19. yüzyıl ortalarında Ankara yahudilerinin sosyal-iktisadi durumu

Bu çalışmada 19. yüzyıl ortalarında Ankara kent merkezinde yaşayan Yahudi milletinin sosyal iktisadi yaşamı Temettuât Defterlerinin verdiği verilere dayanılarak ele alınmaya çalışılmaktadır. Temettüât Defterleri, Tanzimat devrinden önce değişik adlarla alınan vergilerin yerine tek bir verginin ikamesi için, hane reislerin gelirlerinin tespit edilmesi amacıyla yapılan temettü sayımlarının sonucunda ortaya çıkmıştır. Vergi mükelleflerinin ayrıntılı dökümünü vermesi nedeniyle sosyal tarih açısından önemli kaynaklar niteliğindedirler. Bunlar aynı zamanda etnik analizlere olanak tanıyan verileri kapsaması açısından önemli olan defterlerdir. 19. yüzyılda Müslüman ve Müslüman olmayan topluluklarda demografik ve iktisadi değişimlerin izlenmesine olanak vermektedir

The social and economic life of the jewish community residing in Ankara center in first half of the 19th century

This study will deal with the social-economic life of the Jewish community under the millet system of the Ottoman Empire residing in Ankara Sanjak center based on the Temettuât registries. These registries came into existence as an outcome of Temettü censuses, which aimed to identify the household outcome and replace the taxes collected under different names (before the Tanzimat era) with a single tax. These registries are significant sources for understanding the social history of the period, since they present quite detailed information about the tax payers as well as the data concerning ethnical backgrounds which enable us analyze the demographical and economical changes of the 19th century non-Muslim communities.

PDF

___

1830 Sayımında Ankara, Hazırlayanlar: Prof. Dr. Musa Çadırcı, Yard. Doç. Dr. Latif Armağan, Yard. Doç. Dr. Sedat Bingöl, Arş. Görevlisi Bekir Koç, Ankara Büyükşehir Belediyesi Eğitim Kültür Daire Başkanlığı, Ankara, 2000

Ahmet Lütfi, Tarih-i Lütfi. Cilt V., Dersaadet, 1302.

AKGÜNDÜZ, Ahmet -Said Öztürk, Yozgat Temettüât Defterleri I-III, İstanbul, 2000

Mehmet Ali Gökaçtı, “Maliye Nezareti Temettiât Defterlerine Göre 1845 Yılında Selanik”, Tarih ve Toplum, sayı 168, Aralık 1997.

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, ML.VRD.TMT 144, ML.VRD.TMT 191, ML.VRD.TMT 17359, ML.VRD.TMT, 17162

CEZAR, Yavuz, “18. ve 19. yüzyıllarda Osmanlı Taşrasında Oluşan Yeni Mali Sektörün Mahiyet ve Büyüklüğü Üzerine”, Dünü ve Bugünüyle Toplum ve Ekonomi, sayı 9, İstanbul, Nisan 1996.

ÇADIRCI, Musa, “1830 Genel Sayımına Göre Ankara Şehir Merkezi Nüfusu Üzerinde Bir Araştırma”, Osmanlı Araştırmaları I, İstanbul, 1980.

ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK Yayınları, Ankara, 1997.

ÇAKIR, Coskun, Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi, İstanbul, 2001.

GROEPLER, Eva, İslam ve Osmanlı Dünyasında Yahudiler, Çeviri: Süheyla Kaya, Belge Yayınları, İstanbul, 1999.

GÜRAN, Tevfik, “Zirai Politika ve Ziraatte Gelişmeler, 1839-1876”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara 1992.

GÜRAN, Tevfik, “19.Yüzyıl Temettüât Tahrirleri”, Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, DİE, Ankara, 2000.

GÜRAN, Tevfik, Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi; Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841- 1861), Ankara, 1989.

İNALCIK, Halil, “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümayunu”, Belleten, Cilt: XXVIII/112 (1964), TTK Yayınları, Ankara.

İNALCIK, Halil, “Tanzimat’ın Uygulanması ve Sosyal Tepkileri”, Belleten, Cilt: XXVIII/112 (1964), TTK Yayınları, Ankara.

KARAL, Enver Ziya, “Nizâm-ı Cedid’e Dair Lâyihalar”, Türk Tarih Vesikaları Dergisi, I/6 (1941), II/8 (1942), III/11 (1944), Maarif Vekilliği Yayınları, İstanbul.

ÖNSOY, Rıfat, “Tanzimat Dönemi İktisat Politikası” Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Uluslar Arası Sempozyumu (Ankara 31-Ekim 3 Kasım 1989), Ankara 1994.

ÖZDEMİR, Rifat, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1986.

ÖZEL, Oktay, “Avarız ve Cizye Defterleri”, Osmanlı Devletinde Bilgi ve İstatistik, Derleyen: Prof. Halil İnalcık-Prof. Şevket Pamuk, Ankara Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 2000.

ŞENEL, Şennur, XIX. YY Ortalarında Ankara Eyâlet Merkezi’nin Sosyal ve İktisadi Durumu (H.1260-1261/m.1844-1845 Tarihli Temettuât Defterleri’ne Göre), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Prof. Dr. Bahaeddin Yediyıldız, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Ankara, 2002

Takvim-i Vekayi, 19 Zilhicce 1254, Nr. 177.