II. Abdülhamid döneminde Rumeli’de maarifin teftişi

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren uluslararası politik, ekonomik, idari ve hukuki yapıda meydana gelen hızlı dönüşümün, Osmanlı İmparatorluğu’nun dışa dönük en yoğun diplomatik ilişkilerin yaşandığı devirlerden Sultan II. Abdülhamid döneminde eğitim sisteminin de amaç ve niteliğini etkilemesi kaçınılmazdı. Keza hızlı kentleşme, nüfusun süratle artması, hak ve özgürlük isteklerindeki genişlemeler, iletişim teknolojisindeki yenilikler, milliyetçilik akımındaki gelişmelerin kümülatif etkisi devletin bunlara rasyonel çözümler aramak, uzlaşma sağlayacak yeni değerler ortaya çıkarmak ve bunu da eğitimin temel görevi ve sorunu kılmak arayışına yol açmıştır. Bu arayış içerisinde müfettişlik müessesesi, eğitim sisteminde karar verme, planlama, örgütleme, iletişim ve değerlendirme ile ilgili temel sorunların çözümlenmesi açısından hayati bir zorunluluk haline gelmişti. Bu bağlamda temel problemi, imparatorluğun son döneminde muhtelif ırk, millet, din ve kültürü bir arada bulundurması itibarıyla Osmanlı coğrafyasında özel bir öneme sahip Rumeli vilayetlerindeki denetim görevinin yürütülme biçimi olan araştırmada, 1876-1909 yılları arasında konuyla ilgili olan olaylar, kurumlar ve bireyler, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi dikey yöntem ve tarihsel araştırma deseninden yararlanılarak yorumlanmaya çalışılmıştır.

Inspection of educational ınstitutions in Rumelia during the abdülhamid II period

The rapid transformation in the international political, economical, administrative and judicial structure as of the second half of 19th century inevitably affected the purpose and nature of the education system in the Sultan Abdülhamid II era, a period ofintensive international diplomatic relations. Similarly, cumulative effects of the rapid urbanization, continuous rapid growth in the population, developments in the right- and freedom-related demands, innovations in the communication technology and developments in the nationalism movement caused the government to seek rational solutions, bringing forward new values providing settlement and making them the main duty and matter of the education. During this search, the inspectorship became vital in resolving major problems, making decisions, planning, organizing, communication and assessment in the education system. In the study addressing the management style of the inspection duty in the Rumelia governorates- which have a special importance due to fact that they contained various races, nations, religions and cultures- the events, institutions and individuals (1876-1909) have been interpreted according to their context and conditions, using the vertical method and historical research pattern.

PDF

___

BOA., BEO.AYN.d., No. 120, 1420, 1243; BOA., BEO., Nr., 119772; BOA., BEO., Nr. 121417; BOA., 10 B 1304 (4 Nisan 1897), İ. DH., No. 81089; BOA., 1318/Ş-5, İ. Maarif; BOA., MF.HTF., ½; BOA., MF.HTF., 1/4; BOA., MF.HTF., 1/55; BOA., MF.HTF., 1/74; BOA., MF.HTF., 3/32; BOA., MF.HTF, 3/106; BOA., MF.HTF., 4/82; BOA., MF.İBT., 95/111; BOA., MF.İBT., 100/65; BOA., MF.İBT., 110/17; BOA., MF.MKB., 5/120; BOA., MF.MKB., 5/134; BOA., MF.MKB., 20/31; BOA., MF.MKB., 40/91; BOA., MF.MKB., 348/48; BOA., MF.TLY., 100/65; BOA., MF.VRK., 3/16; BOA., MF.VRK., 3/31; BOA., MF.VRK., 14/103; BOA., MF.VRK., 18/59; BOA., MV., 112/82; BOA., ŞD., 213/1; BOA., TFR.I.KV., 14/1353; BOA., TFR.I.KV., 27/2669; BOA., TFR.I.KV., 172/17191; BOA., TFR.I.KV., 210/20967; BOA., Y.A.-RES., 5/50; BOA., Y.PRK.AZJ., 19/82; BOA., Y.PRK.AZJ., 45/65; BOA, Y.PRK.MF., 1/27; BOA., Y.PRK.MF., 3/10.

Düstur, Cüz-i sani, Dersaadet: Matbaa-i Amire, 1289 (1872-1873).

Düstur, Tertib-i sani, C. I, Dersaadet: Matbaa-i Osmaniye, 1329 (1911).

Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye. 1305 (1889), Dersaadet, Mahmud Bey Matbaası, 1305.

21 Za 1254 (6 Şubat 1839), Takvim-i Vekayi.

Vilâyât-ı Şahanede Bulunan Leyli ve Nehari Mekâtib-i İdadiyeye Mahsus Olarak Bu Kerre Maarif Nezareti’nce Tadilen Kaleme Alınan Ders Programları, Dersaadet, Alem Matbaası, 1310 (1894-1895).

ACAR, Keziban, Russian National Identity in Patriotic Culture , The Russian Descriptions of Themselves in contrast to Their Enemies during the Crimean War of 1853-56 and Russo- Turkish War of 1877-1878, Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of Kentucky, 2000.

AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi. M.Ö. 1000- M.S. 2006, Ankara, Pegem Akademi Yayıncılık, 2006.

AKYÜZ, Yahya, “Eğitimde Çağdaşlaşmaya Katkısı Açısından Selim Sabit Efendi ve 'Öğretmene Kılavuz' Başlıklı Eser”, Uluslararası Vize Tarih ve Kültür Sempozyumu, Vize, 28 Nisan 2000.

ANTEL, Celal S., “Tanzimat Maarifi”, Tanzimat I. Yüzüncü Yıldönümü Münasebetiyle, Ankara, Maarif Vekaleti, 1940 .

ATUF, Nafi, Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme, C.1, İstanbul, Muallim Halit Kütüphanesi, 1930.ATUF, Nafi, Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme, C. 2, İstanbul, Milliyet Matbaası, 1932.

BARTL, Peter, Milli Bağımsızlık Hareketleri Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878- 1912), (Çev.) Ali Taner, İstanbul, Bedir Yayınları, 1998.

BAŞAR, Hüseyin, Eğitim Müfettişlerinin Yetiştirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1985.

BİLİM, C. Yalçın, Tanzimat Devrinde Türk Eğitiminde Çağdaşlaşma (1839-1876), Eskişehir, Anadolu Üniversitesi, 1984.

BLUMİ, Isa, “Austrian Strategies in Ottoman Albania, The School and the Fall of Sectarian Politics”, Das Osmanische Reich und die Habsburgermonarchie. Akten des internationalen Kongresses zum 150-jährigen Bestehen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung Wien, 22-25 September 2004, Wien, Oldenburg, 2005.

BOZBORA, Nuray, Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğu’nun Gelişimi, İstanbul, Boyut Kitapları, 1997. Cumhuriyet Devrinde Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1977. ÇETİN, Atilla, “Maarif Nazırı Ahmed Zühdü Paşa’nın Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Yabancı Okullar Hakkında Raporu”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 10- 11, İstanbul, 1983.

DAVİSON, Roderic H, “Westernized Education in Ottoman Empire”, The Middle East Journal, Summer 1961.

DAVİSON, Roderic H, “Nationalism as an Ottoman Problem and the Ottoman Response”, Nationalism in a non-national State: The Dissolution of the Ottoman Empire, (Ed.) William Haddad-William Ochsenwald, Colombus, Ohio State University Press, 1977.

DOĞAN, İsmail, Türk Eğitim Tarihinin Ana Evreleri. Kurumlar-Kişiler-Söylemler, Ankara, Nobel Yayıncılık, 2010.

Education in the Balkans, From the Enlightenment to the Founding of the Nation-States, ed. Nikos Terzis, Greece, Publishing House Kyriakidis Brothers s.a., 2000.

ERGİN, Osman, Türk Maarif Tarihi, 3 C., İstanbul, Eser Matbaacılık, 1977.

GARDINER, Derek, The Anatomy of Supervision: Developing Learning and Professional Competence for Social Work Students, Milton Keynes, The Society for Research into Higher Education & Open University Press, 1989.

GAWRYCH, George W, The crescent and the eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913, London, New York, I.B. Tauris, 2006.

JELAVICH, Barbara, The Ottoman Empire, the great powers, and the Straits question, 1870- 1887, Bloomington, London, Indiana University Press, 1923.

Karageorgou-Kourtzis, Olga. “Aspects of Education in the Peloponnese from 1810 to 1820 According to the Peroukas Archives from Argos”, Studies in Honor of John C. Alexander, Elias Kolovos, Phokion Kotzageorgis, Sophia Laiou, Marinos Sariyannis (eds), İstanbul, Isis, 2007.

KAZAMİAS, Andreas M, Education and the Quest for Modernity in Turkey, London, George Allen & Unwin Ltd., 1966.

KOÇER, Hasan A, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu (1773-1993), Ankara, Uzman Yayınları, 1987.

KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1988.

KOHN, Hans, Panislavizm ve Rus Milliyetçiliği, (Trc.) Agah Oktay Güner, İstanbul , Kervan Yayınları, 1983.

MELETİADES, Haris N, “Types of Transition to National Educational Systems in the Balkans of the 19th century”, Education in the Balkans, From the Enlightenment to the Founding of the Nation-States, (ed.) Nikos P. Terzis, Greece, Publishing House Kyriakidis Brothers s.a., 2000.

Nafi, Mahmud Cevad ibnü’ş-Şeyh. Maarif-i Umumiye Nezareti. Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı- XIX. Asır Osmanlı Maarif Tarihi-, haz. Taceddin Kayaoğlu, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2001.

PARVEV, Ivan, “'Du, glückliches Österreich, verhandle'. Militär versus Diplomatie in der habsburgischen Südosteuropa-Politik 1739-1878”, Das Osmanische Reich und die Habsburgermonarchie. Akten des internationalen Kongresses zum 150-jährigen Bestehen des Institus für Österreichische Geschichtsforschung Wien, 22-25 September 2004

Wien, Oldenburg Verlag, 2005.

SAKAOĞLU, Necdet, Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2003.

Seton-Watson, Hugh, The decline of imperial Russia , 1855-1914, New York, Frederick A. Praeger, 1965.

SHAW, Stanford J.- Shaw, Ezel K, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, C. 2, (Trc.) Mehmet Harmancı, İstanbul, E Yayınları, 1982.

SKENDİ, Stavro, The Albanian National Awakening 1878-1912. Princeton, N.J., Princeton University Press, 1967.

SU, Kamil, Türk Eğitiminde Teftişin Yeri ve Önemi, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1974.

TEKELİ, İlhan - İLKİN, Selim, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.

TORRES, Mario S.- Zellner, Luana – Erlandson, David. “Administrator Perceptions of School Improvement Policies in a High-Impact Policy Setting”, International Journal of Education Policy & Leadership, October 30, 2008, Vol. 3, Nr. 7.

UNAT, Faik R, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Ankara, MEB Yayınları, 1964.

VAHAPOĞLU, Hidayet, Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları, İstanbul, MEB Yayınları 1997.