Transkripsiyon metinlerinde Türk atasözleri

Türklerin Arap harfleri kullandıkları dönemlerde özellikle Batılı şarkiyatçıların Türkçe öğrenmek ve öğretmek, Türkleri tanımak ve Türkler hakkında bilgi vermek amacıyla Türkçeyi Latin, Grek, Ermeni, Kiril vb. harflerle yazıldıkları eserlere Türkçenin transkripsiyon metinleri denir. Türkçenin transkripsiyon metinleri daha çok İtalyanlar, Almanlar, Fransızlar ve Macarlar tarafından iki veya çok dilli olarak hazırlanmışlardır. Bu metinler içinde en yaygın sözlükler ve gramer kitapları bulunmaktadır. Sözlüklerin ve gramer kitaplarının içinde atasözleri, Nasreddin Hoca fıkraları, konulara göre hazırlanmış karşılıklı konuşma metinleri ve kalıp cümlelere de yer verilmiştir. Bazı transkripsiyon metinlerinin ise sadece atasözü derlemelerinden oluştuğu görülmektedir. Bu çalışmada, içinde atasözü bulunan transkripsiyon metinleri ve farklı şekilde kullanılan bazı atasözleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türkçe, transkripsiyon metinleri, atasözü, sözlük, gramer

The Turkish proverbs in transcription texts

Transcription texts of Turkish are the texts that western orientalists wrote with Latin, Grecian, Armanian, Kiril etc. letters during the times when Turks used Arabic letters in order to learn and teach Turkish, to know more about Turks and to give information about Turks. The transcription texts of Turkish were mostly prepared as bilingual or multilingual by Italians, Germans, French and Hungarians. The most common type of these texts are the dictionaries and grammar books. The dictionaries and the grammar books included proverbs, Nasreddin Hodja jokes, thematically prepared dialogues and idiomatic usages. Some transcription texts consist only of proverbs. In this paper transcription texts which contains proverbs and some proverbs which are being used differently are studied.

Keywords:

Turkish, transcription texts, proverb, dictionary, grammar,

PDF

___

Aksulu, N. M. (1998). Mohaç Esiri Bartholomaeus Georgieviz (1505-1566) ve Türklerle İlgili Yazıları. Ankara: Kültür Bakanlığı. Argunşah, M. ve Güner, G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Clodius, J. Ch. (1729). Grammatica Tvrcica Necessariis regvlis praecipvas lingvae difficvltates illvstrans (etc). Lipsiae: Wolffgangvm Deer. Dombay, F. von (18.yy?). Proverbiorum Turcicorum Centuria I-IV & Proverbia Turcica Quadraginta. İngiltere: Manchester John Rylands Kütüphanesi. Donado, G. B. (1688). Della Letteratura de' Turchi, Osservationi fatte da Gio. Italia: per Andrea Poletti. all'insegna dell'Italia, a San Marco. Donado, G. B. (1688). Raccolta curiosissima d'Adaggi Turcheschi trasportati dal proprio Idioma nell Italiano e Latino dalli Giovani di Lingua, sotto il Bailaggio in Constantinopoli dell' illustriss ed eccell. Italia: Per Andrea Poletti all' Italia. Drimba, V. (1985). “XVII. Yüzyılda Yayımlanmış Bir Türk Atasözleri ve Vecizeleri Derlemesi”. Türk Dili Araştırmaları Yıllı Belleten. ss. 9-26. Ankara: TTK Yayınları. Durmuş, O. (2017). Türkiye Türkçesinin Basılı İlk Atasözleri: H. Megiser’in Paroemiologia Polyglottos Adlı Eserinde Yer Alan Atasözleri. Vefatının20. Yılı Munasebetiyle Prof. Dr. Necmettin Hacıeminoğlu Hatıra Kitabı. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı. Ekinci, M. U. (2013). “Franz Von Dombay’ın (1758-1810) Türkçe Atasözleri ve Deyimler Derlemesi”. Türkbilig 2013/25. 55-74. Fink, L. (1872). Türkischer Dragoman, Grammatik, Phrasensammlung und Wörterbuch der türkischen Sprache. Leipzig: F.A. Brockhaus Verlag. Fleischer, H.F. (1853). Der vollkommene und schnelle türkische Selbstlehrer. Wien: Albert A. Wenedikt Verlag. Francesco, M. M. (1643). Syntagmaton Linguarum Orientalium quae in Georgiae regionibus audiuntur liber primus, complectens Georgianae, seu Ibericae vulgaris linguae institutiones grammaticas.: [with] Liber secundus complectens Arabum et Turcarum orthographiam ac Turcicae linguae institutiones. Stamperia della Sacra Congregazione de Propaganda Fide (Roma). Gallotta, A. (1986). Latin Harfleri ile Yazılmış Birkaç Osmanlı Atasözü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. C. 24 ss. 235-249. Georgieuiz, B. (1544). De Tvrcarvm Ritv Et Caeremoiis. Antverpia. Gül, B. (2006). Almanya’da Türkoloji Çalışmaları. Türkbilig 2006/11. ss.56-117. Harsany, Jacobus Nagy de (1672). Colloquia Familiaria Turcico Latina Seu Status Turcicus Loquens. Coloniae Brandeburgicae. Hindoglu, A. (1829). Theoretisch=pracktische Türkische Sprachlehre für Deutsche. Wien: Anton Edler v. Schmid. Hrabskius, J. (1655). Proverbia quaedam Arabica, Persica, & Turcica: In Gratiam Praedictarum Linguarum Cultorum Edita (Editör: Fincelius, Hiob Wilhelm). Witteberg: Wilhelm Fincelius. Hrabskius, J. (1655). Proverbia quaedam Arabica, Persica, & Turcica: In Gratiam Praedictarum Linguarum Cultorum Edita (Editör: Fincelius, Hiob Wilhelm). Witteberg: Wilhelm Fincelius. İğci, A. (2014). 17. Yüzyılda Batı Rumeli Türkçesinin Özellikleri. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İzmir. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) İğci, A. (2015). 1672 Tarihli Colloquia Familiaria Turcico Latina’da Tarihî Ağız Malzemesi ve Batı Rumeli Tarzı Fiil Çatısı. Diyalektolog Yaz 2015, Sayı 10, ss. 71-77. Jan Schmidt (2011). A Catalogue of the Turkish Manuscripts in the John Rylands University Library at Manchester. Leiden: Brill. Jaubert, P. A. (1823). Elements de la grammaire turke. Paris: Dundey-Dupre Pere et Fils. Kaymaz, Z. (2013). Ermeni Harfli Bir Türkçe Atasözleri Kitabı. Türk Dünyası İncelemeleri Kitabı XIII/1 ss. 173-212. Kut, T. (1983). Ermeni Harfleriyle Basılmış Türkçe Atasözleri Kitapları. Türk Folkloru 53/5 ss. 5-6. Mallouf, N. (1860). Guide en trois langues: Française, anglaise at Turque. Paris: Maisonneuve et Ce. Megiser, H. (1605). Polyglottos: hoc est: Proverbia et Sententiae complurium linguarum. Ex Sacris Videlicet Hebraeorum fontibus, atq; ex optimis ac probatiſſimis quibusq; Graecae & Latinae linguae ſcriptoribus, deſumtae, & in Locos Communes digeſtae: & cum Italorum, Hiſpanorum, Gallorum, Germanorum, Belgarum, Sclavonum, Arabum, Turcarum denique aliarumq; Nationum ſententioſis Proverbiis collatae. Lipsiae (Leipzig): Sumtibus Henningis Grosii. Megiser, H. (1612). Institutionum linguae turcicae, libri quatuor. Quorum I. continet partem isagoges grammaticae Turcicae priorem, de orthographia Turco-Arabica. II. verò isagoges grammaticae Turcicae partem, poeteriorem, de etymologia Turcorum. III. complectitur diversa linguae Turcicae exercitia, & duas proverbiorum Turcicorum centurias. IV. Dictionarium est Latino Turcicum & vicissim Turcico Latinum. Lipsiae (Leipzig): Magiserus. Montalbano, G. B. (1632). Turcicae linguae per terminos latinos educta Syntaxis in usum eorum qui in Turciam missiones subeunt ad nutum sacrae congregationis de propoganda fide. İtalya: Napoli Milli Kütüphanesi. Müller A. (1889). Türkische Grammatik mit Paradigmen Litteratur Chrestomathie und Glossar. Berlin: H. Reuther’s Verlagsbuchhandlung Müller, A. (1889). Türkische Grammatik, mit Paradigmen, Litteratur, Chrestomathie, und Glossar. Berlin: H. Reuther Pianzola, B. (1789). Dizionario, Grammatiche, e Dialoghi Per Apprendere le Lingue Italiana, Greca-Volgare, e Turca, e Varie Scienze. Podova: Fermo. Piquere, P. J. (1869). Grammatik der türkisch-osmanischen Umgangssprache. Wien: Albert A. Wenedikt Verelag. Preindl, J. von (1789). Grammaire Turque: D'une toute nouvelle methode d'apprendre cette langue en peu de semaines avec un vocabulaire. Berlin. Schlechta Wssehrd, O. F. von (1865). Osmanische Sprichwörter. Wien: K.K. Orientalische Akademie Schlechta Wssehrd, O. F. von (1865). Osmanische Sprichwörter. Wien: K.K. Orientalische Akademie. Timoteo, A. (1688). Proverbii utili, e virtuosi in lingua araba, persiana, e turca, gran parte in versi, con la loro ispiegatione in lingua latina, & italiana et alcuni vocaboli di dette lingue. In Padova: Nella Stamperia del Seminario. Vaughan, T. (1709). A Grammar Of The Turkish Language. London: Publisher, J. Humphreys. Wahrmund, A. (1869). Praktisch Handbuch der osmanisch-türkischen Sprache I-III. Giessen: J. Ricker’sche Buchhandlung. Wickerhauser, M. (1853). Wegweiser zum Verständnis der türkischen Sprache. Eine deutsch-türkische Chrestomathie. Wien: K.K. Hof-und Staatsdruckerei Wickerhauser, M. (1853). Wegweiser zum Verständnis der türkischen Sprache. Eine deutsch-türkische Chrestomathie. Wien: K.K. Hof-und Staatsdruckerei. Yılmaz, Y. - Demirci, O. (2016). Preindl’in Grammaire Turque’ünde Türk Atasözleri. Turkish Studies, 11(20), 25-40. Yıldız, H. ve Öztürk Abdulkadir (2016). 19. Yüzyıla Ait Ermeni Harfli Türkçe Atasözleri Üzerine. ODÜ-SOBIAD 6 (3) ss. 739-766. ? (1689?). “Proverbia turcica cum versione italica et latine” & “Iterum Proverbia turcica, quorum major pars latinis literis scripta est”. (Eserin sahibi: Moritz Georg Weideman).