Selim İleri’nin Hepsi Alev romanında bilinç akışı tekniğine dayalı dil ve anlatım özellikleri

Bilinç akışı tekniği, edebiyatta modern anlatım yöntemlerinden biri olarak kabul edilir. Kahramanların iç dünyalarında olup bitenleri, düşünceleri, duyguları anlatmaya yarayan bu yöntemle kahraman öne çıkarılır. Okurla baş başa kalan kahraman, aklından geçenleri kendi ağzından aktarır. Türk edebiyatında bilinç akışı tekniğini kullanan yazarlardan biri de Selim İleri’dir ve bu çalışmanın konusu olan Hepsi Alev adlı romanında da bu yöntemden yararlanır. Araştırmalarda, bilinç akışı tekniği kullanılırken çoğu zaman dil bilgisi kurallarına uyulmadığı belirtilir. Ancak hangi kurallara uyulmadığı ya da nasıl bir anlatımın tercih edildiği ayrıntılarla ele alınmaz. Bir dil incelemesi olan bu çalışmada, Hepsi Alev romanı örnek alınarak bilinç akışı tekniğinden kaynaklanan kullanımların dil bilgisi kuralları çerçevesinde değerlendirilmesi hedeflenmektedir. Roman, bu anlamda pek çok veri sunar. Zamanda geri gidişler, ana dönüşler, birbirinden anlamca kopuk cümlelerin art arda sıralanması, kesik cümlelerin fazlalığı, tutarlılık ilkesinden uzaklaşıldığını göstermektedir. Alışılmamış bağdaştırmalarla da sıra dışı kullanımlar yaratılmıştır. Eksiltili anlatımlarla cümle sayısının artırılması ve yüzey yapıdaki gereksiz tekrarlar, dilde en az çaba ilkesinin göz ardı edildiğinin göstergesidir. Kimi dil birimleri de bağdaşıklık kuralları gözetilmeden sıralanmıştır. Bunların dışında dil bilgisi açısından aykırılık göstermeyen bazı kullanımların da bilinç akışı tekniğine bağlı olarak tercih edildiği dikkati çeker. Kahraman, ara cümle ve ara sözlere, devrik yapılara, yorum ve çıkarım cümlelerine sıkça başvurur. Seçilen dil birimleri, kimi zaman gizli bir diyalog hissi uyandırmaktadır. Çalışma boyunca bu ve benzeri konular örneklendirilerek bilinç akışının dili ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Selim İleri, Hepsi Alev, bilinç akışı, dil ve anlatım, cümle

Language and expression features based on stream of consciousness technique in Selim İleri’s Hepsi Alev novel

The stream of consciousness technique is accepted as one of the modern methods of expression in literature. The hero is put forward with this method, which is used to express what is happening in the inner world of heroes, thoughts and feelings. The hero, who is left alone with the reader, transfers his mind from his own mouth. Selim İleri is one of the writers who use the stream of consciousness technique in Turkish literature and uses this method in his novel Hepsi Alev, which is the subject of this study. In studies, it is often stated that grammar rules are not followed when using the stream of consciousness technique. However, which rules are not followed or what kind of expression is preferred is not discussed in detail. In this study, which is a language analysis, it is aimed to evaluate the usages arising from the stream of consciousness technique within the framework of grammar rules by taking a sample of Hepsi Alev. The novel presents a lot of data in this sense. Flashbacks and turnings to the moment, sequencing of sentences which are disconnected semantically from each other, excess of elliptic clauses show that the principle of consistency has been removed. Unusual uses have been created with unaccustomed compatibilities. Increasing the number of sentences with elliptical expressions, unnecessary repetitions in the surface structure is an indication that the principle of least effort in language is ignored. Some language units are also listed without regard to the rules of cohesion. It is also noteworthy that some usages that do not contradict the grammar are preferred depending on the stream of consciousness technique. The hero often refers to parenthetical sentences, parenthetical statements, inverted structures, interpretation and inference sentences. Occasionally, the selected language units evoke a secret dialogue. Throughout the study, the language of the stream of consciousness has been tried to be put forward by exemplifying these and similar issues.

Keywords:

Selim İleri, Hepsi Alev, stream of consciousness, language and expression, sentence,

PDF

___

Aydın, H. (2011). “Dilde En Az Çaba İlkesi” Üzerine. IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 1 (1), 1-6. Çakır, A. (2014). Söylem Analizi-Ne Demek İstiyorsun?. Konya: Palet. Çetin, N. (2013). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap. Çetişli, İ. (2004). Metin Tahlillerine Giriş / 2 – Hikâye-Roman-Tiyatro. Ankara: Akçağ. Çokay Nebioğlu, R. (2019). Virginia Woolf’tan Sevgi Soysal’a Edebiyatta Modernizm: Dalgalar İle Yürümek Romanları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Turkish Studies, 14 (3), 1308-2140. Dizdaroğlu, H. (1976). Tümcebilgisi. Ankara: TDK. Elmas, N. (2011). Mustafa Kutlu’nun “Bu Böyledir” Adlı Hikâye Kitabında Bilinç Akışı ve İç Monolog Tekniği. Karadeniz Araştırmaları, 29, 133-145. Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin. İleri, S. (1977). Romanı Yazarken. Türk Dili, 304 / 34, 245-252. İleri, S. (2007). Hepsi Alev. İstanbul: Doğan. Kale, Ö. (2015). Edebiyatta Bilinç Akışı Tekniğine Başvurulma Sebepleri Üzerine Bazı Dikkatler. NWSA-Humanities, 10(2), 88-93. Karabulut, M. (2012). Yusuf Atılgan’ın “Aylak Adam” Romanında Anlatım Teknikleri. Turkish Studies, 7(1), 1375-1387. Karahancı, İ. (2014). Şarkı Sözlerinden Hareketle Dilde Bağdaşıklık Sorunları. Turkish Studies, 9 (9), 699-712. Karatekin, T. (2019). Fikrimin İnce Gülü Romanında Bilinç Akışı Tekniği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 215-230. Keklik, M. (2013). Dilbilimsel Açıdan Şiir Dili ve Bu Bağlamda Baki’nin Gazellerinde Alışılmamış Bağdaştırmalar Duygu Değeri ve Uzak Çağrışımlar. Turkish Studies, 8 (9), 1801-1818. Maktal Canko, D. Y. (2019). Türk Edebiyatında Bizans İmparatoriçeleri ve Selim İleri’nin “Hepsi Alev” Romanı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 308-318. Mengi, N. (2012). Selim İleri’nin Romancılığı ve Türk Romancılığındaki Yeri. Folklor/Edebiyat, 18 /71, 127-141. Moran, B. (2002). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İstanbul: İletişim. Odacı, S. (2009). Ulysses ve Tutunamayanlar’da Bilinç Akışı Tekniği. Turkish Studies, 4 (1), 605-684. Onursal, İ. (2003). Türkçe Metinlerde Bağdaşıklık ve Tutarlılık. Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ayşe Kıran, Doç. Dr. Ece Korkut, Dr. Suna Ağıldere, Günümüz Dilbilim Çalışmaları (ss.121-132). İstanbul: Multilingual Yayınları, Dilbilim Dizisi. Öğüt, H. (2007). Yazar ile Kahramanı: Selim İleri ve İrene. Mesele Kitap Dergisi, 2, 33-36. Sazyek, H. (2015). Roman Terimleri Sözlüğü – Roman Sanatından Yüz Terim. Ankara: Hece. Tekin, M. (2001). Roman Sanatı –Romanın Unsurları 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Üstünova, K. (2014). Türkiye Türkçesinde Yapı Kavramı ve Söz Dizimi İncelemeleri. Bursa: Sentez.