Osmanlı devleti’nde kadınlara yönelik tarih öğretimi çabaları ve Ali Seydi bey’in kızlara mahsûs Târîh-i Osmânî adlı eseri

Bu makalede Osmanlı Devleti’nde kızlara yönelik tarih öğretimi çabaları içinde oluşturulmuş olan “Kızlara Mahsûs Târîh-i Osmânî” kitabı, tarih eğitimi ve kadın eğitimi bağlamında incelenmiştir. Osmanlı Devleti’nde eğitim Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra değişmeye başlamıştır. Modernleşme paralelinde açılan yeni bürokratik kurumların nitelikli eleman ihtiyacını artırması eğitimin devlet tarafından yeniden organize edilmesine ve yeni eğitim kurumlarının doğmasına yol açmıştır. Bu yenileşme sürecinde hem tarih eğitimi hem de kadın eğitimi farklı bir şekilde ele alınmıştır. Bu çerçevede devlet tarafından XIX. yüzyılda açılankadın merkezli eğitim kurumları II. Meşrutiyet döneminde daha kapsamlı hale gelmiştir. Tarih eğitimine de yansıyan bu durum yeni ders kitaplarının yazılmasına neden olmuştur. Kızlara Mahsûs Târîh-i Osmânî bu ders kitaplarından birisidir. 1917’de basılan eserin yazarı Ali Seydi Bey’dir. Çalışma iptidai okulları için hazırlanmıştır. Kronolojik anlatıma sahip olan eser, kısa ve öz tarih bilgisi vermektedir. Çeşitli resimler ve fotoğraflar ile zenginleştirilen çalışmanın en dikkat çekici özelliği kızlar için yazılmış olmasıdır. Ali Seydi Bey’e göre vatanperver kuşakların yetiştirilmesinde anneye büyük roller düşmektedir. Bu nedenle kadınlar geçmişi çok iyi bilmelidirler.

Attempts of history education for women in the ottoman state: a school textbook ottoman history for girls

This article elicits the teaching of history and women education in the Ottoman State in terms of a textbook entitled Ottoman History for Girls, which was part of the history curriculum. Education in the Ottoman State changed dramatically after the proclamation of the “Imperial Edict” (Tanzimat Fermanı). The need of new manpower with different qualifications for newly constituted state institutions gave rise to the establishment and organization of new educational institutions in the western lines. These attempts changed the direction of women education as well. New established schools for girls have been opened after the Second Constitutional Era in Ottoman State. The new curriculum and the lessons have been included in the educational system and new textbooks have been published. History textbooks were one of the important subjects in the primary schools (iptidai mekteps). The division of boys and girls in primary schools gave rise to the writing of books especially for girls. The book entitled Ottoman History for Girls was written in 1917 by Ali Seydi for the girls in primary schools and is a product of gender based perception. Ottoman History for Girls, which is enhanced by visual material such as pictures and maps aiming to provide short chronologic information about Ottoman history, also uses historical material to give them advice on topics such as being a “good mother”. For being “good mother” girls should have been aware of their past.

PDF

___

B.O.A. BEO. 192/14340, 15 L 1310/ 2 7 1893.

B.O.A. DH.İ.UM.EK.,47/131. 11 L 1336/20 07 1918.

B.O.A. DH.SAİDd, 45/1, 29 Z 1286 / 24 3 1870.

B.O.A. HH.SAİD.MEM.,12/10, 29 Z 1286/ 24 3 1870.

B.O.A. İ.,DH.,1516/1333/Z–13, 05 Z 1333/ 14 10 1915.

B.O.A. İ.,DUİT.,42/76, 15 S 1336/ 30 11 1917.

B.O.A. İ.TAL., 275/1319/Z–176, 17 Z 1319/ 27 3 1902

B.O.A. MF.MKT. 1220/9, 26 Z 1334/24 10 1916.AKYÜZ, Yahya, “Anaokullarının Türkiye’de Kuruluş ve Gelişim Tarihçesi”, Milli Eğitim, Sayı 132, Ankara 1996.

AKYÜZ, Yahya, “Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüer’in Yetişmesi ve Meslek Hayatı”, Milli Eğitim, Sayı 143, Ankara 1999.

AKYÜZ, Yahya, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadınların Okul Yöneticiliği”, Tarih ve Toplum, Sayı 207, Mart 2001.

AKYÜZ, Yahya, “Türkiye’de Çağdaş Anlamda Öğretmenlik Mesleğinin Doğuşu”, Türkler, Cilt 15, Yeni Türkiye Yay., İstanbul 2001.

AKYÜZ, Yahya, “Osmanlıda Kadın Öğretmenli Sıbyan Mektepleri (Amerikan ve Fransız Eğitim Tarihinden Benzeri Örnekler)”, OTAM, Sayı 15, Ankara 2004.

AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem Akademi Yay., Ankara 2010.

Ali Seydi, Kızlara Mahsûs Târîh-i Osmâni, Şirket-i Mürettebiye Matbaası, İstanbul 1333.

BASKIN, Bahar, “II. Meşrutiyet’te Kadın Eğitimine Yönelik Bir Girişim: İnas Darülfünunu”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı 30, İstanbul Mart 2008.

BAYRİ, Mehmet Halit, “Türk Tarih Encümeni”, Türk Dünyası Dergisi, Cilt 3, Sayı 30– 31, 1952.

BERKTAY, Fatmagül, “Doğu ile Batı’nın Birleştiği Yer: Kadın İmgesinin Kurgulanışı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Modernleşme ve Batıcılık, Cilt 3, İletişim Yay., İstanbul, 2002.

COLLİNGWOOD, R.G., Tarih Tasarımı, Gündoğan Yayınları, Ankara 1996.

ÇAKIR, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yay., İstanbul 1996.

ERGİN, Osman, İstanbul Mektepleri ve İlim, Terbiye ve San’at Müesseseleri Dolayısıyla Türkiye Maarif Tarihi, Cilt 1–2, Eser Kültür, İstanbul 1977.

GÜVEN, İsmail, “Ahmet Rıza’nın Kadın Eğitimine İlişkin Görüşleri”, A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt 31, Sayı 1, Ankara 1998.

GÜVEN, İsmail, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadın Eğitimi Düşüncesinin Gelişimi”, A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt 34, Sayı 1–2, Ankara 2001.

GÜVEN, İsmail, Türk Eğitim Tarihi, Naturel Yay., Ankara 2010.

GÜZEL, Şehmus “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Toplumsal Değişim ve Kadın”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 3–4, İletişim Yay., İstanbul, 1985.

HAVİLAND, William A., Kültürel Antropoloji, Kaknüs Yayınları, İstanbul 2002.

Hüseyin Hıfzı, Hülâsâ-i Târîh-i Osmânî, Şirket-i Mürettebiye Matbaası, İstanbul,1322.

İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, Cilt 3.

İstanbul Kız Muallim Mektebi 1933-Dârülmuallimât 1870, İstanbul Kız Muallim Mektebi Yay., İstanbul 1933.

KOCAMANOĞLU, Emine, “Eğitim Hakkındaki Görüşleri ve Ayşe Sıdıka Hanım”, Tarih ve Toplum, Sayı 189, 1999.

KOÇER, Hasan Ali, Eğitim Sorunlarımız Üzerine İncelemeler ve Düşünceler, Türk Eğitim Tarihi Araştırmaları No: 3, Şafak Matbaası, Ankara, 1975.

KURNAZ, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yay., Ankara, 1991.

Mahmut Cevat, Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, İstanbul, 1338.

Mücellitlioğlu Ali Çankaya, Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler(1860–1949), Örnek Matbaası, Ankara, 1954.

OKTAY, Ayla ve Öztürk, Cemil, Türkiye’de Kızların Eğitimi, Eğitimde Nitelik Geliştirme, İstanbul 1991.

ÖZTÜRK, Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, TTK, Ankara 1996.

SAKAOĞLU, Necdet, Osmanlı Eğitim Tarihi, İletişim Yay., İstanbul 1993.

SOMEL, Selçuk Akşin, “Osmanlı Modernleşme Döneminde Kız Eğitimi”, Kebikeç, Sayı 10, 2000.

ŞANAL, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunda Görev Yapan Kadın İdareci ve Öğretmenler İle Okuttukları Dersler”, Belleten, Cilt LXVIII, Sayı 253, Ankara 2004.

TEKELİ, İlhan ve İlkin, Selim, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşum ve Dönüşümü, TTK, Ankara 1999.

TEKELİ, İlhan “Türkiye’de Siyasal Düşüncemizin Gelişimi Konusunda Bir Üst Anlatı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Modernleşme ve Batıcılık, Cilt 3, İletişim Yay., İstanbul 2002.

TEMELKURAN, Tevfik, “Türkiye’de Açılan İlk Kız Öğretmen Okulu”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 36, 1970.

TURAL, Erkan, Son Dönem Osmanlı Bürokrasisi: II. Meşrutiyet Dönemi'nde Bürokratlar, İttihatçılar ve Parlamenterler, TODAİE, Ankara 2009.

UZUN, Mustafa, “Ali Seydi Bey”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1989.