. İstanbul: Otopsi yayınevi

Prioreschi, P. (1996). History of Medicine, Primitve and ancient medicine, (2.b.). Horatius Press: Omaha.

Rifkin, B. A., Ackerman, M. J. ve Folkenberg, J. (2013). Human Anatomy: Depicting The Body From The Renaissance To Today. London. Birleşik Krallık: Thames & Hudson.

Tsafır, J., ve Ohry, A. (2001). “Medical illüstration: From Caves To Cyberspace”. Health İnformation & Libraries Journal, 2(18), 99-109. doi: 10.1046/j.1471- 1842.2001.d01-16.x.

Üster, C. (2002). “Eski Çağlardan Rönesans’a Tıp”. P Tıp ve Sanat Dergisi, (Güz), 6- 21.

Wilson, L. (1987). Rönesans Anatomi Tiyatrosunda Vücudun Performansı. Temsiller, (17): 62–95.

Wilson-Pauwels, L. (2009). “Jan Wandelaar, Bernard Siegfried Albinus and an Indian Rhinoceros Named Clara Set High Standards As The Process Of Anatomical Illustration Entered A New Phase Of Precision, Artistic Beauty, And Marketing in The 18th Century”. Jbio Communication, 1(34), 10-17.

Bernard, C., ve Huette, C. (1855). Illustrated manual of operative surgery and surgical anatomy. Erişim Adresi: https://archive.org/details/illustratedmanua00bern/page/n6. (Erişim Tarihi: 20.03.2021).

Kahya, E. (1996). Şemseddin-i İtaki’nin resimli anatomi kitabı. Ankara Üniversitesi Dergiler Veritabanı, 171-172. Erişim Adresi: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/34/968/11920.pdf. (Erişim Tarihi: 15.03.2021).

Üstün, Ç. (2004). Dr. Thomas Willis famous eponym: the circle of willis. Turkish Journal of Medical Sciences, (34), 273-274. Erişim Adresi: http://journals. tubitak.gov.tr/medical/issues/sag-04-34-4/sag-34-4-9-0402-10.pdf, (Erişim Tarihi: 05.04.2021)

Görsel 1. Paleolitik Çağda Mağara Duvarında Bir Mamutun Üzerine Tasvir Edilmiş Kalp Görseli, https://scholarlycommons.obu.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=&httpsredir=1& article=1021&context=honors_theses. (Erişim Tarihi: 10.02.2021).

Görsel 2. Prehistorik Döneme Ait Sat-Cilo Dağlarında Yer Alan Gevaruk Vadisi’ndeki Dağ Keçisi Betimlemeleri, https://www.academia.edu/40521121/Anadolu_Kaya_Resimleri_Yeni_Yorumla malar_ve_Hipotezler_I%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1nda_. (Erişim Tarihi: 05.09.2021).

Görsel 3. Geç Uruk dönemi ait Eanna kutsal alanında IVb tabakasında bulunan Warka vazosu, https://en.wikipedia.org/wiki/Warka_Vase. (Erişim Tarihi: 05.09.2021).

Görsel 4. Mısır Hiyeroglifi, Ölüler Kitabından Bir Kesit, https://www.britannica.com/topic/Book-of-the-Dead-ancient-Egyptian-text. (Erişim Tarihi: 10.02.2021).

Görsel 5. Sushruta Samhita’nın Sushruta Samhita Eseri, https://en.wikipedia.org/wiki/Sushruta_Samhita. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 6. Galen’nin Anatomik Olguları Gösteren İllüstrasyonu, https://publicdomainreview.org/collection/anatomical-illustrations-from-15thcentury-england. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 7. İbn-i Sina, El-Kanun fi't-Tıb, https://www.fikriyat.com/galeri/tarih/onbesinci-yuzyilda-irlandacaya-cevrilmis-el-kanun-fit-tib/2. (Erişim Tarihi: 12.02.2021).

Görsel 8. El-Biruni, Al-Athar al-Baqiya an al-Quran al-Ghaliyah, https://archive.org/details/BIRUNI-Btv1b8406161z/page/n33/mode/2up. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 9. Mondino de Luzzi, Anathomia Corporis Humani, https://en.wikipedia.org/wiki/Mondino_de_Luzzi#/media/File:Mondino_Dei_Lu zzi_1541_Heart.jpg. (Erişim Tarihi: 23.02.2021).

Görsel 10. Mansur Ibn Ilyasin, Tashrīḥ-i Badan-i İnsān, https://www.researchgate.net/figure/A-part-of-human-anatomy-adopted-fromMansurs-anatomy-by-Mansur-Ibn-Ilyasin-14-15-th_fig1_326146826. (Erişim Tarihi: 28.02.2021).

Görsel 11. Sabuncuoğlu, Cerrahiyyetü'l Haniyye Eserinden Cerrahi Müdahale Tasvirleri, https://www.google.com/search?q=Cerrahiyyet%C3%BC%27l+Haniyye&hl=tr &sxsrf=AOaemvLSV8DCzORdwyh8Ig7ngwlbvAaHAw:1630920322059&sour ce=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwigwM_TgryAhV5RvEDHbMwBCkQ_AUoAnoECAEQBA&biw=1920&bih=937#imgrc=-jnZBx0j8vzN4M&imgdii=zWwJD2AkKSaMYM. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 12. Johannes de Ketham, Fasciculus Medicinae, https://www.researchgate.net/figure/a-A-figure-from-Fasciculus-Medicinae-byJohannes-de-Ketham-1500-is-shown_fig2_260446844. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 13. Andreas Vesalius, De Humani Corporis Fabrica, https://en.wikipedia.org/wiki/De_humani_corporis_fabrica#/media/File:Vesalius _Fabrica_p372.jpg. (Erişim tarihi: 04.04.2021).

Görsel 14. M. Ambroise Paré, Les Oeuvres Eserinden Araç-Gereçlerin İllüstrasyon Örneği, https://wellcomecollection.org/works/zc3pw9f3/images?id=hyzkfhd2. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 15. M. Guidi, De Anatome Corporis Humani Eserinden Bir Kesit, https://books.google.fr/books?id=fy5VAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=fr #v=onepage&q&f=false. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 16. M. Guidi, De Anatome Corporis Humani Eserinden Bir Kesit, https://www.rcpe.ac.uk/sites/default/files/ex-libris_12.pdf. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 17. Şirvan’lı Şemseddin-i İtaki, Risale-i Teşrih-i Ebdan Eserinden Bir Kesit, https://docplayer.biz.tr/30574216-Semseddin-i-itaki-nin-resimli-anatomi-kitabidr-esin-kahya.html. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 18. Vandelaar ve Bernhard Siegfried, Tabulae Sceleti Musculorum Corporis Humani EserindenBir Kesit, https://catalogue.swanngalleries.com/Lots/auctionlot/Albinus-[Weiss]-Bernhard-Siegfried-(1697-1770)-TabulaeScele?saleno=2563&lotNo=145&refNo=779976. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 19. William Smellie, A Sett of Anatomical Tables, https://nyamcenterforhistory.org/tag/william-smellie/. (Erişim Tarihi: 25.04.2021).

Görsel 20. Mehmet Ataullah Efendi, Miratü’l Ebdan fi Teşrih-i Azaü’l-İnsan Eserinden Bir Kesit, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/21388.pdf. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 21. Clause Bernard, Illustrated Manual of Operative Surgery and Surgical Anatomy, https://books.google.com.tr/books?id=G-Zv9wWv1YC&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false. (Erişim Tarihi: 25.04.2021).

Görsel 22. Henry Gray, Gray’s Anatomy Kitabından İllüstrasyon Örneği https://en.wikipedia.org/wiki/Gray's_Anatomy. (Erişim Tarihi: 30.04.2021).

Görsel 23. Max Brödel ve Dr. Howard A. Kelly, Operatif Jinekoloji Eserinden Bir Kesit,https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301211599000287. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 24. Frank H. Netter, CIBA Collection of Medical Illustrations, CIBA-Geigy Corporation, https://sheilapontis.com/2014/10/08/learnings-from-medicalinformation-design/. (Erişim Tarihi: 30.04.2021).

Görsel 25. Ernst Haeckel, Haeckel’in Embriyosu Eserinden Bir Kesit, https://www.newscientist.com/article/mg22530041-200-how-fudged-embryoillustrations-led-to-drawn-out-lies/. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 26. Dr. Gunther von Hagens ve Dr. Angelina Walley, Body Worlds & The Cycle of Life Sergisi, https://core.ac.uk/download/pdf/56373332.pdf. (Erişim Tarihi: 06.09.2021).

Görsel 27. Yazara Ait, Medikal İllüstrasyon Çizim Örneği, https://www.behance.net/gallery/95548313/medical-illustration-genital-duct. (Erişim Tarihi: 10.05.2021).

Görsel 28. Levent Efe, Medikal İllüstrasyon Çalışması, https://www.leventefe.com.au/portfolio/?mgi_140=1815/Capsule%20Endoscop y. (Erişim Tarihi: 30.04.2021).