Osmanlı İmparatorluğu’nda kız öğretmen okulunun (Dârülmuallimât), kuruluşu, okutulan dersler ve kapatılışı (1870–1924)

Tanzimat’ın ilanından sonra kızların ilköğretim üzerine devam edecekleri ilk kız rüşdiyesi 1859 yılında açılan Cevre Kalfa İnas Rüştiyesi’ne ve kız sıbyan mekteplerine öğretmen yetiştirmek amacı ile 26 Nisan 1870 tarihinde Dârülmuallimât adı verilen ilk kız öğretmen okulu tesis edilmiştir Bu okul, Türk eğitim tarihinde erkekler için açılan öğretmen okullarından daha büyük ve önemli tesirler doğurmuş, bu okul sayesinde kızlara yükseköğrenim görmenin yolu da açılmıştır. Aynı zamanda Dârülmuallimât, burs almayan öğrencilerini öğretmen olmaya zorlamadığı için birçok genç kız ve kadının sadece öğretmen olmak için değil, üst düzeyde bir okulda okumak için de bu okula girmesine vesile olmuş, bu da ülke kadınları arasında bilgili, aydın bir kitlenin oluşup gelişmesini sağlamıştır. Cumhuriyet döneminde kadınlara ilişkin devrimlerin başarılı olmasında 1870’ten beri Dârülmuallimât’ın mezun vermekte oluşunun ve onların da pek çok kız ve kadını okutmuş olmasının önemli bir rolü olduğu da düşünülmektedir

The foundation, curriculum and abolishment (1870- 1924) of the women’s teacher training college (Dârülmuallimât)’s in the ottoman empire

After the declaration of the administrative reforms, Women’s Teacher Training College called Darülmuallimat was established on 26 April 1870 in order to train female teachers for Cevri Kalfa İnas Rüştiye (1859) and primary schools. The establishment of this particular schoolhas a greater importance in Turkish Education History in comparison to the establishment of Men’s Teacher Training Colleges, because it gave women the chance to get a university education. At the same time, since Darülmuallimat held it compulsory to become a teacher for students who didn’t hold a scholarship, most girls and women enrolled to these schools not just to become a teacher, but also to receive a higher education. This led to the development of an intellectual group among Ottoman women, and Darulmuallimat’s female graduates played a vital role in the success of the reforms of the Republic with relation to women.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrâde, Dahiliye, Numara:42823, Lef: 6

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrâde, Dahiliye, 92248, Lef:1-2.

Maarif-i Umumiye Nizamnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul 1286.

Takvim-i Vekâyi, 1 Zi’l-ka‛de 1286, Defa:1184.

Takvim-i Vekâyi, 25 Muharrem 1287, Defa:1217.

Maarif Salnamesi, Sene:1317, Sayfa:321–322, 488.

Maarif Salnamesi, Sene:1319, s.128.

Devlet Salnamesi, Sene:1293, s.140.

Devlet Salnamesi, Sene:1294, s.387.

Devlet Salnamesi, Sene: 1298, s. 269.

Devlet Salnamesi, Sene: 1299, s.260.

Devlet Salnamesi, Sene:1300, s.192–193.

Dârülmuallimât Programı, İstanbul 1330.

Dârülmuallimîn ve Dârülmuallimât Nizamnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul 1331.

Dârülmuallimîn ve Dârülmuallimât-ı İbtidâiye Talimatnâmesi, Matbaa-i Amire, İstanbul 1332.AKYÜZ, Yahya, “Osmanlı’da Açılan İlk Öğretmen Okulları” Toplumsal Tarih, Sayı:105, Eylül 2002.

AKYÜZ, Yahya, “Anaokullarının Türkiye’de Kuruluş ve Gelişim Tarihçesi”, Milli Eğitim, Sayı: 132, Ekim-Kasım-Aralık 1996.

AKYÜZ, Yahya, “Osmanlı Son Döneminde Kızların Eğitimi ve Öğretmen Faika Ünlüer’in Yetişmesi ve Meslek Hayatı” Milli Eğitim, Sayı:143, Temmuz-Ağustos- Eylül 1999.

AKYÜZ, Yahya, “Öğretmenlik Mesleği ve Osmanlıda Kadın Öğretmen Yetiştirilmesi”, Tarih ve Toplum, Aylık Ansiklopedik Dergi, İletişim Yayınları, Cilt:33, Sayı:195, Mart 2000.

AKYÜZ, Yahya, “Türkiye’de Çağdaş Anlamda Öğretmenlik Mesleğinin Doğuşu”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt:15, 2002.

AKYÜZ, Yahya, “Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmenin 160.Yılında Darülmuallimîn’in İlk Yıllarına Toplu ve Yeni Bir Bakış”, OTAM, Sayı:20, Ankara, 2009.

AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö.1000-M.S.2010, PegemA yayınları, Ankara 2010.

AKYÜZ, Yahya, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Okul Yöneticiliğinde Dönüşümler ve Kadınların Okul Yöneticiliği”, Tarih ve Toplum, Sayı:207, Mart 2001.

AKYÜZ, Yahya, “Türkiye’de Öğretmenliğin Temelleri Sağlam Atılmıştı”, Yeni Türkiye (Eğitim Özel Sayısı), Yıl:2, Sayı:7, Ocak-Şubat 1996.

AYTAÇ, Kemal, Avrupa Eğitim Tarihi, DoğuBatı yayını, Ankara 2009.

BERKER, Aziz, Türkiye’de İlköğretim, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1945.

CİHAN, Ahmet, Osmanlı’da Eğitim, 3F yayınevi, İstanbul 2007.

DUMAN, Tayyip, “Türkiye’de Eğitim Reformları Açısından Öğretmen Yetiştirme Sorunu”, Erdem, Sayı:34, Ankara 1999.

ERGİN, Osman, Türkiye Maarif Tarihi I-II, Eser Matbaası, İstanbul 1977.

İstanbul Kız Muallim Mektebi 1933-Dârülmuallimât 1870, İstanbul Kız Muallim Mektebi yayını, İstanbul 1933.

KANAD, Halil Fikret, Pedagoji Tarihi, Birinci Cilt, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1963,

KOÇER, Hasan Ali, Türkiye’de Öğretmen Yetiştirme Problemi (1848–1967), Yargıçoğlu Matbaası, 1967.

KODAMAN, Bayram -Abdullah Saydam, “Tanzimat Devri Eğitim Sistemi”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara 1992.

KURNAZ, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını (1839–1923), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1992.

ÖZTÜRK, Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1996.

ÖZTÜRK, Cemil, Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, MEB Yayını, İstanbul 2005.

ÖZTÜRK, Cemil, “Türkiye’de Öğretmen Yetiştiren Kurumların Doğuşu: Dârülmuallimîn-i Rüşdî, Milli Eğitim, Sayı:137, Ocak-Şubat-Mart 1998.

ÖZTÜRK, Cemil, Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, MEB yayını,Ankara 2005

ÖZTÜRK, Cemil, Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları, İstanbul 1998.

ŞANAL, Mustafa , “Osmanlı İmparatorluğu’nda Kız Öğretmen Okulunda Görev Yapan Kadın İdareci ve Öğretmenler ile Okuttukları Dersler”, Belleten, Sayı:253, Aralık, 2004.

TEMELKURAN, Tevfik, “Türkiye’de Açılan İlk Kız Öğretmen Okulu”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı:36, Eylül 1970.

UĞURCAN, Sema, “Tanzimat Devrinde Kadının Statüsü”, 150. Yılında Tanzimat, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları (Yayına Hazırlayan: Hakkı Dursun Yıldız), Ankara 1992.

YELKENCİ, Ömer Faruk, Türk Modernleşmesi ve II. Abdülhamid’in Eğitim Hamlesi, Kaknüs yayınları, İstanbul 2010.

ZENGİN, Zeki Salih, II. Abdülhamit Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Din Eğitimi ve Öğretimi, Çamlıca yayınları, İstanbul 2009.