Osmanlı eğitim sisteminde teftiş

Osmanlı Devleti’nde eğitimin ıslahı ve yaygınlaştırılmasında teftiş mekanizması önemli bir yere sahiptir. Çeşitli maarif memurları ve müfettişleri vasıtasıyla bir teftiş zinciri kurulmaya çalışılmıştır. İlk defa Maarif-i Umumiye Nizamnâmesi ile teftiş müessesesinden beklenen görevler saptanmıştır. İlerleyen yıllarda bu görevi yerine getirecek memurların görev ve sorumluluklarına yönelik resmî düzenlemeler yapılmış, böylece tüm imparatorlukta ortak bir denetim sistemi oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada Osmanlı eğitim sistemindeki teftiş müesesesinin gelişimi, yayınlanan talimatnâme ve nizamnâmeler doğrultusunda ele alınmıştır.

Inspection in the ottoman education system

The Inspection mechanism holds an important place in the reformation and spreading of education in the Ottoman Empire. The State endeavored to establish an inspection chain by means of bureaucrats and inspectors of the Ministry of Education. The functions of the inspection foundation was first determined with "Maarif-i Umumiye Nizamnamesi", but then efforts were made to form a common inspection system all over the Empire. This article will condider the development of the inspection foundation in Ottoman education system according to the regulations.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi92

İrade Dahiliye (İ.DH)

İrade Maarif (İ.MF)

İrade Şurâ-yı Devlet (İ. ŞD)

Maarif Nezâreti Heyet-i Teftişiye Kalemi (MF. HTF)

Maarif Nezâreti Mektubî Kalemi (MF. MKT)

Maarif Nezâreti, İstanbul Maarif Müdüriyeti (MF. İMF)

Şurâ-yı Devlet (ŞD)

Sabah, Takvim-i Vekayi, TaninDevlet Salnamesi, sene: 1299, 1300, 1305, 1310.

Düstur, I. Tertip C. 1-3., II. Tertip, C. 2, 4, 6.

Düstur Zeyli, 1-4.

Salnâme-i Maarif-i Umumiye, sene: 1316, 1321.

Maarif Müdürleri İle Vilayet Maarif Müfettişlerinin Vezâifine Müteallik Talimat, İstanbul

Matbaa-i Amire 1326.

Maarif-i Umumiye Nizamnâmesi, 128993.

Mekâtib-i İbtidâiye Müfettişlerinin Vezâifine Müteallik Talimat, Matbaa-i Amire-İstanbul 1326.

Tedrisât-ı İbtidâiye Müfettişlerinin Vezâifine Dair Talimatmâme, Matbaa-i Amire - İstanbul 1330.

Maarif Müdürleri İle Vilayet Maarif Müdürlerinin Vezâifine Müteallik Talimat, İstanbul - Matbaa-i Amire 1326.

Tedrisât-ı İbtidâiye Müfettişlerinin Vezâifine Dair Talimatmâme, Matbaa-i Amire - İstanbul 1330, madde: 8.

Tahsil-i İbtidaîyi İdare ve Teftiş İle Muvazzaf Olan Memurînin Vezâifi Hakkında Nizamnâme,İstanbul 132694

Maarif Müdürlerinin Vezâifine Dair Talimatnâme, Matbaa-i Amire-İstanbul 1330.

Maarif-i Umumiye Nezâreti Teşkilatı Hakkında Nizamnâme, 19 Rebiülevvel 133095.

Maarif-i Umumiye Nezâreti Teşkilatı Hakkında Nizamnâme, 7 Ramazan 133296.

Tedrisât-ı İbtidâiye Kanun-ı Muvakkati, Matbaa-i Amire, İstanbul 1329.

Vilayet Maarif Müfettişliğinin Vezâifine Dair Talimatnâme, İstanbul 133097

AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, İstanbul 2010.

AKYÜZ, Yahya, “İlköğretim’in Yenileşme Tarihinde Bir Adım: Nisan 1847 Tâlimatı”, Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi Dergisi (OTAM), C. 5, Ankara 1994.

AYTEKİN, Halil, İttihâd ve Terakkî Dönemi Eğitim Yönetimi, Ankara 1991.

BERKER, Aziz, Türkiye’de İlköğretim (1839-1908), MEB, Ankara 1945.

BEYOĞLU, Süleyman, İki Devir Bir İnsan Ahmet Faik Günday ve Hatıraları, İstanbul 2011.

ERGÜN, Mustafa, II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ankara 1996.

KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK, Ankara 1991.

Mahmud Cevad, Maarif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, haz. Mustafa

Ergün, Tayyip Duman, Sebahattin Arıbaş, Hüseyin Dilaver, MEB, Ankara 2002.

NURDOĞAN, Arzu, Osmanlı Modernleşme Sürecinde İlköğretim (1869-1922), İstanbul 2005

M. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enst. Yakınçağ Tarihi ABD, basılmamış doktora tezinden. Prof. Dr. Cemil Öztürk.

SU, Kâmil, Türk Eğitiminde Teftişin Yeri ve Önemi, MEB, İstanbul 1974.

TÜMER ERDEM, Yasemin, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Kızların Eğitimi, İstanbul 2007,

M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enst. Basılmamış doktora tezi.

TÜMER ERDEM, Yasemin, “Osmanlı Devleti’nde Okulöncesi Eğitim: Ana Mektepleri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Mücteba İlgürel’e Armağan II, S. 20, İstanbul 2008.

UNAT, Faik Reşit, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihî Bir Bakış, Ankara 1964.