Çeviri edimine dilbilimsel açıdan uygulamalı bir yaklaşım

Çeviri; dil içi ya da diller arasında alıcı ve verici arasında sözlü veya yazılı enformasyon/ iletişimi sağlayan, amaca uygun göstergelerden oluşan eşzamanlı/ artzamanlı bir edimdir. Çeviri çalışmaları bilim, teknoloji ve edebiyat başta olmak üzere tüm alanlarda kullanılmaktadır. Bu alanlar arasındaki edebi çeviriler alıcının zevkinden akademik gelişimine kadar çeşitli amaçlara hizmet etmektedir. Bilindiği üzere, kaynak ve erek dildeki sözlü/ yazılı metin aynı ortam ve durumlarda kullanılabildiği ölçüde çeviri eylemi amacına ulaşmış olmaktadır. Bu nedenle, anlamsal ve işlevsel eşdeğerliğin sağlanması çevirinin temel amacıdır. Uygulamalı dilbilimin alanlarından biri olan çeviribilim çalışmalarında dilbilimsel eşdeğerliği oluşturabilmek, çeviri için bir nevi iskelet görevi görmektedir. Çevirilerde dilbilgisel, anlamsal ve işlevsel bütünlüğü sağlamak; çevirmenin ve çevirinin amacına ulaşması, alıcının da ortaya çıkan üründen gereğince yararlanabilmesi için önem taşımaktadır. Bu süreçteki en önemli sorun bilgi yitimidir. Bilgi yitimi; kaynak dilde yer alan biçimsel, sözdizimsel, sözlüksel, anlamsal ve biçemsel ögelerin tam olarak erek dildeki metne yerleştirilememesinden kaynaklanmaktadır. Çevirmenin amacı bilgi yitimini olabildiğince en aza indirebilmektir. Bu noktada, çevirmen Üretici Dönüşümsel Dilbilgisi başta olmak üzere birçok dilbilim kuram ve kavramlarından bilinçli/bilinçsizce yararlanmaktadır. Bu durumu örneklendirmek amacıyla çalışmada Edgar Allan Poe’nun “Annabel Lee” adlı şiiri Melih Cevdet Anday ve Uğur Demiröz tarafından Türkçeye çevirileri ile karşılaştırılarak dilbilimin yöntem, kuram ve kavramlarının çeviri edimindeki önemini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaçla, çeviri metinleri dilbilgisi, imge, anlam ve deyiş kayıpları ile işlevsellik açılarından eşdeğerlik olgusu çerçevesinde ve dilbilimin alt alanlarından biçimbilim, sözcükbilim, sözdizim ve anlambilim temelinde asıl eser ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Annabel Lee, çeviribilim, hedef dil, kaynak dil, uygulamalı dilbilim

An applied approach to translation performance ın terms of linguistics

Translation is a simultaneous/diachronic performance, consisting of expedient signs and providing oral/written information/communication in intralinguistic/interlinguistic between receiver and giver. It’s benefited from translation studies in all fields particularly science, technology and literature. Literary translations are utilised with different purposes from pleasure of the receiver to academic development. As known, when oral/ written text in source and target language is used at the same environment and state, translation act reaches its goal. So, enabling equivalence of semantic and funtional is the main purpose in the translation. Enabling linguistic equivalence is the main frame in translation studies being among the fields of applied linguistics. Providing unity of grammatic,semantic and functional is important for reaching the gaim of translator and translation and utilising from product for receiver in translations. In this process, the most important problem is information loss. Information loss results from not placing morphologic, syntactic, semantic and stylistic factors of source language to target language completely. The purpose of translator is to minimize information loss. At this point, translator utilises from many linguistic theory and concepts by conciously/unconciously primarily generative transformational grammer. For exampling this situaiton, revealing the importance of linguistics’ method, theory and concepts in translation performance has been aimed by comparing Annabel Lee poem by Edgar Allen Poe with Turkish translations by Melih Cevdet Anday and Uğur Demiröz. For this purpose, translation texts have been evaluated by comparing with the main poem in terms of grammatical, imaginative and expression loss, semantic shifts and functionality within the frame of equivalence fact and based on the subfields of linguistics which are morphology, lexicology,

Keywords:

Annabel Lee, translation studies, target language, source language, applied linguistics,

PDF

___

Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: TDK. Aksan, D. (2016). Şiir dili ve Türk şiir dili. Ankara: Bilgi. Aslan, O. (2000). Bir çeviri örneği ve onun çeviri eleştirisinin ortaya koyduğu gerçekler. Çeviri eleştirisi içinde. (Haz. Mustafa Durak). Ankara Üniversitesi Tömer Bursa Şubesi Sempozyum Bildirileri. Bursa, 52-61. Aydın, M. (2014). Dilbilim el kitabı. İstanbul: Sözcü. Başaran, M. A. (2013). Şiir çevirisinde sözdizimsel eşdeğerlik. International Journal of Language Academy, 1 (1), 91-105. Başkan, Ö. (1978) Dilde çeviri işlemi, Türk Dili Aylık Dil ve Yazın Dergisi, 322, 26-36. Baytekin, B. (2000). Günter Grass’ın “Die Blechtrommel” romanının Türkçeye çevirisinde atasözleri, deyimler ve özdeyişlere eleştirel yaklaşım. Çeviri eleştirisi içinde. (Haz. Mustafa Durak). Ankara Üniversitesi Tömer Bursa Şubesi Sempozyum Bildirileri. Bursa, 62-74. Boztaş, İ. (1993). Çeviri, çevirmen, dilbilim ilişkisi, çeviride eşdeğerlik ve kayıplar, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10 (2), 55-65. Büyüköztürk vd. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem. Çetinkaya, S. (2017). Çevirinin dilbilim ve yazınbilim ile ilişkisi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 4 (5), 1228-1223. Delibaş, M. & Delibaş, H. (2017). “Veba” adlı eser ile Türkçe çevirilerinin karşılaştırılmalı çözümlenmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5 (3), 568-578. Demiral, S. & Kaya, M. (2013). Şiir çevirilerinde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Turkish studies, 8 (10), 251-264. Göktürk, A. (2019). Çeviri dillerin dili. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin. Jakobson, R. (1959). On linguistic aspects of translation. In on translation. Cambridge: Hardvard University Press. Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK. Karavin, H. (2016). Çeviri Kuramları bağlamında eşdeğerlik kavramının izini sürmek, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6 (12), 125-144. Kocaman, A. (1993). Çeviri, çeviri eleştirisi, dilbilim. Dilbilim Araştırmaları, 4, 1-4. Köksal, D. (2008). Çeviri eğitimi kuram ve uygulama. Ankara: Nobel. Köktürk, Ş. (2015). Uygulamalı çeviribilim. Ankara: Detay. Malmkjaer, K. (2005). Translation and linguistics. Perspectives: Studies in Translatology, 3 (1), 4-20. Özdemir, İ. (2014). Edgar Allen Poe’nun “Annabel Lee” adlı şiirinin Melih Cevdet Anday tarafından yapılan çevirisine eleştirel bir çözümleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2 (4), 16-31. Özek, F. (2001). Cahit Sıtkı Tarancı’nın Ölümden Sonra Adlı şiirinin dilbilimsel açıdan incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2), 147-164. Stolze, R. (2013). Çeviri kuramları. (çev. Emra Durukan). İstanbul: Değişim. Tahir Gürçağlar, Ş. (2019). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say Uygur, N. (1989). Dilin gücü. (3.baskı). Ankara: Ara yayıncılık. Ülsever, Ş. (2007). Karşılaştırmalı edebiyat ve edebi çeviri. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Yayınları. Vardar, B. (1988). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: ABC. Vardar, B. (2001). Dilbilim yazıları. İstanbul: Multilingual. Yazıcı, M. (2005). Çeviribilimin Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin. Yılmaz, S. (2013). Yaşar Kemal’in “İnce Memed” romanı ile Fransızca çevirisi üzerine dilbilim ve çeviri incelemesi. Turkish Studies, 8 (10), 743-754. https://www.siir.gen.tr/siir/e/edgar_allan_poe/annabel_lee.htm erişim:20.06.2019 https://www.siirleraslabitmemeli.com/annabel-lee-edgar-allan-poe-siir-cevirisi/ erişim:20.06.2019