Göstergelerarası çeviri bağlamında bir özgün eser: Enis Batur’un Acı Bilgi Fugue Sanatı Üzerine Bir Roman Denemesi adlı eserinin incelenmesi

Bu çalışma Enis Batur’un Acı Bilgi Fugue Sanatı Üzerine Bir Roman Denemesi (2015) adlı eserini göstergelerarası çeviri bağlamında ele almaktadır. Çalışmanın inceleme nesnesi olan özgün eser, başlığının da açık bir şekilde ortaya koyduğu üzere, füg formu ve müzikbilimcilerce bu formun en gelişmiş hali olarak kabul edilen Johann Sebastian Bach’ın Die Kunst Der Fuge BWV 1080 (Füg Sanatı) (1751) adlı eseri “model alınarak” yazılmış bir romandır. Batur “müzikbilimsel bir yaklaşım” benimseyerek füg tasarımının yapısal ve tematik unsurlarını edebiyat alanına taşımıştır. Füg tasarımının yapısı bağlamında yazarın “yolculuk” temasından yola çıkarak çeşitlendirdiği “kimlik”, “flâneur”, “yazma uğraşı”, “gökyüzü” gibi konular ekseninde çoksesli bir anlatı kurduğu gözlemlenmektedir. Bu çerçevede dilsel olmayan bir gösterge sisteminin dilsel göstergelerle yorumlandığı “göstergelerarası çeviri” bu eserin yaratıcı sürecinin gerçekleşme minvali olarak ele alınmaktadır. Özgün bir eserin göstergelerarası çeviri bağlamında ele alındığı bu çalışmada araştırma yöntemi olarak kullanılan bir diğer kuramsal temel Gideon Toury’nin “varsayılan çeviri” kavramıdır. Buna göre çeviri “her ne sebeple olursa olsun çeviri olarak sunulan ya da çeviri olarak ele alınan tüm ifadeler” olarak tanımlanır. Bu yaklaşım çerçevesinde, eserin “çeviri” niteliğini sağlamak üzere çalışmanın inceleme kısmında yöntem olarak Toury tarafından ortaya koyulan üç koyut uygulanmaktadır: erek kültürdeki özgün bir eserin kaynak metninin bir müzikal kompozisyon formu olarak belirlenmesi (kaynak koyutu), kaynak ve erek metinler arasındaki ilişkinin göstergelerarası çeviri bağlamında ele alınması (aktarım koyutu), yapısal ve tematik ilişkinin açığa çıkarılması (ilişki koyutu). Bu çalışma sonucunda “çeviri” kavramının farklı yönleri açığa çıkarılmaktadır. Elde edilen bir diğer sonuç ise füg tasarımının edebi anlatı bağlamına taşınmasının eserde kültürlerarası bir alan yaratmış olmasıdır.

An authentic text in the context of the intersemiotic translation: The study of Aci Bilgi Fugue Sanati Üzerine Bir Roman Denemesi by Enis Batur

This study examines Enis Batur's Acı Bilgi Fugue Sanatı Üzerine Bir Roman Denemesi (2015) [Bitter Knowledge An Experimental Novel on the Art of Fugue ] in the context of intersemiotic translation. The object of the analysis is an authentic text modeled by J.S. Bach's Die Kunst Der Fuge BWV 1080 (The Art of Fugue), which is considered to be the most advanced form of the fugue design. Within the structure of the fugue design, the author begins with the main theme which is “the journey” and forms a polyphonic narrative in the axis of the concepts of “the identity”, “flâneur”, “the art of writing” and “the sky” which he diversified from the main theme. Accordingly, “intersemiotic translation” in which a non-linguistic semiotic system is interpreted by linguistic signs, is considered as the realization of the creative process of this work. In order to scrutinize an authentic work in the context of intersemiotic translation, Gideon Toury’s concept of “assumed translation” is used as the methodological framework of the analysis. Toury defines translation as “all utterances which are presented or regarded as translations within the target culture, on no matter what grounds”. Under the framework of this approach, three postulates which are presented by Toury are carried out in the analysis section. The existence of another text in another culture/language is confirmed (source text postulate), the intersemiotic relationship between two texts is established (transfer postulate), elements of the structural and thematic relationship is revealed (relationship postulate). As a conclusion, this study reveals different aspects of the concept of translation. Also the fugue design, when brought into the context of the literary narrative, has created an intercultural space in the present novel.

PDF

___

Aktüze, İ. (2010). Müziği Anlamak Ansiklopedik Müzik Sözlüğü. Pan Yayıncılık .

Batur, E. (2002). Amer Savoir. (F. Fidan, Çev.) Paris: Actes Sud.

Batur, E. (2002, Mart 2002). Ana dili Türkçe olan yabancı bir yazar. (B. Gerçek, Röportaj Yapan)

Batur, E. (2014). Son Modernler . İstanbul: Sel Yayıncılık .

Batur, E. (2015). Acı Bilgi Fugue Sanatı Üzerine Bir Roman Denemesi. İstanbul: Kırmızı Kedi.

Bloch, E. (2010). İzler. (S. Geridönmez, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.

Boztaş, İ., & Yener, Ş. O. (2005). Açıklamalı Çeviri Terimleri Sözlüğü. Ankara : Siyasal Kitabevi.

Büke, A., & Altınel, İ. M. (2006). Müziği Yaratanlar Klasik Batı Müziğinde Dönemler ve Besteciler. İstanbul: Dünya Yayıncılık.

Cevizci, A. (2002). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma.

Chatman, S. (2009). Öykü ve Söylem Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı. Ankara : De Ki Basım Yayım.

Clüver, C. (1998). Quotation, Enargeia, and the Functions of Ekphrasis. E. J. Valerie Robillard içinde, Pictures into Words.Theoretical and Descriptive Approaches to Ekphrasis. Amsterdam: VU University Press.

Gazimihal, M. R. (1961). Musıki Sözlüğü. İstanbul: İstanbul Milli Eğitim BAsımevi.

Genette, G. (1972). Figures III. Paris: Seuil.

Gürçağlar, Ş. T. (2014). Çevirinin ABCsi. İstanbul: Say Yayınları.

Halverson, S. (1999). Conceptual Work and The Translation Concept. Target 11.1.

Halverson, S. (2010). Translation . Y. Gambier, & L. v. Doorslaer içinde, Handbook of Translation Stuies. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.

İpşiroğlu, N. (2002). 20. Yüzyıl Sanatı'nda J. S. Bach. İstanbul : Pan Yayıncılık .

Jakobson, R. (1963). Essais de Linguistique Générale . Paris: Les Éditions de Minuit.

Jakobson, R. (2012). Çevirinin Dil(bilim)sel Özellikleri Üzerine . M. Rifat içinde, Çeviri Seçkisi II Çeviribilim Nedir? İstanbul: Sel Yayıncılık.

Munday, J. (2016). Introducing Translation Studies . London and New York: Routledge .

Öner, I. B. (1990). Çeviribilimi, Çeviri Kuramı ve Sözde Çeviriler. Dilbilim Araştırmaları .

Rifat, M. (2000). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. İstanbul : Om Kuram .

Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Rifat, M. (2018). Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları .

Say, A. (1985). Müzik Ansiklopedisi (Cilt 2). (A. Say, Dü.) Ankara: Müzik Ansiklopedisi.

Say, A. (2005). Müzik Ansiklopedisi Besteciler, Yorumcular, Eserler, Kavramlar 1 (Cilt 1). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.

Say, A. (2005). MüzikAnsiklopedisi Besteciler, Yorumcular, Eserler, Kavramlar 2 (Cilt 2). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.

Stewart, S. (2006). The Signature and the Initial in Zukofsky's "A". e. S. Wolfson, & M. Brown içinde, Reading for Form . Seattle and London : University of Washington Press .

Toury, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam: John Benjamins.

www.tdk.gov.tr. (tarih yok). Ocak 13, 2019 tarihinde Türk Dil Kurumu : http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5c3b0ba0a510 92.83748895 adresinden alındı